“Μαγειρεύουν” διασύνδεση-παγίδα στη σύνοδο του ΝΑΤΟ

Μπορεί το ζήτημα της ένταξης των δύο σκανδιναβικών χωρών να είναι στο κέντρο των διαπραγματεύσεων στη σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη, αλλά –όπως φρόντισε να προαναγγείλει η Άγκυρα– ο Ερντογάν προτίθεται να θέσει και την απαίτησή του για αποστρατιωτικοποίηση των ελληνικών νησιών. Μπορεί τα δύο ζητήματα να είναι άσχετα μεταξύ τους, αλλά η πείρα μας διδάσκει ότι οι Αμερικανοί μπορούν να κάνουν τα άσχετα σχετικά!

Για να το πω ευθέως, πιθανότατα ο Ερντογάν να διασυνδέσει την άρση της άρνησής του για την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας με ανταλλάγματα και στο ελληνοτουρκικό μέτωπο. Και δεν είναι καθόλου απίθανο η Ουάσινγκτον, στην πρεμούρα της να ανοίξει τον δρόμο για την ένταξη, να μας στείλει με έναν εύσχημο τρόπο τον λογαριασμό. Πιθανόν, μάλιστα, να χρησιμοποιήσει τον Στόλτενμπεργκ για “σερβιτόρο”…

Επειδή το έργο το έχουμε ξαναδεί, καλό είναι η ελληνική πλευρά στη σύνοδο του ΝΑΤΟ να είναι εξαιρετικά προσεκτική. Σε ό,τι αφορά στην αποστρατιωτικοποίηση, μάλιστα, οι Αμερικανοί μας είχαν σερβίρει από τη δεκαετία του 1990 μία φόρμουλα-παγίδα. Και μη νομίζετε ότι την έχουν ξεχάσει. Υπενθυμίζω ότι πριν ελάχιστα χρόνια ο Πομπέο (υπουργός Εξωτερικών του Τραμπ), αναφερόμενος στο ζήτημα της αποστρατιωτικοποίησης, είχε μιλήσει δημοσίως για «μείωση του στρατιωτικού αποτυπώματος»! Και βέβαια, από κοινού με την Ουάσινγκτον πίεζε προς την ίδια κατεύθυνση και το Βερολίνο.

Επειδή, λοιπόν, οι καιροί είναι πονηροί, η ελληνική διπλωματία όφειλε να είχε στείλει πριν τη σύνοδο του ΝΑΤΟ ένα σαφές μήνυμα στις μεγάλες δυτικές πρωτεύουσες να μην επιχειρήσουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο τη διασύνδεση της ένταξης των δύο σκανδιναβικών χωρών με τα ελληνοτουρκικά. Γιατί αν επιχειρήσουν μία τόσο άσχετη διασύνδεση για να άρουν το τουρκικό εμπόδιο θα βρουν ελληνικό. Τόσο απλά και τόσο καθαρά.

Στην παρούσα συγκυρία που η Δύση είναι σε διελκυστίνδα με την Τουρκία, δεν είναι σκόπιμο ο Μητσοτάκης να παρεμβληθεί, θέτοντας πρώτος το ζήτημα της τουρκικής επιθετικότητας στη σύνοδο του ΝΑΤΟ. Εάν, όμως, ο Ερντογάν θέσει ζήτημα αποστρατιωτικοποίησης, ο Μητσοτάκης πρέπει όχι μόνο να απαντήσει καταιγιστικά, αλλά και να μοιράσει –για να εγγραφεί στα πρακτικά της συνόδου– έναν πλήρη φάκελο με τις τουρκικές δηλώσεις και πράξεις, οι οποίες δεν αφήνουν καμία αμφιβολία για τον επεκτατισμό της Άγκυρας. Όχι ότι οι εταίροι δεν τις γνωρίζουν, αλλά είναι άλλο να κατατεθεί επισήμως στα πρακτικά.

