Πόσο αναγκαίες είναι για τις ΗΠΑ οι βάσεις τους στην Ελλάδα

Μετά την υπερψήφιση στη Βουλή της επικαιροποιημένης ελληνοαμερικανικής αμυντικής συμφωνίας (MDCA – Mutual Defence Cooperation Agreement), οι ΗΠΑ παγιώνουν και επεκτείνουν την παρουσία τους στην Ελλάδα και με νέες στρατιωτικές βάσεις. Η Συμφωνία υπεγράφη για πρώτη φορά το 1990 με δεκαετή ισχύ, με δυνατότητα ετήσιας ανανέωσής της με ανταλλαγή ρηματικών διακοινώσεων έξι μήνες προ της λήξης της.

Το Πρωτόκολλο Τροποποίησης της Συμφωνίας αναπροσαρμόζει το Παράρτημα που εξειδικεύει την εφαρμογή της. Οι ΗΠΑ αποκτούν και επισήμως μόνιμη στρατιωτική παρουσία, εκτός από τη Σούδα και σε άλλα τρία στρατηγικά σημεία της ελληνικής επικράτειας, στη Λάρισα, τον Βόλο και την Αλεξανδρούπολη. Οι βάσεις θεωρούνται πολύ μεγάλης σημασίας για τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις, καθώς οι εντάσεις και οι τριβές με την Ρωσία αυξάνονται, η Μέση Ανατολή βρίσκεται σε αναβρασμό, και η Βόρεια Αφρική και το Σαχέλ συνεχίζουν να αποτελούν εστίες αναταραχής.

Αν και οι ΗΠΑ θεωρούν την Τουρκία γεωπολιτικά σημαντικότατη, οι ασταθείς σχέσεις μαζί της δεν επιτρέπουν στους Αμερικανούς να βασίζονται σ’ αυτήν για την εξυπηρέτηση των στρατιωτικών αναγκών τους. Η άρνηση της Άγκυρας να επιτρέψει τη διέλευση αμερικανικών στρατευμάτων από το έδαφός της στον δεύτερο Πόλεμο του Κόλπου, αλλά και οι συνεχείς απειλές Ερντογάν για κλείσιμο της βάσης στο Ιντσιρλίκ (με έμμεσες απειλές ακόμη και αρπαγής των εκεί αποθηκευμένων πυρηνικών βομβών) δεν επιτρέπουν στις ΗΠΑ να θεωρούν ότι μπορούν να βασιστούν στην Τουρκία σε περίπτωση ανάγκης.

Επιπλέον, η ανάγκη επιχειρήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο και την Βόρεια Αφρική αναγκάζει τις ΗΠΑ να διατηρούν ερείσματα σε δυτικότερες περιοχές, δηλαδή στην Ελλάδα, γεγονός που λόγω των ελληνοτουρκικών προβλημάτων αποκτά επιπλέον σημασία. Ποια είναι τα σημερινά και τα δυνητικά στρατιωτικά ερείσματα των ΗΠΑ στην Ελλάδα και τι προσφέρουν στους Αμερικανούς;

Σούδα

Επισήμως, η Σούδα είναι γνωστή στο ΝΑΤΟ ως βάση Υποστήριξης Ναυτικής Δραστηριότητας. Είναι η μεγαλύτερη και σημαντικότερη ναυτική βάση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στη Μεσόγειο. Διαθέτει το μοναδικό λιμάνι βαθέων υδάτων στη Μεσόγειο που είναι κατάλληλο και ικανό (αποβάθρα Κ-14) να συντηρήσει τα μεγαλύτερα αεροπλανοφόρα (supercarriers). Οι μόνες άλλες τέτοιες βάσεις που έχει το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ είναι στο Norfolk, στο Puget Sound (ΗΠΑ) και στο Ντουμπάι.

Η ναυτική βάση στη Σούδα καταλαμβάνει έκταση 500 εκταρίων. Οι εγκαταστάσεις περιλαμβάνουν πλωτή δεξαμενή, εργαστήρια, αποθήκες καυσίμων και πυρομαχικών. Ο Ναυτικός Σταθμός διοικείται από Πλοίαρχο ή Αρχιπλοίαρχο του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Η Forward Logistics Souda Bay βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Συμμαχικής Ναυτικής Διοίκησης (MARCOM). Στη βάση ελλιμενίζονται και ανεφοδιάζονται και πυρηνοκίνητα υποβρύχια. Από το 2007, η ναυτική βάση φιλοξενεί το ΝΑΤΟικό Ναυτιλιακό Κέντρο Επιχειρησιακής Κατάρτισης (ΝMIOTC), το οποίο βρίσκεται στο Βόρειο Τομέα της βάσης (Μαράθι).

