Πως ορίζεται το εθνικό συμφέρον και πως το αντιλαμβάνεται ο Τσίπρας

Σε πρόσφατη εκδήλωση με τίτλο «το στοίχημα της Συμφωνίας των Πρεσπών», ο πρωθυπουργός αιτιολόγησε την απόφαση της κυβέρνησής του να αποδεχθεί και να νομιμοποιήσει το πολιτικό αποτέλεσμα της Συμφωνίας, λόγω εθνικού συμφέροντος. «Προς όφελος της σταθερότητας, αλλά και προς όφελος του εθνικού συμφέροντος, αποφασίσαμε να κάνουμε το δεύτερο, να σηκώσουμε το ιστορικό βάρος. Να προχωρήσουμε, αναλαμβάνοντας το πολιτικό ρίσκο, όσο και το πολιτικό κόστος αυτής της διαδικασίας. Το δίλημμα ήταν πολιτικό κόστος ή το εθνικό συμφέρον».

Προηγουμένως και ευθύς με την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας, κατά την έναρξη της συζήτησης επί των προγραμματικών δηλώσεων, (8.2.2015), ο Τσίπρας, όρισε ως κατευθυντήρια αρχή της κυβερνητικής πολιτικής, την προάσπιση του εθνικού συμφέροντος:
«Έχουμε σχέδιο ρεαλιστικό, έχουμε στρατηγική διαπραγμάτευσης και το κυριότερο δεν έχουμε καμία άλλη δέσμευση πέραν του να υπηρετήσουμε το εθνικό συμφέρον».

Υπό το πρίσμα της ανωτέρω συλλογιστικής, το ερώτημα που τίθεται και θα απαντηθεί στις αμέσως επόμενες γραμμές, συνέχεται με τον ορισμό του εθνικού συμφέροντος και τις συστατικές του παραμέτρους. Η έννοια του εθνικού συμφέροντος είναι διττή. Συνδέεται με τους εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες που:

• Πρώτον, διασφαλίζουν την επιβίωση-αυτοσυντήρηση της εκάστοτε συλλογικής οντότητας. Ήτοι την προστασία της φυσικής, πολιτικής και πολιτιστικής ταυτότητας από τις επιβουλές των τρίτων κρατών.
• Δεύτερον, συνωθούν στην προσαρμογή του εθνικού συμφέροντος στους περιορισμούς-ευκαιρίες της δομής του διεθνούς συστήματος.

Ως συστατικές-διαμορφωτικές του παράμετροι εγγράφονται οι πολιτικές παραδόσεις και το γενικότερο ιστορικό, γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό πλαίσιο διαμόρφωσης-εφαρμογής της εξωτερικής πολιτικής. Συναφώς το εθνικό συμφέρον δεν εδράζεται σε ιδιωτικά, παραταξιακά και συντεχνιακά συμφέροντα, αλλά αποκρυσταλλώνεται στην συνισταμένη των εθνικών-κρατικών στόχων, φροντίζοντας να ενδυναμώνει την εθνική συνοχή και το πατριωτικό συναίσθημα των πολιτών του εκάστοτε κράτους.

Κατηγοριοποίηση εθνικών συμφερόντων

Κατά τούτο, τα εθνικά συμφέροντα δύναται να κατηγοριοποιηθούν ιεραρχικά, από την μείζονα προς την ελάσσονα βαθμίδα, σε συμφέροντα επιβίωσης (εσωτερική τάξη, εξωτερική ασφάλεια-ανάσχεση εξωτερικών απειλών, εδαφική ακεραιότητα), ζωτικά (πολιτική, οικονομική, κοινωνική ευημερία), κυριαρχικά (πολιτισμός-κουλτούρα, εθνικά πνευματικά αγαθά) και δευτερεύοντα (ατομικές ή εταιρικές επιχειρηματικές-εμπορικές δραστηριότητες σε τρίτα κράτη). Ενώ ως ικανή και αναγκαία συνθήκη για την προάσπιση-προαγωγή τους, καθίσταται το μέτρο της εθνικής ισχύος.