Οι δύο προϋποθέσεις της αποτροπής

Ας αφήσουμε, όμως, τον διπλωματικό χειρισμό στη σύνοδο του ΝΑΤΟ και ας έλθουμε στην ουσία. Ο Ερντογάν απειλεί ευθέως πλέον την Ελλάδα πως εάν δεν αποστρατιωτικοποιήσει τα νησιά, η Τουρκία θα αμφισβητήσει εμπράκτως την ελληνική κυριαρχία σ’ αυτά. Με άλλα λόγια, μας απειλεί με πολεμική ενέργεια. Πώς απαντά το ελληνικό πολιτικό σύστημα και η στρατιωτική ηγεσία; Έχει βολευθεί με τη “μαγική” λέξη “αποτροπή”.

Τί σημαίνει αποτροπή; Σημαίνει ότι η Τουρκία θα έχει πεισθεί πως εάν επιτεθεί καθ’ οιονδήποτε τρόπο στην Ελλάδα θα πληρώσει πολύ μεγαλύτερο κόστος από το όποιο όφελος επιδιώκει με την επιθετική πολιτική της. Για να είναι, όμως, αποτελεσματική η αποτροπή, πρέπει να είναι αξιόπιστη. Δηλαδή, η τουρκική ηγεσία να έχει πεισθεί ταυτοχρόνως για δύο προϋποθέσεις:

• Πρώτον, πως η Ελλάδα διαθέτει τα οπλικά συστήματα που μπορούν να προκαλέσουν στον επιτιθέμενο μεγαλύτερο κόστος από το επιδιωκόμενο όφελος.
• Δεύτερον, πως το ελληνικό πολιτικό σύστημα είναι αποφασισμένο να χρησιμοποιήσει τα οπλικά συστήματα που διαθέτει στο πλαίσιο μίας γενικής αντεπίθεσης.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι: ισχύουν οι δύο ανωτέρω προϋποθέσεις για να είναι αξιόπιστη η ελληνική αποτροπή; Η απάντηση που δίνει το πολιτικό σύστημα και η στρατιωτική ηγεσία είναι θετική: “Ναι, η Ελλάδα έχει και τα αναγκαία οπλικά συστήματα και την πολιτική βούληση να τα χρησιμοποιήσει”. Εάν, όμως, συμβαίνει αυτό, πώς εξηγείται το γεγονός ότι η Τουρκία εδώ και πολλά χρόνια ασκεί στην Ελλάδα στρατιωτικό καταναγκασμό; Πώς εξηγείται ότι η Τουρκία όχι μόνο απειλεί με χρήση στρατιωτικής βίας, αλλά και παραβιάζει συστηματικά ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα ακόμα και κυριαρχία, χωρίς να φοβάται και χωρίς να υφίσταται αντίποινα;

Για να το θέσω ακόμα πιο καθαρά: Πώς εξηγείται ότι ενώ οι Τούρκοι επιδίδονται σε έναν υβριδικό πόλεμο εναντίον της, η Ελλάδα το μόνο που κάνει είναι να ελίσσεται, προβαίνοντας σε φαινομενικά ανώδυνες εθνικές υποχωρήσεις; Υποχωρήσεις, οι οποίες –όπως αποδεικνύουν τα γεγονότα– το μόνο που τελικώς επιτυγχάνουν είναι να τροφοδοτούν τον τουρκικό επεκτατισμό και να πυροδοτούν την επιθετική πίεση που αυτός ασκεί στην Ελλάδα.

“Μικρά” επεκτατικά τετελεσμένα

Η μόνη λογική εξήγηση είναι ότι τουλάχιστον κάποια από τις δύο προϋποθέσεις δεν ισχύει, ή τουλάχιστον αυτό πιστεύει η Άγκυρα. Επειδή οι Τούρκοι γνωρίζουν το ελληνικό οπλοστάσιο, έχουν συνείδηση ότι είναι ικανό να τους καταφέρει καταστροφικά πλήγματα, ανεξαρτήτως της έκβασης που μπορεί να έχει ένας πόλεμος. Γι’ αυτό και δεν θέλουν να τον προκαλέσουν, παρότι φαίνεται να ερωτοτροπούν με την εκτίμηση ότι η Τουρκία μπορεί από έναν πόλεμο να εξέλθει με μεγαλύτερο όφελος από κόστος.

