Πόσο απειλούν την ελληνική Αεροπορία οι τουρκικοί S-400

Όταν οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης εντάχτηκαν στο ΝΑΤΟ, διατήρησαν τα σοβιετικής προέλευσης οπλικά τους συστήματα. Δεν θα μπορούσε να γίνει κι αλλιώς, αφού οικονομικά ήταν σε πολύ δύσκολη κατάσταση και δεν μπορούσαν, άλλωστε, να περάσουν από τον έναν χρόνο στον άλλο σε δυτικά οπλικά συστήματα. Το γεγονός αυτό είχε υπενθυμίσει ο Τούρκος υπουργός Άμυνας στην αρχή του 2021 με σκοπό οι τουρκικοί S-400 να γίνουν ανεκτοί από τις ΗΠΑ.

O Ακάρ, μάλιστα, είχε τότε προτείνει οι τουρκικοί S-400 να χρησιμοποιηθούν με τον τρόπο που η Ελλάδα χρησιμοποιεί τους S-300, οι οποίοι είχαν αγοραστεί από την Κύπρο και τώρα βρίσκονται εγκατεστημένοι στην Κρήτη. Τον ίδιο συσχετισμό επαναλαμβάνει η Άγκυρα συνεχώς από τότε, μέχρι και τις προηγούμενες ημέρες. Αν και οι ΗΠΑ αποφεύγουν τη ρήξη με την Άγκυρα, παραμένουν σταθερές στη θέση ότι οι τουρκικοί S-400 συνιστούν απειλή για το ΝΑΤΟ και απαιτούν οι S-400 να παραμείνουν ανενεργοί. Η Άγκυρα προσπάθησε να διαπραγματευτεί κάποιον συμβιβασμό, αλλά μέχρι τώρα τουλάχιστον έχει πέσει σε τοίχο. Η Ουάσινγκτον εκδίωξε την Τουρκία από το πρόγραμμα των μαχητικών F-35 και επέβαλε κυρώσεις, αν και μάλλον ασήμαντες.

Η συμφωνία για αγορά του ρωσικού αντιαεροπορικού-αντιπυραυλικού συστήματος S-300 το 1997, αντιπροσώπευε την πρώτη σοβαρή απόπειρα της Κυπριακής Δημοκρατίας να οικοδομήσει ένα αξιόπιστο σύστημα αντιαεροπορικής άμυνας μετά από δεκαετίες απόλυτης τουρκικής υπεροχής στον αέρα. Η απόφαση εκείνη είχε προκαλέσει διεθνή ένταση. Η κρίση, στην οποία εμμέσως συμμετείχαν και οι ΗΠΑ, η Βρετανία και το Ισραήλ, έληξε τον Δεκέμβριο 1998 με την απόφαση της Λευκωσίας τα S-300 να εγκατασταθούν στην Ελλάδα με αντάλλαγμα εναλλακτικά όπλα. Η ελληνική Πολεμική Αεροπορία εγκατέστησε το σύστημα στη Κρήτη όπου για πολλά χρόνια παρέμεινε ανενεργό, πριν τεθεί σε επιχειρησιακή ετοιμότητα.

Αν και ποτέ δεν αποκαλύφθηκαν δημοσίως λεπτομέρειες, σύμφωνα με πληροφορίες η Κύπρος απέκτησε δύο συστήματα S-300 PMU-1s, το καθένα αποτελούμενο από τουλάχιστον ένα ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης και μάχης 64N6E (BIG BIRD D) και τουλάχιστον 16 ρυμουλκούμενους τετραπλούς εκτοξευτές 5P85TE με 75 πυραύλους 48N6. Οι πύραυλοι έχουν μέγιστο βεληνεκές 150 χλμ.

