“Ξαφνικά ένα βράδυ” οι νταήδες του Ερντογάν…

Με τη μορφή της ευθείας απειλής εναντίον των εχθρών της Τουρκίας ακούγεται πυκνά συχνά το ρεφρέν ενός τουρκικού τραγουδιού: “Μπορεί να έρθω ξαφνικά ένα βράδυ”. Ολοκληρωμένη, η φράση του τραγουδιού είναι: “μην με καλείς τόσο παθιασμένα (από το βάθος της ψυχής σου), μπορεί να έρθω ξαφνικά ένα βράδυ”. Το τραγούδι γράφτηκε το 1974 από τον Ουμίτ Γιασάρ Ογούζτζαν και από τότε τραγουδήθηκε από πολλούς με την σημαντική τραγουδίστρια Γκιονούλ Γιαζάρ την τελευταία και σημερινή ερμηνεύτρια.

Η ερωτική διάσταση του τραγουδιού είναι προφανής και για δεκαετίες στο ρεφρέν δεν αποδίδονταν καμιά άλλη ερμηνεία. Πόσο δε μάλλον μια πολεμοχαρής ερμηνεία. Όχι όμως τα τελευταία δέκα χρόνια. Ξαφνικά από ένα τραγούδι αγάπης το έργο του Ογούζτζαν μετατράπηκε σε απειλή και σε πολιτικό-πολεμικό θούριο. Και με τη σημερινή του προσαρμογή το ρεφρέν, που μετετράπη “θα ρθούμε ξαφνικά ένα βράδυ”, συμπεριλαμβάνει όλους τους εχθρούς του καθεστώτος Ερντογάν, ξένους και ντόπιους: Έλληνες, Κούρδους, Αρμένιους, Άραβες, κεμαλιστές, γκιουλενιστές, γιαζίτες σιίτες, Τουρκοκύπριους πρόσφατα και, κυριολεκτικά, κάθε αντικαθεστωτικό.

Η απειλή αυτή εκφράζεται πάντοτε με ύφος καπάνταη από τον Ερντογάν και τα ογλάνια του, στη διάρκεια παροξυστικών εθνικοφασιστικών παραληρημάτων. Η πιο πρόσφατη τέτοια περίπτωση ήταν με τον καπάνταη Ερντογάν να απειλεί Κούρδους, Έλληνες και Σύρους, με αφορμή τη μάχη του Μαντζικέρτ το 1071: πως θα έρθει ξαφνικά ένα βράδυ να τους σφάξει, εφόσον δεν ξέρουν τη θέση τους και δεν συμπεριφέρονται με ταπεινοφροσύνη και υποτέλεια απέναντι στον ίδιο και στο καθεστώς του.

Με αναπαραγωγή από τον τουρκικό Τύπο γράφτηκε –άκριτα και χωρίς περαιτέρω τεκμηρίωση– πως το ρεφρέν χρησιμοποιήθηκε ως απειλή-προειδοποίηση πριν την εισβολή το 1974 και πως το μετέδιδε ο παράνομος τουρκοκυπριακός σταθμός “Μπαϊράκ”. Δεν νομίζω να ισχύει κάτι τέτοιο. Μάλλον ως συνηθίζεται, στόχος σήμερα είναι να ξαναγραφτεί η ιστορία της εισβολής, ώστε να εξυμνείται, εκ των υστέρων, η τότε σοφία και προβλεψιμότητα του “έθνους-προστάτη” αλλά και πιο επίκαιρα να ασκείται η σημερινή καθεστωτική πολιτική.

Παράφραση του μηνύματος

Είναι γεγονός πως η χρήση του ρεφρέν ως απειλή-προειδοποίηση και ως μορφή ψυχολογικής επιχείρησης πήρε έντονες διαστάσεις επί Ερντογάν. Όμως, αρχικά τουλάχιστον, δεν περιορίζονταν για τους ισλαμιστές. Τουλάχιστον σε μια περίπτωση, τον Μάρτιο 2012, χάκερ που εισέβαλαν στον ιστότοπο της ισλαμιστικής ΜΚΟ IHD/IHH –βρισκόταν πίσω από το επεισόδιο του Μαβί Μαρμαρά (31 Μαΐου-1 Ιουνίου 2010) με το Ισραήλ– άφησαν ως προειδοποίηση το συγκεκριμένο ρεφρέν.

Αποδέκτες της απειλής ήταν οι ισλαμιστές οργανωτές του επεισοδίου, αλλά και το καθεστώς Ερντογάν, χωρίς την ενθάρρυνση και χρηματοδότηση του οποίου δεν θα είχε συμβεί το επεισόδιο. Το επεισόδιο υπήρξε καταλυτικό στη διάρρηξη των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ, οι οποίες αποτελούσαν το ακρογωνιαίο επίτευγμα των κεμαλιστών στη Μέση Ανατολή. Ήταν ισλαμιστές οι χάκερς; Μάλλον όχι.

Τον Σεπτέμβριο 2017, παραμονές του δημοψηφίσματος στο Βόρειο Iράκ, ο Ερντογάν απείλησε τους αυτόνομους Κούρδους του Αρμπίλ με το ρεφρέν, κάτι που έπραξε και τον Φεβρουάριο 2020 με αναφορά και πάλι στους αυτονομιστές Κούρδους της Βόρειας Συρίας. Από τότε και πάντα με τον Ερντογάν πρωταγωνιστή, ο κάθε ισλαμιστής νταής του καθεστώτος έχει το ρεφρέν στη ημερήσια διάταξη, στοχοποιώντας ανάλογα εξωτερικούς ή εσωτερικούς εχθρούς.