Αναλυτικότερα, η εθνικής ισχύς αναδεικνύεται σε προσδιοριστικό παράγοντα και αξονικό μέσο των εθνικών συμφερόντων του κράτους. Στο βαθμό και στο μέτρο που αφενός θωρακίζει την εδαφική του επικράτεια και αφετέρου οριοθετεί και το χωρογεωγραφικό πλαίσιο για την προάσπιση-προαγωγή των ζωτικών του συμφερόντων σε τοπικό, περιφερειακό και πλανητικό επίπεδο.

Ωστόσο και σύμφωνα με την ανάλυση ενός εκ των θεμελιωτών της επιστήμης των Διεθνών Σχέσεων, του Hans Morgenthau, το εθνικό συμφέρον δύναται να αποτελέσει αντικείμενο σφετερισμού από τρίτα κράτη με δύο τυπικούς τρόπους:

1. Στην περίπτωση της εθνικής μειοδοσίας από ιδιώτες, είτε λόγω δωροδοκίας, είτε λόγω εξαναγκασμού.
2. Στην περίπτωση της εργαλειακής χρήσης των εθνικών μειονοτήτων για την εξυπηρέτηση των εθνικών συμφερόντων τρίτων κρατών.

«Οι εθνικές μειονότητες στις ευρωπαϊκές χώρες, οι εθνικές ομάδες στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι ιδεολογικές μειονότητες οπουδήποτε μπορούν να αυτοπροσδιορίζονται, είτε αυθόρμητα, είτε υπό την καθοδήγηση των πρακτόρων μιας ξένης κυβέρνησης, με τα συμφέροντα αυτής της ξένης κυβέρνησης και μπορούν να προωθούν αυτά τα συμφέροντα με το πρόσχημα του εθνικού συμφέροντος της χώρας, της οποίας τυγχάνει να είναι πολίτες».

Δυνητικές απειλές και αφελληνισμός της Ελλάδας

Συνεπακόλουθα, μια χώρα που κατακλύζεται από διαδοχικά κύματα μεταναστών είναι βέβαιο ότι θα αντιμετωπίσει δυσκολίες ως προς τον προσδιορισμό του εθνικού της συμφέροντος. Ειδικότερα, ο Morgenthau μελετώντας την περίπτωση των ΗΠΑ, επικεντρώθηκε στο ζήτημα της μεταμφίεσης, με το μανδύα του αμερικανικού εθνικού συμφέροντος, των αντίστοιχων εθνικών συμφερόντων των μειονοτικών ή άλλων ομάδων εντός του πληθυσμού.

Το γεγονός αυτό καθιστά δυσχερή τον εντοπισμό του γηγενούς εθνικού συμφέροντος. Στο πλαίσιο αυτής συλλογιστικής και λαμβάνοντας υπόψη τις διαμορφωθείσες οικονομικές-πολιτικές και γεωπολιτικές συνθήκες στις ευρύτερες περιφέρειες των Βαλκανίων, του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, το ελληνικό εθνικό συμφέρον καλείται να ανταπεξέλθει στις υποβόσκουσες δυνητικές απειλές.

Από τη μια πλευρά καθίσταται εναργής ο αφελληνισμός της Ελλάδας, απότοκος του εντεινόμενου δημογραφικού προβλήματος και των συνεχών-εντεινόμενων μεταναστευτικών ροών. Τα τελευταία στοιχεία κάνουν λόγο για αύξηση 122% το πρώτο επτάμηνο του 2018, δημιουργώντας μια ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της χώρας. Ιδίως εάν ληφθεί υπόψη και ο στρατηγικός σχεδιασμός της Τουρκίας, ήδη από την δεκαετία του 1980 επί πρωθυπουργίας Τουργκούτ Οζάλ, αναφορικά με την πολιτική διαρρύθμιση των ελληνοτουρκικών και του Κυπριακού, χωρίς την χρήση στρατιωτικής ισχύος, «αφού οι πληθυσμιακές εξελίξεις των δύο λαών θα [τα] επιλύσουν».

