Που σκαλώνει το Σύμφωνο Αθήνας-Σκοπίων

Γράφει ο Σταύρος Λυγερός  – 

Η θερμή υποδοχή του Κοτζιά στα Σκόπια αντανακλά την ελπίδα της κυβέρνησης Ζάεφ ότι τελικώς θα καταστεί δυνατή η ένταξη της χώρας του στο ΝΑΤΟ, αλλά το χάσμα που χωρίζει τις δύο πλευρές δεν γεφυρώνεται με ρητορική και θερμά λόγια. Όλα δείχνουν πως έχει επέλθει μία σύγκλιση όσον αφορά το όνομα του κράτους. Δεν αρκεί, όμως, για να υπογραφεί Διεθνές Σύμφωνο.

Η Αθήνα το θέλει στη σλαβική εκδοχή του και αμετάφραστο (Γκορναμακεντόνιγια), αλλά προσκρούει στην άρνηση των Σκοπίων. Προφανώς είναι προτιμότερο αυτό που ζητάει η ελληνική πλευρά, αλλά επειδή ο όρος Μακεδονία είναι ιστορικός και είναι μεταφρασμένος στις διάφορες γλώσσες, δύσκολα θα περάσει στην πρακτική. Παρόλα αυτά αξίζει να δοθεί γι’ αυτό μία μάχη. Δεν είναι, όμως, αυτό το κρίσιμο ζήτημα.

Όσον αφορά το όνομα του κράτους είναι το εύρος της χρήσης του. Για να παρακάμψει το ελληνικό αίτημα για αλλαγή του Συντάγματος, ο Ζάεφ προτείνει αντ’ αυτού τη σύναψη Διεθνούς Συμφώνου, το οποίο να επικυρωθεί από τα δύο Κοινοβούλια, αλλά και από τον ΟΗΕ με ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Επικαλέσθηκε, μάλιστα, το επιχείρημα ότι έτσι η Ελλάδα θα είναι κατοχυρωμένη, δεδομένου ότι ακόμα και αν άλλαζε το Σύνταγμα θα μπορούσε μελλοντικά να αλλάξει και πάλι.

Το επιχείρημα του Ζάεφ είναι βάσιμο, αλλά δεν απαντάει στην ουσία. Ο ίδιος έχει παραδεχθεί πως η χώρα του καλύπτει μέρος της γεωγραφικής Μακεδονίας και ως εκ τούτου αποδέχεται γεωγραφικό προσδιορισμό (Άνω Μακεδονία). Γιατί, λοιπόν, επιμένει στο εσωτερικό να ονομάζεται επισήμως “Μακεδονία”; Δεν συνιστά αυτό κατάχρηση; Το Μέρος δεν οικειοποιείται το Όλον; Είναι κραυγαλέα αντιφατικό ο Σλαβομακεδόνας πρωθυπουργός να αποδέχεται το Άνω Μακεδονία για διεθνή χρήση και να επιμένει στο όνομα “Μακεδονία” για εσωτερική.

Το ζήτημα της ιθαγένειας

Το δεύτερο κρίσιμο ζήτημα είναι η ιθαγένεια, πως δηλαδή θα ονομάζονται οι πολίτες του γειτονικού κράτους, ανεξαρτήτως εάν εθνοτικά είναι Σλάβοι ή Αλβανοί. Η ιθαγένεια παντού είναι παράγωγο της κρατικής ονομασίας. Στο Βέλγιο π.χ. κατοικούν δύο εθνότητες οι Βαλόνοι και οι Φλαμανδοί. Ως πολίτες του Βελγίου, όμως, έχουν βελγική ιθαγένεια, ονομάζονται Βέλγοι.

Η κυβέρνηση Ζάεφ συμφωνεί στο “Άνω Μακεδονία”, αλλά επιμένει η ιθαγένεια να είναι “μακεδονική” και οι πολίτες να ονομάζονται “Μακεδόνες”. Γιατί; Για τον ίδιο λόγο που επιμένει στο εσωτερικό να το κράτος να συνεχίσει να ονομάζεται “Μακεδονία”. Μπορεί για προφανείς λόγους σκοπιμότητας (ένταξη στο ΝΑΤΟ), να αποδέχεται ότι η χώρα του είναι μέρος της γεωγραφικής Μακεδονίας, αλλά το εθνικό ιδεολόγημα των Σλαβομακεδόνων θεωρεί ολόκληρη τη γεωγραφική Μακεδονία σαν πατρίδα και μάλιστα διαμελισμένη!