Η βάση βρίσκεται σε ένα στρατηγικό σημείο στην Ευρώπη. Ο κόλπος της Σούδας είναι ένας φυσικός σχηματισμός μήκους σχεδόν 10 μιλίων, προστατευμένος από λόφους. Η τοποθεσία είναι ιδεώδης, καθώς είναι κοντά σε Ευρώπη, Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή, καθιστώντας την μια από τις πιο πολύτιμες αμερικανικές βάσεις στην Ευρώπη. Η πρωταρχική αποστολή της βάσης είναι η υποστήριξη των επιχειρήσεων του αμερικανικού Ναυτικού στην ευρύτερη περιοχή. Ταυτόχρονα το αεροδρόμιο της Σούδας δίνει την δυνατότητα μεταστάθμευσης αμερικανικών αεροσκαφών (μαχητικών, εναερίου ανεφοδιασμού και AWACS). Τα ιπτάμενα τάνκερ στη Σούδα διευκολύνουν τις ΗΠΑ, καθώς μπορούν να ανεφοδιάσουν εν πτήσει μαχητικά και βομβαρδιστικά που μεταβαίνουν στη Μέση Ανατολή ή στη Μαύρη Θάλασσα.

Από το Οκτώβριο 2020, η Σούδα είναι η βάση του USS Hershel “Woody” Williams. Το τεράστιο αυτό πλοίο έχει ως αποστολή να παρέχει στις ΗΠΑ προκεχωρημένη ναυτική παρουσία προς την Αφρική και να είναι πολλαπλασιαστής ισχύος μέσω διακλαδικών επιχειρήσεων Ναυτικού και Πεζοναυτών. Μπορεί να χρησιμοποιείται ταυτόχρονα σαν πλωτή βάση για ανεφοδιασμό του αμερικανικού στόλου αλλά και σαν πλατφόρμα εφόδου και υποστήριξης αμφιβίων επιχειρήσεων. Οι δυνατότητές του επιτρέπουν την πλήρη υποστήριξη μιας μοίρας αεροπλανοφόρου για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Λάρισα

Στην αεροπορική βάση της Λάρισας, συγκεκριμένα στην 110 Πτέρυγα Μάχης, η Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ έχει αναπτύξει πολλά UAV όπως το MQ-9 Reaper, ικανά να κατασκοπεύουν από πολύ μεγάλο ύψος. Η τοποθεσία της Λάρισας στο κέντρο της ηπειρωτικής Ελλάδας δίνει την δυνατότητα στα αμερικανικά drones να επιχειρούν με την ίδια ευκολία προς Αφρική, για την επιτήρηση των εκεί δραστηριοτήτων τζιχαντιστών, προς Βορρά για την επιτήρηση της Μαύρης Θάλασσας και των εκεί ρωσικών δραστηριοτήτων, αλλά και προς Ανατολάς για την απόκτηση εικόνας από περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου.

Στεφανοβίκειο Βόλου

Στο Στεφανοβίκειο είναι η βάση της ελληνικής 1ης Ταξιαρχίας Αεροπορίας Στρατού, η οποία χρησιμοποιείται για την μεταστάθμευση αεροκίνητων μονάδων και μαχητικών ελικοπτέρων του αμερικανικού στρατού από το 2018. Από τον Μάρτιο 2019, οι δυνάμεις των ΗΠΑ έχουν μόνιμη παρουσία εκεί μαζί με ελληνικές δυνάμεις, με τις οποίες συνεκπαιδεύονται. Σ’ αυτές τις ασκήσεις συμμετέχει συχνά και το Πολεμικό Ναυτικό.

Στις εγκαταστάσεις της ελληνικής Αεροπορίας Στρατού, οι Αμερικανοί έχουν εγκαταστάσεις και προσωπικό για τη συναρμολόγηση και αποσυναρμολόγηση ελικοπτέρων, τα οποία εκφορτώνονται στο λιμάνι του Βόλου. Ταυτόχρονα η εγγύτητα της βάσης με την 110 Πτέρυγα Μάχης στη Λάρισα επιτρέπει να εκτελούνται ασκήσεις (και διακλαδικές) με την κάλυψη ελληνικών F-16, γεγονός που προσδίδει σ’ αυτές μεγαλύτερο ρεαλισμό. Η βάση προσφέρεται για εκπαίδευση των ελικοπτέρων, καθώς περιβάλλεται από εδάφη ποικίλης γεωμορφίας και ποικίλων θαλασσίων περιοχών. Ταυτόχρονα, προσφέρεται για απευθείας σύντομες πτήσεις προς την Αλεξανδρούπολη για περαιτέρω προώθηση προς τα ανατολικά Βαλκάνια και την Μαύρη Θάλασσα, αν προκύψει επιχειρησιακή ανάγκη.

Αλεξανδρούπολη

H Αλεξανδρούπολη αποτελεί στρατηγική τοποθεσία για τα αμερικανικά συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή. Είναι ένας κόμβος μεταφοράς ενεργειακών πόρων σε όλα τα Βαλκάνια. Εκεί φτάνει αμερικανικό LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο). Διαθέτει εγκατάσταση αποθήκευσης LNG και μεταφοράς, μέσω αγωγού, φυσικού αερίου προς Βουλγαρία και Βαλκάνια, γεγονός που μετά τη διακοπή της ροής του ρωσικού φυσικού αερίου απέκτησε κρίσιμη σημασία.

