“Περιπλανώμενα πυρομαχικά”: Τί είναι και γιατί η Ελλάδα τα χρειάζεται

Στον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ είδαμε για πρώτη φορά σε κλίμακα την χρήση “περιπλανώμενων πυρομαχικών”. Στην Ουκρανία η χρήση τέτοιων όπλων παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις, καθώς οι ΗΠΑ προμηθεύουν το Κίεβο με το πυρομαχικό  Switchblade. Πολλοί χαρακτηρίζουν καταχρηστικά αυτά τα συστήματα “όπλο του μέλλοντος”.

Θα καθορίσουν την έκβαση του πολέμου τα “περιπλανώμενα πυρομαχικά”; Τί ακριβώς, όμως, είναι τα “περιπλανώμενα πυρομαχικά” και πώς μπορούν να επηρεάσουν τον συσχετισμό δυνάμεων στο ελληνοτουρκικό μέτωπο; Στο βιβλίο του Army of None, ο Πολ Σαρ ορίζει τα “περιπλανώμενα πυρομαχικά” ως ένα αυτόνομο όπλο που μπορεί να «ψάξει, να αποφασίσει αν θα εμπλακεί και να εμπλέξει στόχους μόνο του», χωρίς να χρειάζεται ανθρώπινη παρέμβαση. Οι ημιαυτόνομοι πύραυλοι κατευθύνονται με ανθρώπινη παρέμβαση και στη συνέχεια προσπαθούν να πλήξουν το στόχο μόνοι τους.

Αυτά τα περίεργα “ξαδέρφια” των οπλισμένων drones και των πυραύλων κρουζ, είχαν αναπτυχθεί για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1980 για να στοχεύουν αντιαεροπορικά συστήματα. Τώρα, εμφανίζονται ως εναλλακτική λύση σε οτιδήποτε, από αεροπορικές επιδρομές έως βολές όλμου ή ρίψεις χειροβομβίδων. Μπορεί να είναι μικρά όσο ένα τηλεκατευθυνόμενο αεροπλανάκι, ή drone, ή να ξεπερνούν σε μήκος τα δύο μέτρα.

Τον Μάρτιο, ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε την αποστολή 100 Switchblade στην Ουκρανία, με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να παίρνουν φωτιά για το ρόλο αυτού του drone-καμικάζι. Κάποιοι ειδικοί εγείρουν ερωτήματα ηθικής, σχετικά με τις συνέπειες της ανάπτυξης αυτόνομων φονικών μηχανών. Άλλοι τα κατηγοριοποιούν ως απλώς έναν ακόμη τύπο οπλισμένου drone, αγνοώντας τις παραλλαγές και την πολυπλοκότητα συγκεκριμένων μοντέλων.

Αναμφίβολα θα υπάρξουν επιτυχίες τακτικής φύσης με τη χρήση Switchblade από τις ουκρανικές δυνάμεις. Τα σχετικά βίντεο και η επικοινωνιακή προβολή, μάλιστα, θα διογκώσουν τον ρόλο του όπλου στη μάχη. Στην πραγματικότητα, δεν είναι ικανά να ανατρέψουν την πορεία των επιχειρήσεων και οι αναλυτές δεν πρέπει να συγχέουν την επιρροή τους στην Ουκρανία με την επιρροή τους στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Η Ελλάδα, ωστόσο, πρέπει να παρακολουθήσει προσεκτικά και να αντλήσει διδάγματα από την χρήση τους στην Ουκρανία.

Τα “περιπλανώμενα πυρομαχικά”

Τα “περιπλανώμενα πυρομαχικά” είναι μια κατηγορία μόνα τους. Είναι παραπλανητικό ταυτίζονται με drones. Είναι περισσότερο “έξυπνοι πύραυλοι” παρά αεροσκάφη. Η εταιρεία AeroVironment που κατασκευάζει τα Switchblade τα αποκαλεί “περιπλανώμενους πυραύλους”. Αυτά τα συστήματα είναι αναλώσιμα όπλα μιας χρήσης, που έχουν σχεδιαστεί για να βρίσκουν έναν στόχο και να συντρίβονται πάνω του, εξ ου και το παρατσούκλι “καμικάζι”. Μόλις απογειωθούν, ψάχνουν για στόχο με μια ανθρωποκεντρική διαδικασία από έναν σταθμό ελέγχου. Πραγματοποιούν αυτόνομη πτήση είτε έχουν εντολή να πλήξουν καθορισμένους στόχους.

