Πόσο πιθανή είναι η άμεση πώληση F-16V στην Τουρκία;

H πρόσφατη ακρόαση από την αμερικανική Γερουσία για την επιβεβαίωση του υποψηφίου, Τζέιμς Ο’ Μπράιεν, που προτείνει ο πρόεδρος Μπάιντεν για τη θέση υφυπουργού Εξωτερικών αρμόδιου για τις ευρωπαϊκές και ευρασιατικές υποθέσεις ανέδειξε την πολυπλοκότητα των αμερικανοτουρκικών σχέσεων με επίκεντρο τις ανησυχίες ως προς την αναβάθμιση και την πώληση μαχητικών αεροσκαφών F-16 στην Άγκυρα.

Σημειωτέον ότι η ακρόαση της 26^ης Ιουλίου από την μόνιμη επιτροπή Διεθνών Σχέσεων της Γερουσίας εντάσσεται στο πλαίσιο όχι μόνο της επιβεβαίωσης προεδρικών υποψηφιοτήτων σε εκτελεστικές και δικαστικές θέσεις αλλά και της εποπτείας των πολιτικών του υπουργείου ή της υπηρεσίας που πρόκειται να υπηρετήσει έκαστος υποψήφιος.

Υπό το συγκεκριμένο πρίσμα ετέθησαν ζητήματα που εστίασαν αφενός στην επιθετικότητα της Άγκυρας έναντι των Κούρδων της Συρίας και την τουρκική υποστήριξη της τρομοκρατικής οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος και αφετέρου στην πώληση αμερικανικών μαχητικών F-16. Ειδικά ως προς το τελευταίο ζήτημα, έγινε διεξοδική συζήτηση αναφορικά με τις διαβεβαιώσεις που πρέπει να εξασφαλίσει η Ουάσιγκτον ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να χρησιμοποιήσει τα μαχητικά F-16 εναντίον κρίσιμων ή στρατηγικών συμμάχων με κεντρική υπόμνηση στην Ελλάδα.

Η έλλειψη αμερικανικής εμπιστοσύνης στο πρόσωπο του Τούρκου προέδρου είναι πρόδηλη παρά την δημόσια τοποθέτηση του τελευταίου στην πρόσφατη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους ότι δεν θα χρησιμοποιηθούν τα μαχητικά F-16, εφόσον αποκτηθούν από την Άγκυρα, εναντίον της Ελλάδας. Και τούτο διότι πρόκειται για τον ίδιο ηγέτη ο οποίος στο πρόσφατο παρελθόν δήλωνε ότι η Τουρκία θα έρθει μία νύχτα ξαφνικά απειλώντας ευθέως την Ελλάδα και ότι ο πύραυλος tayfun μπορεί να πλήξει στόχους στα νησιά του Αιγαίου και την ηπειρωτική Ελλάδα ακόμη και την ίδια την Αθήνα.

Επίσης πρόκειται για την ίδια χώρα που συστηματικά παραβιάζει τον Νόμο περί Ελέγχου των Εξαγωγών Οπλικών Συστημάτων (Arms Export Control Act-AECA), ο οποίος προβλέπει ρητά την χρήση τους μόνο για νόμιμη αυτοάμυνα και σε καμία περίπτωση για την παραβίαση του κυρίαρχου εναερίου χώρου τρίτων χωρών, εν προκειμένω της Ελλάδας.

Τι θα απαιτήσει το Κογκρέσο

Υπό τα δεδομένα, το αμερικανικό Κογκρέσο, όπως προέκυψε άλλωστε στη διάρκεια της ακρόασης, πρόκειται να απαιτήσει προτού εγκρίνει την πώληση αμερικανικών F-16, την παροχή διαβεβαιώσεων αφενός από την Τουρκία για την ασφάλεια των αμερικανικών συμμάχων στην περιοχή και αφετέρου από την κυβέρνηση Μπάιντεν ότι θα υπάρξουν συνέπειες στην περίπτωση που η Άγκυρα παραβιάσει τις όποιες διαβεβαιώσεις.

Αξίζει να επισημανθεί ότι το Κογκρέσο έχει ήδη στείλει σαφές μήνυμα ότι οι προκλήσεις της Άγκυρας στο Αιγαίο πρέπει να αντιμετωπιστούν προτού ο Λευκός Οίκος στείλει την επίσημη ειδοποίηση για την έγκριση πώλησης F-16V, όπως εμφαίνεται στο συνοδευτικό κείμενο που επισυνάφθηκε στον αμυντικό προϋπολογισμό οικονομικού έτους 2023. Στο συνοδευτικό επεξηγηματικό κείμενο των επιτροπών Αμυντικών Υποθέσεων της Βουλής και της Γερουσίας επεσήμανε επί λέξη: «Πιστεύουμε ότι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ δεν θα πρέπει να πραγματοποιούν μη εξουσιοδοτημένες υπερπτήσεις σε εναέριους χώρους άλλων νατοϊκών συμμάχων», στέλνοντας σαφές μήνυμα στην Άγκυρα για τις υπερπτήσεις πάνω από τα ελληνικά νησιά.