Επιπλέον, απέκτησε εξοπλισμό που πιθανότατα είχε παρασχεθεί με την αγορά, με βάση την τυπική πρακτική ανάπτυξης γι’ αυτόν τον τύπο όπλων. Ο εξοπλισμός περιλάμβανε το σύστημα εντολών και ελέγχου 83M6E, καθώς και υποδομή ραντάρ και οχήματα υποστήριξης. Τα στοιχεία γι’ αυτές τις δυνατότητες προέρχονται από τη σταδιακή αποκάλυψη των δυνατοτήτων που έχουν οι S-300 PMU-1 στην Κρήτη μετά την ενεργοποίησή τους εκεί. Η αγορά δεν ήταν τόσο αλόγιστη όσο τα ΜΜΕ ισχυρίζονταν τότε. Πολλές πηγές δείχνουν ότι είχε γίνει οργασμός κατασκευής υποδομών για τους S-300, οι οποίοι κάλυπταν όλη την Κύπρο, φτάνοντας μέχρι τα νότια παράλια της Μικράς Ασίας. Από την Κρήτη που είναι εγκατεστημένοι δημιουργούν μία αντιαεροπορική ομπρέλα που καλύπτει μέχρι και την Ρόδο προς βορειοανατολικά.

Οι τουρκικοί S-400

Στα τέλη του 2017, Τουρκία και Ρωσία υπέγραψαν συμφωνία ύψους 2,5 δισ. δολαρίων για την παράδοση μονάδων S-400. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών είχε εκφράσει την αντίθεσή του για τη συμφωνία, αλλά η Άγκυρα είχε απορρίψει την απειλή αμερικανικών κυρώσεων, επικαλούμενη –με βάση τα ρωσοτουρκικά πρωτόκολλα– ότι η αγορά των S-400 ήταν πιο συμφέρουσα από το σύστημα MIM-104 Patriot που είχαν προσφέρει οι ΗΠΑ.

Τα πρώτα τμήματα των S-400 έφτασαν στην Τουρκία στις 12 Ιουλίου 2019. Οι ΗΠΑ απείλησαν την Άγκυρα με κυρώσεις CAATSA και στις 17 Ιουλίου ανέστειλαν τη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35, δηλώνοντας ότι «το F-35 δεν μπορεί να συνυπάρξει με μια ρωσική πλατφόρμα συλλογής πληροφοριών που θα χρησιμοποιηθεί για να μάθει για τις προηγμένες δυνατότητές του».

Μέχρι τώρα, έχουν παραδοθεί στην Τουρκία τέσσερις πυροβολαρχίες αποτελούμενες από 36 μονάδες πυρός και περισσότερα από 192 βλήματα. Δεν είναι γνωστό ποια υποσυστήματα παραδόθηκαν μαζί με τις συστοιχίες, καθώς χρησιμοποιούνται διάφορα ραντάρ, αλλά και είδη βλημάτων. Πάντως, θεωρητικά οι S-400 με την χρήση πανοραμικού ραντάρ 91N6E μπορεί να ανιχνεύει στόχους σε εμβέλεια 600 χλμ και να κατευθύνει βλήματα εναντίον στόχων μεγέθους μαχητικού στα 390 χλμ. Η χρήση ραντάρ 92N6E (ή 92N2E) δίνει εμβέλεια 400 χλμ με ικανότητα ταυτόχρονης παρακολούθησης 100 στόχων.

Μέχρι το Ιόνιο

Τα βλήματα έχουν διαφορετικές δυνατότητες. Συγκεκριμένα: Τα 40N6E έχουν βεληνεκές 400 χλμ, τα 48N6DM και 48N6E3 250 χλμ, τα 48N6E2 200 χλμ, τα 9M96 και 9M96E2 120 χλμ και τα 9M96E μόνο 40 χλμ. Πιθανότατα, οι τουρκικοί S-400 είναι μεν υψηλού βεληνεκούς, αλλά υποδεέστεροι από τους S-400 που χρησιμοποιούν οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις. Η ελληνική πλευρά, ωστόσο, οφείλει να συνυπολογίσει και τη χειρότερη εκδοχή, ότι η Τουρκία διαθέτει τους κορυφαίους S-400.

Για να αξιοποιηθεί πλήρως τo ραντάρ των S-400 πρέπει να βρίσκεται σε θέση, η οποία δεν εμποδίζει την πρόσκτηση στόχων λόγω παρεμβαλλομένων ορεινών όγκων. Άρα πρέπει να βρίσκονται σε κορυφές από όπου να εποπτεύουν τον ορίζοντα. Με αυτά τα δεδομένα, η τοποθέτηση των ραντάρ στην οροσειρά ανατολικά του Κουσάντασι, με εμβέλεια 600 χλμ επιτρέπει να ανιχνεύσουν στόχους μέχρι το Ιόνιο, καλύπτοντας δηλαδή όλη την ηπειρωτική Ελλάδα. Τα δε βλήματα μπορούν άνετα να πλήξουν αεροσκάφη που απογειώνονται από τα περισσότερα ελληνικά αεροδρόμια.