Η χρήση τους δεν χρειάζεται αεροδρόμια ή μεγάλες ανοιχτές περιοχές. Όπως τα φορητά αντιαρματικά ή αντιαεροπορικά συστήματα, έτσι και τα “περιπλανώμενα πυρομαχικά” επιτρέπουν σε ολιγομελείς ομάδες να αναπτύσσουν διακριτικά το όπλο σε όλο το πεδίο της μάχης. Το πώς εκτοξεύονται ποικίλει ανάλογα με τον τύπο. Μπορεί να εκτοξευθούν από εποχούμενο ή επίγειο καταπέλτη, τροποποιημένο σωλήνα όλμου, ή και να απογειώνεται κάθετα όπως τα εμπορικά drones. Μόλις πάρει κάποιο ύψος, το σύστημα είναι σχεδιασμένο να περιπλανάται για κάποιο διάστημα που ποικίλει ανάλογα το μοντέλο. Τα Switchblade μπορούν να παραμείνουν στον αέρα 30-60 λεπτά, ενώ αντίστοιχα ισραηλινά συστήματα μπορούν να πετούν έως και εννέα ώρες.

Αν και τα “περιπλανώμενα πυρομαχικά” έχουν χρησιμοποιηθεί σε Αφγανιστάν, Συρία και Υεμένη, προκάλεσαν αίσθηση στον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 2020. Τότε, με αυτά οι Αζέροι κατέστρεψαν συστήματα αεράμυνας και τεθωρακισμένα του αρμενικού στρατού με τα ισραηλινής κατασκευής πυρομαχικά Harop. Το Harop αποτελούσε επίμονη απειλή για τους Αρμένιους, καθώς παρέμενε σε πτήση για αρκετές ώρες.

Τα “περιπλανώμενα πυρομαχικά” στην Ουκρανία

Όπως προαναφέραμε, τον Μάρτιο ανακοινώθηκε ότι οι ΗΠΑ έστειλαν 100 Switchblade στην Ουκρανία. Στις 14 Απριλίου, το Πεντάγωνο επιβεβαίωσε ότι δεσμεύτηκε να παράσχει πάνω από 700 Switchblade συνολικά, αλλά δεν καθόρισε ποια από τις δύο υπάρχουσες παραλλαγές. Και οι δύο παραλλαγές εκτοξεύονται από όλμο και έχουν διαφορετικές δυνατότητες.

Το όπλο σχεδιάστηκε από τη Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ (AFSOC) και αναπτύχθηκε από τον Στρατό των ΗΠΑ. Προοριζόταν να βοηθήσει στην αντιμετώπιση ανταρτών στο Αφγανιστάν. Τα αεροσκάφη υποστήριξης έφταναν αργά και υπήρχε υψηλό κόστος και κίνδυνος παράπλευρων και φίλιων απωλειών, οι δε περίπολοι δεν είχαν την πολυτέλεια να κουβαλούν κατευθυνόμενους πυραύλους. Έτσι, οι ΗΠΑ ήθελαν ένα φτηνό όπλο που μπορούσε να μεταφερθεί στο σακίδιο του στρατιώτη.

Η απάντηση πήρε τη μορφή του σχετικά φθηνού Switchblade που διαθέτει αισθητήρες για τον εντοπισμό εχθρικών στόχων και μια εκρηκτική κεφαλή για να τους επιτεθεί από ψηλά, κάτι που είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για να πλήξει ορύγματα, στέγες ή κορυφογραμμές. Το μικρότερο μοντέλο Switchblade 300 ζυγίζει 2,5 κιλά και στοιχίζει περίπου 6.000 δολάρια. Χρειάζεται λιγότερο από δύο λεπτά για να εγκατασταθεί και να εκτοξευτεί, έχει αυτονομία μόνο 10 χλμ και 15 λεπτά χρόνο πτήσης, αλλά δεν μπορεί να διατρήσει βαριά θωρακισμένα οχήματα και άρματα.

Το βαρύτερο, αλλά επίσης φορητό από έναν στρατιώτη Switchblade 600 ζυγίζει 24,7  κιλά και χρειάζεται περίπου 10 λεπτά για να εκτοξευτεί. Έχει εμβέλεια 40 χλμ και χρόνο περιπλάνησης πάνω από 40 λεπτά. Αντίθετα με το μικρότερο μοντέλο μπορεί να εξουδετερώσει άρματα. Το σύστημα χρησιμοποιεί ηλεκτρικό κινητήρα, επομένως το μικρό του μέγεθος και η αθόρυβη πτήση του καθιστούν τον εντοπισμό ή την προσπάθεια αναχαίτισης εξαιρετικά δύσκολα, επιτρέποντάς του να πλησιάσει με ταχύτητα 157 χλμ/ώρα και να πέσει στον στόχο.

Τα τουρκικά κατασκευής

Κράτη με προγράμματα drone τείνουν να έχουν “περιπλανώμενα πυρομαχικά” στα οπλοστάσια τους. Η Κίνα, το Ισραήλ, το Ιράν, η Ρωσία, η Ταϊβάν, η Τουρκία και οι ΗΠΑ έχουν δική τους παραγωγή. Επίσης, η Ουκρανία έχει επιδείξει στο παρελθόν δικής της σχεδίασης και κατασκευής “περιπλανώμενα πυρομαχικά”, αλλά δεν είναι γνωστό αν αυτά είναι σε χρήση.