Επειδή, όμως, ακόμα και έτσι, στην Άγκυρα θεωρούν την πρόκληση πολέμου πολύ σοβαρή και με ρίσκο απόφαση έχουν μέχρι τώρα αποφύγει –και για λόγους διεθνών περιπλοκών– να προβούν σε μία επιθετική ενέργεια, η οποία να καταστήσει μονόδρομο την ελληνική στρατιωτική απάντηση, που πιθανότατα να οδηγήσει σε γενικευμένη σύρραξη. Αυτός είναι ο λόγος που οι Τούρκοι δεν έχουν π.χ. επιχειρήσει απόβαση σε κάποιο κατοικημένο ελληνικό νησί.

Μέχρι τώρα επιδιώκουν να αποσπάσουν κέρδη σε βάρος της Ελλάδας με τακτικές εκφοβισμού, στρατιωτικού καταναγκασμού και “μικρών” επεκτατικών τετελεσμένων, κατά τρόπο που να προσφέρει στο ελληνικό πολιτικό σύστημα το περιθώριο υποχώρησης. Η Αθήνα, άλλωστε, έχει δείξει όλα αυτά τα χρόνια ότι υπό το κράτος του φοβικού συνδρόμου της, περισσότερο ή λιγότερο υποκύπτει σ’ αυτές τις τουρκικές πρακτικές. Μπορεί η μέχρι τώρα τουρκική στρατηγική να μην έχει φέρει τη “μεγάλη νίκη”, αλλά έχει φέρει αρκετές “νίκες στα σημεία” (Κυπριακό, μη επέκταση των χωρικών υδάτων, Ίμια, σεισμικές έρευνες σε ελληνική ΑΟΖ κλπ).

Σύρραξη από λάθος υπολογισμό

Το γεγονός ότι μέχρι τώρα έχουν κινηθεί έτσι οι Τούρκοι δεν σημαίνει υποχρεωτικά ότι θα συνεχίσουν να κινούνται κατά τον ίδιο τρόπο. Ειδικά όταν έχουν πεισθεί ότι αν επιχειρήσουν ένα λίγο μεγαλύτερης κλίμακας επεκτατικό τετελεσμένο, η Αθήνα και πάλι θα αντιδράσει με τον γνωστό της τρόπο: θα περιορισθεί σε διπλωματικές κινήσεις, αποφεύγοντας τη στρατιωτική σύγκρουση.

Μπορεί να τραβάς πολλές φορές το σκοινί, αλλά κάποια στιγμή θα σπάσει, επειδή πάντα υπάρχει όριο θραύσης. Η διαπίστωση αυτή ισχύει και για το όριο της ελληνικής ανοχής απέναντι στην επιθετική εκδήλωση του τουρκικού επεκτατισμού. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι όσο δεν στέλνονται ξεκάθαρα μηνύματα για τις ελληνικές “κόκκινες γραμμές”, το ενδεχόμενο να προκύψει μία σύρραξη από λάθος υπολογισμό της Άγκυρας καθίσταται ολοένα και πιθανότερο.

Κι αυτό, επειδή εάν το καθεστώς Ερντογάν επιχειρήσει ένα επεκτατικό τετελεσμένο και βρεθεί αντιμέτωπο με μία ελληνική στρατιωτική αντίδραση, αφενός λόγω του “μεγαλοϊδεατισμού” του, αφετέρου λόγω του κλίματος που έχει δημιουργήσει στην τουρκική κοινή γνώμη, κατά πάσα πιθανότητα δεν θα υποχωρήσει. Μάλλον θα κλιμακώσει, προσδοκώντας ότι κλιμακώνοντας θα υποχρεώσει την Αθήνα σε υποχώρηση. Κι αυτό, επειδή οι Τούρκοι –δικαιολογημένα ή αδικαιολόγητα– δεν θεωρούν αξιόπιστη την ελληνική αποτροπή.