Αυτός είναι ο λόγος που δεν μπορούν να αποδεχθούν αυτό που πραγματικά αντιπροσωπεύουν στην περιοχή. Να αποδεχθούν το προφανές: ότι είναι μία από τις εθνότητες που κατοικούν στην πολυεθνική γεωγραφική περιοχή που ονομάζεται Μακεδονία. Αν το αποδέχονταν, αν δηλαδή αποδέχονταν ότι είναι Μέρος και όχι Όλον, το πρόβλημα θα είχε λυθεί.

Θα κατανοούσαν ότι η χώρα τους δεν μπορεί να ονομάζεται Μακεδονία, επειδή αυτό το όνομα παραπέμπει στο Όλον. Για τον ίδιον ακριβώς λόγο η εθνότητά τους δεν μπορεί να ονομάζεται μακεδονική, επειδή αυτό το όνομα παραπέμπει στο Όλον. Το ίδιο ισχύει για τη γλώσσα τους. Ο όρος σλαβομακεδονική εθνότητα (δηλαδή οι Σλάβοι που κατοικούν σε ένα τμήμα της γεωγραφικής Μακεδονίας) είναι δόκιμος, επειδή ακριβώς αντανακλά την πραγματικότητα. Το ίδιο ισχύει και για τη γλώσσα τους.

Φθηνές υπεκφυγές

Τα Σκόπια, όμως, δηλώνουν πως το ζήτημα της ταυτότητας (όνομα εθνότητας και γλώσσας) είναι εκτός συζήτησης, επειδή αφορά το συναίσθημα. Φθηνές υπεκφυγές! Αυτό που ενδιαφέρει την Ελλάδα δεν είναι πως ο κάθε Σλαβομακεδόνας θα ονομάζει το κράτος, τον εαυτό του και τη γλώσσα του. Αυτό που την ενδιαφέρει είναι πως η FYROM, ως συντεταγμένη Πολιτεία στο εσωτερικό και ως κράτος στο εξωτερικό θα αποκαλεί τον εαυτό της (κρατικό όνομα) τους πολίτες της (ιθαγένεια), καθώς και την κυρίαρχη εθνότητα και γλώσσα. Κι όλα αυτά δεν είναι καθόλου συναίσθημα.

Δεν πρόκειται για παιχνίδι με τις λέξεις. Πρόκειται για την ανάγκη τα ονόματα να αντιστοιχηθούν με την πραγματικότητα της περιοχής. Η άρνηση των Σλαβομακεδόνων να αποδεχθούν αυτό που πραγματικά αντιπροσωπεύουν ισοδυναμεί με εμμονή στο ιδρυτικό εθνικό τους ιδεολόγημα. Δηλαδή στον φαντασιακό αλυτρωτισμό τους που αφορά το σύνολο της γεωγραφικής Μακεδονίας.

Όσοι στην Ελλάδα ομιλούν για την ανάγκη απάλειψης αλυτρωτικών αναφορών πρέπει να κατανοήσουν ότι το όχημα του φαντασιακού αλυτρωτισμού είναι το όνομα του κράτους, της ιθαγένειας, της κυρίαρχης εθνότητας και της γλώσσας. Κάποιες αναφορές στο Σύνταγμά τους που αποπνέουν αλυτρωτισμό είναι ασήμαντες μπροστά στα ονόματα.

Το πραγματικό δίλημμα, λοιπόν, δεν είναι Διεθνές Σύμφωνο ή αλλαγή Συντάγματος, όπως θέλει να το παρουσιάζει ο Ζάεφ. Το ζητούμενο είναι η υπογραφή ενός ισχυρού Διεθνούς Συμφώνου με όλες τις παραπάνω προβλέψεις. Ένα Σύμφωνο, το οποίο να προβλέπει ρητά την αλλαγή του Συντάγματος, ως πράξη προσαρμογής του εσωτερικού δικαίου στο Σύμφωνο, το οποίο θα συνιστά υπέρτερο διεθνές δίκαιο. Και όρος για την πλήρη ένταξη στο ΝΑΤΟ πρέπει να είναι η αλλαγή του Συντάγματος.