Η τουρκική STM κατασκευάζει δύο ειδών “περιπλανώμενα πυρομαχικά”. Το  πρώτο είναι το ηλεκτροκίνητο τετρακόπτερο KARGU, το οποίο έχει αυτονομία 30 λεπτών και εμβέλεια έως 10 χλμ. Εμπεριέχει θραυσματοφόρα εκρηκτική κεφαλή 1,3 κιλών και μπορεί να προκαλέσει απώλειες σε στρατεύματα χωρίς κάλυψη ή ζημιές σε μη-θωρακισμένα οχήματα. Το δεύτερο με το όνομα ALPAGU μοιάζει περισσότερο με το αμερικανικό Switchblade, αλλά με βάρος κεφαλής περίπου 350 γραμμαρίων έχει μικρή φονικότητα. Και τα δύο αυτά “περιπλανώμενα πυρομαχικά” σχεδιάστηκαν, απ’ ότι φαίνεται, για τις επιχειρήσεις της Τουρκίας εναντίον των Κούρδων ανταρτών, ώστε να μπορούν να τους βρίσκουν και να τους πλήττουν όταν είναι υπό κάλυψη.

Λόγω αυτών των χαρακτηριστικών τα τουρκικά “περιπλανώμενα πυρομαχικά” δεν αποτελούν προς το παρόν ιδιαίτερο κίνδυνο για τις ελληνικές δυνάμεις. Έχοντας, όμως, πλέον εμπειρία και τεχνογνωσία, πολύ πιθανό οι Τούρκοι να κατασκευάσουν ικανότερα τέτοια όπλα με κεφαλές που μπορούν να πλήξουν θωρακισμένους στόχους και κρίσιμα στοιχεία των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων.

Τα ισραηλινά Harop

Αυτό που προς το παρόν δεν κάνουν τα τουρκικά “περιπλανώμενα πυρομαχικά”, το κάνουν ισραηλινά, όπως το Harop της IAI. Τέτοια έχει αγοράσει η Τουρκία το 2005 σε άγνωστο αριθμό. Το Harop έχει κατασκευαστεί ως σύστημα καταστολής εχθρικών ραντάρ, λειτουργώντας σαν φθηνότερο αντίστοιχο των αεροπορικών πυραύλων HARM. Με δυνατότητα πτήσης εννέα ωρών και εμβέλεια άνω των 1000 χλμ (αν και η λειτουργία επανδρωμένης τηλεκατεύθυνσης είναι 200 χλμ) μπορεί ουσιαστικά να πλήξει πολλά από τα αντιαεροπορικά συστήματα που υπερασπίζονται το Αιγαίο, αλλά και μονάδες του στόλου που έχουν τα ραντάρ τους “ανοιχτά”.

Κάποιοι αναλυτές θεωρούν ότι τα “περιπλανώμενα πυρομαχικά” αλλάζουν τον χαρακτήρα του σύγχρονου πολέμου. Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα δείξει. Η χρήση αυτου του οπλικού συστήματος δεν αναιρεί τη χρησιμότητα των υπόλοιπων “συμβατικών” μέσων, εκτός και αν αναπτυχθούν σε τέτοιο σημείο ώστε το κόστος τους να σημάνει ότι μπορούν πλέον να καταστούν πανταχού παρόντα. Αλλά και πάλι, εάν τα “περιπλανώμενα πυρομαχικά” χρησιμοποιηθούν σε μεγάλη κλίμακα, θα δώσουν πλεονέκτημα για όσο διάστημα χρειαστεί για να βρεθούν αντίμετρα, γιατί αντίμετρα πάντα βρίσκονται. Εάν και οι δύο αντίπαλοι διαθέτουν τέτοια συστήματα, αυτά θα δώσουν μεγαλύτερες δυνατότητες στον αμυνόμενο.

Η Ελλάδα θα είχε όφελος από την προμήθεια συστημάτων τύπου Harop για να μπορεί να πλήξει ραντάρ τουρκικών πλοίων και συστήματα αεράμυνας στη δυτική Μικρά Ασία. Οι καλές σχέσεις με το Ισραήλ θα βοηθούσε να ανοίξει γραμμή παραγωγής στη χώρα μας, ώστε να υπάρξουν οφέλη από προστιθέμενη αξία, θέσεις εργασίας και μεταφορά τεχνογνωσίας. Η προμήθεια μικρότερων συστημάτων, όπως το Switchblade, είναι αναγκαία σε σχετικά περιορισμένο αριθμό, κυρίως για τον εξοπλισμό μονάδων εθνοφυλακής σε νησιά, οι οποίες δεν είναι σκόπιμο να εξοπλιστούν με βαρύτερα και ακριβότερα αντιαρματικά συστήματα.