Και ο Νταβούτογλου θα τονίσει τη γεωπολιτική σημασία των τουρκικών και μουσουλμανικών μειονοτήτων που διαβιούν «στη Βουλγαρία, στην Ελλάδα, στη Μακεδονία, στο Σαντζάκ (επαρχία της Σερβίας), στο Κόσοβο και στη Ρουμανία» ως στρατηγικό εργαλείο της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, μέσω της διασφάλισης των εγγυήσεων εκείνων «που θα της παρέχουν ένα δικαίωμα παρέμβασης στα ζητήματα που αφορούν τις μουσουλμανικές μειονότητες των Βαλκανίων».

Από την άλλη πλευρά θα πρέπει να συνεκτιμηθεί και ο ρόλος των διεθνικών δρώντων, στη διαδικασία διαμόρφωσης και εφαρμογής της εξωτερικής πολιτικής ενός λιγότερο ισχυρού κράτους. Αναφερόμαστε σε περιπτώσεις μη κρατικών δρώντων, όπως είναι άτομα, ομάδες, ΜΚΟ, τρομοκρατικά δίκτυα, πολυεθνικές, κ.α., που διαπερνούν τα σύνορα των κρατών και προκαλούν ανακατανομές ισχύος-συμφερόντων προς όφελος τρίτων κρατών.

Νεοφιλελεύθερος ηγεμονισμός και εξωτερική πολιτική

Στη συγκαιρινή περίπτωση μια σειρά γεγονότων καθιστούν αντιληπτό ότι οι μεταβλητές που επιδρούν στη διαμόρφωση του ελληνικού εθνικού συμφέροντος είναι πολλές και διαφορετικής βαθμίδας ρόλου-ισχύος. Τα γεγονότα αυτά, εν ολίγοις είναι:

• Οι πρόσφατες αναταράξεις-τριγμούς στα μικρότερα κόμματα του συνταγματικού τόξου από τα απόνερα της επικύρωσης της Συμφωνίας των Πρεσπών.
• Το διαζύγιο μεταξύ των κυβερνητικών εταίρων, οι ενδοκοινοβουλευτικές διαγραφές και μεταγραφές.
• Τα υπονοούμενα περί ενδεχόμενου χρηματισμού κυβερνητικών αξιωματούχων από τη «συνιστώσα Σόρος».
• Οι δηλώσεις του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρώφ περί εκβιασμού και χρηματισμού βουλευτών του Κοινοβουλίου των Σκοπίων για την ψήφιση των συνταγματικών αλλαγών.
• Ο σκοτεινός ρόλος του διεθνούς δικτύου επιχορηγήσεων του Σόρος, του Open Society Foundation που δραστηριοποιείται από το 1992 στα Σκόπια.

Ενώ δεν δύναται να παροραθεί και η «επέλαση των ΜΚΟ στην Ελλάδα για το προσφυγικό» και τα ευρωπαϊκά κονδύλια ύψους 1,6 δισ ευρώ που διαμοιράστηκαν σε υπουργεία και ΜΚΟ για τη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος – δημιουργία κέντρων φιλοξενίας, σίτιση, περίθαλψη, κτλ.

Σε όλον αυτόν τον κυκεώνα των διεθνών εξελίξεων στις μείζονες περιφέρειες της Ευρασίας (Μέση Ανατολή, Καύκασος, Ανατολική Ευρώπη, Βαλκάνια, Ανατολική Μεσόγειος), απόρροια των ευρύτερων γεωπολιτικών προεκτάσεων του μεταψυχροπολεμικού αμερικανικού δόγματος του νεοφιλελεύθερου ηγεμονισμού, απαιτείται ορισμός του ελληνικού εθνικού συμφέροντος.

Το εθνικό συμφέρον, λοιπόν, είναι το αυθύπαρκτο δικαίωμα για τη διαφύλαξη της εδαφικής ακεραιότητας, την ανεμπόδιστη άσκηση εσωτερικής-εξωτερικής κυριαρχίας, την πλήρωση των στοιχειωδών αναγκών της ελλαδικής κοινωνίας (κοινωνική, οικονομική και πολιτική ευημερία) και την προάσπιση των πρωταρχικών συμφερόντων του εξωελλαδικού Ελληνισμού. Όλα αυτά, όμως, εξακολουθούν να παραμένουν ζητούμενα για τους διαμορφωτές της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.