Αναμφίβολα, οι τουρκικοί S-400 είναι κορυφαίο αντιαεροπορικό σύστημα και γι’ αυτό ο Ερντογάν δεν έχει υποχωρήσει στις αμερικανικές πιέσεις. Ο Ακάρ προσπαθεί να χρυσώσει το χάπι: «Δεν είναι σαν να χρησιμοποιούμε τα S-400 συνεχώς. Αυτά τα συστήματα λειτουργούν ανάλογα με την εκτίμηση απειλών. Εμείς είμαστε αυτοί που αποφασίζουν γι’ αυτό». Η Ουάσιγκτον, όμως, δεν φαίνεται να “τσιμπάει”. Μέχρι τώρα δεν διαπραγματεύεται με την Άγκυρα, αν δεν αρθεί το τετελεσμένο.

Τα 2,5 δισ. δολάρια και το κύρος

Η Άγκυρα προτείνει στις ΗΠΑ να διατηρεί τους S-400 επιχειρησιακούς, αλλά όχι ενεργούς και όποτε κρίνει να τους ενεργοποιήσει. Εν τω μεταξύ μπορεί άνετα να τεστάρει τα συστήματα σε όλα τα μέσα που κατέχει, τα οποία είναι συμβατά με ΝΑΤΟϊκά συστήματα, αλλά και των όπλων που αναπτύσσει η τουρκική βιομηχανία. Με πρόσχημα δε την ένταση με την Ελλάδα και επικαλούμενος απειλή, μπορεί να ενεργοποιήσει όποτε θέλει τους S-400.

Οι ΗΠΑ έχουν προς το παρόν αποκλείσει διμερή διαπραγμάτευση για το θέμα των ρωσικών πυραύλων, απορρίπτοντας και την πρόταση του φιλότουρκου Γ.Γ. του ΝΑΤΟ Στόλτενμπεργκ να γίνει κάτι τέτοιο υπό την αιγίδα της Συμμαχίας. Ο Αμερικανός πρέσβης στην Άγκυρα Ντέιβιντ Σάτερφιλντ είχε δηλώσει ότι οι κυρώσεις δεν θα αρθούν, εκτός εάν η Τουρκία παραιτηθεί από τους S-400. Αλλά ούτε κι αυτό φαίνεται προς το παρόν πολύ πιθανό.

Ο Ακάρ ισχυρίζεται ότι η Άγκυρα προτείνει λογικές λύσεις, αλλά αυτή η τακτική δεν περνάει με τους Αμερικανούς. Το ενδεχόμενο ο Ερντογάν να υποχωρήσει θεωρητικά δεν μπορεί να αποκλειστεί, αλλά είναι ελάχιστα πιθανό. Πρώτον, επειδή δεν είναι εύκολο να πετάξει στα σκουπίδια 2,5 δισ. Δεύτερον, επειδή μία τέτοια υποχώρησή του θα ήταν καταλυτικό πλήγμα για το κύρος του εντός και εκτός Τουρκίας, ειδικά εν όψει των κρίσιμων εκλογών ον επόμενο Ιούνιο, καθώς και πλήγμα στη σχέση του με το Κρεμλίνο.

Οι τουρκικοί S-400, λοιπόν, κατά πάσα πιθανότητα θα παραμείνουν στην Τουρκία σε επιχειρησιακή δυνατότητα, αλλά όχι ενεργοποιημένοι. Προσωρινά είναι εγκατεστημένοι μακριά από το Αιγαίο, σε μία κοιλάδα κοντά στην Άγκυρα. Επειδή, όμως, μπορούν οποτεδήποτε να μετακινηθούν, η Ελλάδα οφείλει να βρει λύση στο δύσκολο αυτό αμυντικό πρόβλημα. Η αγορά των υπερσύγχρονων μαχητικών Rafale δεν λύνει από μόνη της το πρόβλημα. Απαιτούνται έξυπνοι τρόποι για να αμβλυνθεί η σοβαρότατη αυτή απειλή για την ελληνική Πολεμική Αεροπορία.