Είναι πρόδηλο ότι η προαναφερθείσα δημόσια δήλωση του Τούρκου προέδρου ότι τα F-16 δεν θα χρησιμοποιηθούν εναντίον της Ελλάδας δεν αρκεί για να αρθούν οι όποιες αντιρρήσεις του αμερικανικού Κογκρέσου. Απαιτείται η παροχή απτών διαβεβαιώσεων που πρέπει να συμφωνηθούν κατ’ ελάχιστον μέχρι τον Οκτώβριο οπότε και αναμένεται η ψήφιση της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ από την Τουρκική Εθνοσυνέλευση.

Προϋποθέσεις

Η στάση των Αμερικανών νομοθετών ώστε να μην υπάρξει μία άνευ όρων πώληση αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών προς την Τουρκία εδράζεται στις εξής επισημάνσεις:

Πρώτον, η πώληση των F-16 δεν πρόκειται να αλλάξει την στρατηγική προσέγγισης της Τουρκίας με την Ρωσία ειδικά σε ζητήματα που άπτονται των τουρκικών συμφερόντων ασφάλειας. Ως εκ τούτου, το μειονέκτημα που προκύπτει από την πιθανή χρήση των μαχητικών F-16V σε βάρος συμμάχων των ΗΠΑ, όπως η Ελλάδα και η Κύπρος, υπερτερεί έναντι οιουδήποτε πλεονεκτήματος που δύναται φέρει η Τουρκία στο ΝΑΤΟ με τον αναβαθμισμένο στόλο F-16V.

Εξάλλου, ο υφιστάμενος στόλος F-16 που διαθέτει η Τουρκία δεν την απέτρεψε από το να εμβαθύνει τις αμυντικές σχέσεις με την Ρωσία καθώς αγόρασε από αυτήν το αντιβαλλιστικό σύστημα S-400, αλλά ούτε και από το να διερευνήσει την αγορά οπλικών συστημάτων από την Κίνα. Προσθέτως, η πώληση μαχητικών αεροσκαφών στην Τουρκία δεν αξιολογείται ως σημαντική για την αμερικανική αμυντική βιομηχανία συνολικά και δη για την γραμμή παραγωγής της Lockheed Martin. Και τούτο διότι η τελευταία είτε εκτελεί είτε αναμένει παραγγελίες για την κατασκευή συνολικά 148 μαχητικών αεροσκαφών για χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιορδανία, η Βουλγαρία, η Ταϊβάν, η Σιγκαπούρη και άλλες. Ως εκ τούτου, εκτιμάται ότι θα απαιτηθούν άνω των τριών ετών προτού η Τουρκία αρχίσει να παραλαμβάνει νέα F-16V.

Δεύτερον, η έγκριση της πώλησης προτού συντελεστεί η ψήφιση ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ από την Τουρκική Εθνοσυνέλευση αφενός μειώνει τη διαπραγματευτική ισχύ της Ουάσιγκτον έναντι της Άγκυρας. Αφετέρου, ενθαρρύνει και άλλες νατοϊκές χώρες να υιοθετήσουν την τουρκική πρακτική και να απαιτήσουν παραχωρήσεις για την πραγμάτωση της δικής τους ατζέντας στο μέλλον καθυστερώντας την λήψη νατοϊκών αποφάσεων που, ως γνωστόν, χρήζουν ομοφωνίας.

Τρίτον, η Τουρκία εξελίσσεται σε μία ολοένα και πιο αυταρχική χώρα καθιστώντας την εταίρο μειωμένης αξιοπιστίας. Η πώληση προηγμένων αμερικανικών οπλικών συστημάτων προς μία χώρα που δεν ασπάζεται τα ιδανικά που περιλαμβάνονται στην ιδρυτική συνθήκη του ΝΑΤΟ θα πρέπει να καθυστερήσει και να πραγματοποιηθεί μόνο όταν διαπιστωθεί ότι η Άγκυρα ενισχύει τις δημοκρατικές ελευθερίες και το κράτος δικαίου.

Τέταρτον, η μη έγκριση της πώλησης F-16V στην Τουρκία δεν εμποδίζει την όποια αμερικανική κυβέρνηση να εκκινήσει διαδικασίες πώλησης του συγκεκριμένου τύπου μαχητικών αεροσκαφών στην περίπτωση που διαπιστωθεί ότι η Τουρκία έχει αλλάξει προσανατολισμό ενστερνιζόμενη τις προτεραιότητες των ΗΠΑ σε θέματα ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή.

Συνολικά, όπως επεσήμανε κατά τη διάρκεια της ακρόασης ο υποψήφιος υφυπουργός Εξωτερικών, τα μηνύματα του αμερικανικού Κογκρέσου έχουν αποδειχτεί χρήσιμα στο διάλογο της Ουάσιγκτον με την Άγκυρα για το ζήτημα των F-16 αποδεικνύοντας εμπράκτως ότι το σύστημα ελέγχου και ισορροπιών (check and balances), που αποτελεί την βάση της αμερικανικής Δημοκρατίας, εγγυάται την σωστή και διακριτή λειτουργία των εξουσιών επιτελώντας κάθε μία εξ αυτών την αποστολή της.