Πόσο αποτελεσματική είναι η ελληνική αεράμυνα; – Τα ραντάρ

Στις 30 Ιουνίου, το περιοδικό Forbes δημοσίευσε άρθρο του Πολ Ίντον με τίτλο “Χρειάζεται η Ελλάδα τους ρωσικούς πυραύλους S-300 στην Κρήτη;”. Το άρθρο τηρεί μια ουδέτερη στάση, αν και καταλήγει ότι όντως η Ελλάδα χρειάζεται την αντιαεροπορική της ομπρέλα. Ορμώμενο δε από μια άρνηση του Υπουργού Άμυνας Παναγιωτόπουλου σχετικά με την παραχώρησή τους στην Ουκρανία, τονίζει την ύπαρξη της τουρκικής απειλής.

Λίγες μέρες αργότερα, η Τουρκία, η οποία κατέρριψε ρωσικό αεροσκάφος επειδή παραβίασε τρία μέτρα εναέριου χώρου επί μερικά δευτερόλεπτα(!), καταδικάζοντας τον πιλότο σε μαρτυρικό θάνατο στα χέρια τζιχαντιστών, κατήγγειλε την Ελλάδα ότι “κλείδωσε” με το σύστημα S-300 τουρκικά μαχητικά, τα οποία διείσδυσαν στον ελληνικό εναέριο χώρο. Η Άγκυρα προσπαθεί να πετύχει μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια: Πρώτον, να παραπονεθεί ότι οι κακοί Έλληνες λοκάρουν τα αεροσκάφη της απειλώντας τα με κατάρριψη. Δεύτερον, ότι η Ελλάδα χρησιμοποιεί ρωσικά συστήματα, άρα μπορεί και η Τουρκία να χρησιμοποιεί τους S-400. Κι αυτό παρ’ ότι το ΝΑΤΟ γνωρίζει πώς έφτασαν οι S-300 στην Ελλάδα.

Ποιες είναι, όμως, οι πραγματικές δυνατότητες της ελληνικής αεράμυνας; Θα είναι αποτελεσματική σε περίπτωση σύρραξης με την Τουρκία; Το Σύστημα Αεροπορικού Ελέγχου, δηλαδή τα ραντάρ, με τα οποία η Πολεμική Αεροπορία επιτηρεί τον εναέριο χώρο δεν είναι εύκολο να περιγραφεί, καθώς πολλά από τα επιμέρους στοιχεία του είναι ευαίσθητες πληροφορίες. Πρέπει, όμως, να πούμε ότι πέραν της Αεροπορίας, ο Στρατός και το Ναυτικό διατηρούν ικανότατα αντιαεροπορικά μέσα. Όλα δε είναι διασυνδεδεμένα μέσω Link16.

Πριν μερικά χρόνια, καταργήθηκαν τα τρία Κέντρα Ελέγχου Περιοχής και αντικαταστάθηκαν από δύο Αεροπορικά Κέντρα Ελέγχου στην Πάρνηθα και στο Κουτσόχερο Λάρισας, στα οποία υπήχθησαν οι Μοίρες Σταθμού Ελέγχου και Προειδοποίησης και οι Σταθμοί Αναφοράς. Το πρώην 1ο Κέντρο Ελέγχου Περιοχής στον Χορτιάτη μετονομάστηκε σε 10η Μοίρα Σταθμού Ελέγχου και Προειδοποίησης, ενώ το ραντάρ MPR αντικαταστάθηκε.

Κέντρα Ελέγχου και Μοίρες Ελέγχου

Το 1ο Αεροπορικό Κέντρο Ελέγχου βρίσκεται στις υπόγειες εγκαταστάσεις του πρώην νατοϊκού στρατηγείου CAOC 7 στο Κουτσόχερο μαζί με το Εθνικό Κέντρο Αεροπορικών Επιχειρήσεων. Δεν έχει δικό του σύστημα ραντάρ και παίρνει εικόνα μέσω ζεύξεων δεδομένων . Το 2ο Αεροπορικό Κέντρο Ελέγχου στην Πάρνηθα έχει ραντάρ S-743D (L Band, 1-2 gigahertz GHz) με μέγιστη εμβέλεια εντοπισμού 470 χλμ.