Οι κυβερνήσεις Τσίπρα και Μητσοτάκη, σε συνεργασία με την Ουάσιγκτον, συνεργάστηκαν για να μετατρέψουν το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης σε αμερικανική βάση. Ο πρώην Αμερικανός πρεσβευτής Πάιατ είχε επισκεφτεί την πόλη αρκετές φορές για να προωθήσει την εγκτάσταση της βάσης, η οποία θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο –μεταξύ άλλων– στη συλλογή πληροφοριών στο Αιγαίο και κυρίως στη Μαύρη Θάλασσα. Το λιμάνι αποτελεί φυσικό σημείο εκφόρτωσης και μεταφοράς αμερικανικών δυνάμεων προς τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας και τα Βαλκάνια, γεγονός που παρέχει την ικανότητα ταχύτερης επέμβασης προς Βορρά, όχι μόνο για ασκήσεις, αλλά και για επιχειρήσεις. Αυτό φάνηκε καθαρά μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Σημειωτέον, ότι αμερικανικά ελικόπτερα είχαν μεταφερθεί μέσω Αλεξανδρούπολης μετά τις στρατιωτικές ασκήσεις του ΝΑΤΟ “Carpathian Eagle” το 2017 και “Atlantic Resolve το 2019. Το 2017, η ελληνική κυβέρνηση είχε συμφωνήσει να δημιουργήσει μια βάση ελικοπτέρων με την κατασκευή πλατφόρμας συναρμολόγησης και διάλυσης ελικοπτέρων των ΗΠΑ. Άλλη τέτοια βάση υπάρχει μόνο στη Γερμανία. Αυτό δείχνει ξεκάθαρα τις φιλοδοξίες των ΗΠΑ για το λιμάνι και τον αγωγό της πόλης και για τη στρατιωτική του χρήση, ειδικά μετά την επιδείνωση των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας.

Περισσότερες βάσεις

Στο στρατιωτικό αεροδρόμιο του Αράξου (Αχαΐα) υπάρχουν σχέδια για άνοιγμα μιας αμερικανικής βάσης που έκλεισε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Ο στρατός των ΗΠΑ εξετάζει και το ενδεχόμενο να μεταφέρει τις 50 πυρηνικές κεφαλές από το Ιντσιρλίκ στον Άραξο, όπου στο παρελθόν οι ΗΠΑ είχαν αποθηκευμένα πυρηνικά. Στο Αιγαίο, οι ελληνικές κυβερνήσεις συζητούσαν την μίσθωση γης στη Σύρο για την κατασκευή νέας αμερικανικής ναυτικής βάσης. Σε Κάρπαθο και Κάλυμνο, οι Αμερικανοί μελετούν την κατασκευή βάσης αεροσκαφών και ελικοπτέρων, αλλά αυτό είναι για το μέλλον.

Σε γενικές γραμμές το αμερικανικό στρατιωτικό αποτύπωμα στην Ελλάδα έχει αυξηθεί και αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω. Αν και καταλύτης είναι η επιδείνωση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, αυτή δεν είναι ο μόνος λόγος. Η αμερικανική στρατιωτική παρουσία προσφέρει γεωπολιτικά πλεονεκτήματα στην Ελλάδα, κυρίως επειδή δρα αποτρεπτικά στα όποια επιθετικά σχέδια της Τουρκίας. Ακόμη κι αν η Ουάσινγκτον δεν θέλει να εμπλακεί σε μια ελληνοτουρκική σύγκρουση, η ύπαρξη αμερικανικών δυνάμεων στην Αλεξανδρούπολη αποτελεί κατά κάποιο τρόπο εμποδίζει μία τουρκική επίθεση στη Θράκη.

Από την άλλη, όμως, πρέπει να τονιστεί ότι η ένταση στις σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας, που μετά την ρωσική εισβολή έχει παροξυνθεί, καθιστά τις αμερικανικές βάσεις στόχους για ρωσικά πλήγματα και βέβαια οι Ρώσοι δεν είναι Τούρκοι. Τα ρωσικά τακτικά πυρηνικά όπλα μπορούν σε ακραία περίπτωση να χρησιμοποιηθούν για να τις καταστρέψουν. Η εγγύτητα της Ελλάδος προς την Ρωσία δίνει ελάχιστο χρόνο αντίδρασης, ακόμη κι αν με την πάροδο του χρόνου, οι βάσεις θωρακιστούν με αντιπυραυλικά συστήματα.

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, η Ελλάδα έχει παραχωρήσει στους Αμερικανούς πολύτιμες γι’ αυτούς στρατιωτικές διευκολύνσεις. Δυστυχώς, είναι πικρή ιστορία το γεγονός ότι γι’ αυτές δεν έχει λάβει κανένα άξιο λόγου αντάλλαγμα…