Οι ακατάπαυστες παρεμβάσεις-επεμβάσεις του ισλαμιστικού καθεστώτος μέσα και έξω από τη χώρα υποδηλώνουν βούληση για επεμβάσεις και χρήση βίας. Σε ψυχολογικό επίπεδο φραστικές απειλές, όπως το συγκεκριμένο ρεφρέν, αποσκοπούν στο να καμφθεί η άλλη πλευρά δια του εκφοβισμού της. Έχουμε δηλαδή την άσκηση ψυχολογικής τρομοκρατίας. Υποτίθεται ότι ο αντίπαλος θα τρομάξει, διότι ενδέχεται να αιφνιδιαστεί και να υποστεί τις συνέπειες. Γι’ αυτό συμμορφώνεται στη βάση των υποδείξεων! Και ο τρομοκράτης –το καθεστώς Ερντογάν– κερδίζει χωρίς κόστος. Και καταχειροκροτούμενο από πλήθη ισλαμιστών, χαριεντίζεται δημόσια.

Από ερωτικό σκίρτημα… απειλή

Σήμερα το ρεφρέν του τραγουδιού “Μπορεί να έρθω ξαφνικά ένα βράδυ”, παραπέμπει σε νταϊλίκια και πολεμοχαρείς συμπεριφορές. Νοηματοδοτεί ακριβώς το αντίθετο από αυτό που εννοούσε ο ποιητής. Αποτελεί μέρος του πλέγματος των ψυχολογικών επιχειρήσεων του ισλαμοφασιστικού καθεστώτος. Η αποτελεσματική αντιμετώπιση ψυχολογικών επιχειρήσεων μπορεί στον μέσο πολίτη να φαντάζει δύσκολη, ακόμη ίσως και αδύνατη. Όμως δεν είναι και ποτέ δεν υπήρξε.

Κάθε σοβαρό κράτος –το μέγεθος του δεν έχει καμία σχέση με τις δυνατότητές του να ανταποκριθεί– μπορεί να αντιμετωπίσει, να εξουδετερώσει αλλά και να αντιστρέψει τις ψυχολογικές επιχειρήσεις που στρέφονται εναντίον του. Και συγκριτικά με τα πολλαπλά έξοδα για να αντιμετωπιστεί ένας εχθρός, όπως π.χ. η Τουρκία, τα ποσά που χρειάζονται είναι πραγματικά αμελητέα.

Οι ισλαμιστές γενικά πάσχουν από τα σύνδρομα της γελωτοφοβίας και της σάτιρας. Σε αυτό ο Ερντογάν και οι αυλικοί του κρατούν τα σκήπτρα. Έτσι το πεδίο χειρισμού τους σε ψυχολογικό επίπεδο προσφέρεται λαμπρό. Πίσω, βέβαια, από την εξαιρετικά δυνατή προπαγανδιστική εικόνα που προσπαθεί να προβάλει το καθεστώς σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, κρύβεται η αδυναμία του. Δεν θέλει να εμπλακεί σε ανοιχτή σύγκρουση, διότι γνωρίζει ότι θα διακινδυνέψει και ίσως χάσει περισσότερα.

Μετά το απειλητικό ρεφρέν…

Μέχρι τώρα, όμως, οφείλουμε να παραδεχθούμε πως η πολιτική των απειλών και εκβιασμών του Ερντογάν έχει παραγάγει αρκετά θετικά γι’ αυτόν αποτέλεσμα. Παράγει δηλαδή την “συνήθεια” της υπακοής και του συναφούς κατευνασμού, στον επίδοξο ηγεμόνα από τους πολιτισμένους, αλλά τρομοκρατημένους, Ευρωπαίους, ή/και από τους ανήμπορους γείτονες που αδυνατούν να αντισταθούν ή/και να αντιδράσουν.

Και δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από την συνήθεια που επηρεάζει την νοοτροπία ενός λαού. Οι μεν Τούρκοι συνηθίζουν να εκφοβίζουν ή/και να προσφεύγουν σε χρήση βίας όπου μπορούν –όταν και όπου τους παίρνει– ενώ οι άλλοι υποχωρούν και αντιδρούν όλο και λιγότερο. Ερώτημα: θα δεχόμασταν τα σίριαλ τους τη δεκαετία του 1980, ή τις κινήσεις με τα γεωτρύπανά τους στην Ανατολική Μεσόγειο; Προφανώς όχι.

Υ.Γ.: Αφιερώνω το κείμενο αυτό στον John C. Rouman, Αμερικανό καθηγητή ελληνικής καταγωγής στο University of New Hampshire των ΗΠΑ, που έφυγε από τη ζωή στις 8 Αυγούστου. Ο καθηγητής Rouman υπήρξε μέντοράς μου και μέντορας δεκάδων Ελλήνων που φοίτησαν στο πανεπιστήμιο. Καλό σου παράδεισο, Γιάννη. Σε ευχαριστούμε που μας μάθαινες και ανιδιοτελώς μας στήριζες.