Την αμέσως επόμενη γραμμή αεράμυνας συγκροτούν οι Μοίρες Σταθμού Ελέγχου και Προειδοποίησης, οι οποίες βρίσκονται: Στο Διδυμότειχο (ραντάρ AR-32,7 BAE Systems, S Band 2-4 GHz) με εμβέλεια 450 χλμ. Στο όρος Ίσμαρος στη Ροδόπη (ραντάρ HUGHES HR-3000 S Band, 2-4 GHz), με εμβέλεια 500 χλμ. Στο όρος Βίτσι, καλύπτοντας τον βόρειο τομέα (ραντάρ Marconi S-743D, S Band, 2-4 GHz) με εμβέλεια 470 χλμ. Στη Λευκάδα για κάλυψη του Ιονίου (ραντάρ 3D της Leonardo RAT-31DL, L Band 1-2 GHz) με εμβέλεια 470 χλμ. Στο νοτιοδυτικό άκρο της Κρήτης (ραντάρ Marconi S-743D, S Band, 2-4 GHz) με εμβέλεια 470 χλμ. Στη Μύκονο για κάλυψη των Δωδεκανήσων (ραντάρ AR-327 BAE Systems, S Band, 2-4 GHz) με εμβέλεια 450 χλμ. Στη Σκύρο (ραντάρ AR-327 BAE Systems, S Band, 2-4 GHz) με εμβέλεια 450 χλμ. Στη Λήμνο (ραντάρ AR-327 BAE Systems, S Band, 2-4 GHz) με εμβέλεια 450 χλμ. Στο Πήλιο (ραντάρ HUGHES HR-3000, 2-4 GHz) με εμβέλεια 500 χλμ. Στο Χορτιάτη (ραντάρ Marconi S-743D, S Band, 2-4 GHz) με εμβέλεια 470 χλμ. Στο όρος Ζήρος στην ανατολική Κρήτη για κάλυψη Ανατολικής Μεσογείου (ραντάρ HR-3000). Παράλληλα, ένα δίκτυο Σταθμών Αναφοράς εκτελεί το καθήκον προκεχωρημένων σταθμών ραντάρ (MPDR-90E και AR-327) σε διάφορα νησιά και στην Κύπρο.

Τα ιπτάμενα μάτια

Όμως, αυτό που πραγματικά κάνει τη διαφορά, “δένοντας” όλα τα ραντάρ και ταυτόχρονα δρώντας σαν πολλαπλασιαστής ισχύος, είναι τα αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης και ελέγχου EMB-145AEW&C Erieye της 380 Μοίρας ΑΣΕΠΕ. Τα αεροσκάφη αυτά πέραν του ρόλου που παίζουν στην εγχώρια αεράμυνα, αναδείχθηκαν σε σημαντικότατο παράγοντα των νατοϊκών επιχειρήσεων στην Λιβύη το 2011. Τότε τα Erieye, επιχειρώντας από την Κρήτη είχαν αποσπάσει διθυραμβικά σχόλια από το ΝΑΤΟ.

Τα τέσσερα EMB-145 διαθέτουν ραντάρ ενεργού διάταξης φάσης AESA (PS-890 Erieye), με δυνατότητα αποκάλυψης στόχων στα 450 χλμ, ηλεκτρονικό εξοπλισμό για δημιουργία εικόνας αέρος και επιφανείας, ανταλλαγή δεδομένων με αεροσκάφη και πλοία, έλεγχο εκπομπών ραντάρ, συλλογή και καταγραφή ηλεκτρονικών πληροφοριών (ESΜ – ELINT). Όταν πρωτοεισήλθαν σε υπηρεσία προ 15ετίας, αποτελούσαν πραγματικό επίτευγμα της ευρωπαϊκής αεροπορικής τεχνολογίας και τεχνολογίας ηλεκτρονικών αισθητήρων και αντιμέτρων.

Δυστυχώς, αφέθηκαν στην τύχη τους, λόγω μνημονίων και παρατεταμένης πολιτικής αδιαφορίας. Όπως καθίσταται φανερό και από την αύξηση των τουρκικών απειλών με πολλαπλασιασμό των παραβιάσεων και υπερπτήσεων, η ανάγκη αναβάθμισης του ελληνικού Συστήματος Αεροπορικού Ελέγχου είναι κατεπείγουσα, αν και κάποιες κινήσεις έχουν αρχίσει να διαφαίνονται από το 2021.

Πάντως, τα διαθέσιμα μέσα δημιουργούν ένα πλέγμα, το οποίο καθιστά αδύνατη την εισχώρηση εχθρικών αεροσκαφών στο Αιγαίο, χωρίς αυτά να γίνουν αντιληπτά. Είναι δε έτσι τοποθετημένα, ώστε τα μικρότερα αντιαεροπορικά συστήματα σε Έβρο και νησιά δεν είναι ανάγκη να έχουν ανοιχτά τα ραντάρ τους και άρα να είναι ευάλωτα σε επιθέσεις από πυραύλους αντι-ραντάρ. Αντίθετα, τα συστήματα λαμβάνουν εικόνα της επιχειρησιακής κατάστασης σε πραγματικό χρόνο από τα μεγάλα συστήματα και τα ιπτάμενα ραντάρ, τα οποία είναι απρόσβλητα σε όλα, εκτός από βαλλιστικούς πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς που δεν έχουν, αλλά αναπτύσσουν οι Τούρκοι.