Ρευστοποιείται η Ανατολική Μεσόγειος – Το πάνω χέρι έχει ο Ερντογάν

Αλλάζει ο χάρτης της περιοχής, αλλάζουν οι ισορροπίες. Οι τελευταίες εξελίξεις στη Συρία έχουν διαμορφώσει νέα δεδομένα, σύμφωνα με τα οποία η Ρωσία καθίσταται ρυθμιστής στην περιοχή και η Τουρκία του Ερντογάν, παρά το ψαλίδισμα από τη Μόσχα των επιδιώξεών της, παραμένει παίκτης. Την ίδια ώρα ισχυροποιείται ο Άσαντ, ενώ οι μεγάλοι χαμένοι είναι οι Κούρδοι. Ζημιές μετρούν και οι Αμερικανοί, οι οποίοι όχι μόνο έφυγαν από την περιοχή, αλλά τραυμάτισαν σημαντικά την αξιοπιστία τους διεθνώς.

Τι ισχύει για την Τουρκία, τι κέρδισε και τι έχασε; Υπάρχουν διαφορετικές αναγνώσεις.
Πρώτο, ότι με τη συναίνεση των δύο υπερδυνάμεων αναλαμβάνει, στα πλαίσια της ανακατανομής ισχύος, αναβαθμισμένο ρόλο για προώθηση των γεωπολιτικών της επιδιώξεων. Αυτό ενισχύεται και από το γεγονός ότι είχε το πράσινο φως για την εισβολή τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από τη Ρωσία.

Δεύτερο, παραμένει στο γεωπολιτικό παιχνίδι, αλλά δεν είναι ο βασικός παίκτης. Είναι παίκτης στη σκιά της Μόσχας, η οποία έχει θέσει τα όρια των κινήσεων της Άγκυρας. Ο Ερντογάν παρουσιάζεται να είναι όμηρος του Πούτιν, ενώ βαθμηδόν απομακρύνεται από το δυτικό μαντρί.

Η Άγκυρα θεωρεί επιτυχία το γεγονός ότι απέτρεψε ανεξάρτητη οντότητα των Κούρδων στη Συρία, είναι όμως αποτυχία η ενίσχυση του Άσαντ. Την ίδια ώρα, είναι σαφές πως οι Δυτικοί δεν είναι διατεθειμένοι να χάσουν την Τουρκία και να την παραδώσουν στη Ρωσία. Πιο πρόσφατο παράδειγμα η σύνοδος του ΝΑΤΟ, κατά την οποία έδωσαν κάλυψη στην Άγκυρα δια της μη καταδίκης της εισβολής.

Ο Ερντογάν εστιάζει στην Κύπρο

Για την Τουρκία η Συρία είναι ένα από τα κομμάτια του γεωπολιτικού παζλ. Στη μεγάλη εικόνα βρίσκεται και η ανατολική Μεσόγειος και σε αυτό το πεδίο επηρεάζονται, πρωτίστως, η Κύπρος, οι άλλες χώρες της περιοχής, όπως και η Ελλάδα. Είναι σαφές –και υπάρχουν ενδείξεις– πως η επόμενη κίνηση από πλευράς Τουρκίας θα είναι στην κυπριακή ΑΟΖ. Η παρουσία των δύο γεωτρύπανων, του «Πορθητή» και του «Γιαβούζ», στην κυπριακή ΑΟΖ μέχρι στιγμής δείχνει πως είναι πολιτικοί οι λόγοι που έχουν σταλεί.

Οι έρευνες του «Πορθητή» δεν απέδωσαν, ενώ το «Γιαβούζ» δεν φαίνεται να έχει αρχίσει. Προετοιμασίες, πάντως, για γεώτρηση γίνονται. Η Άγκυρα συντηρεί το κλίμα έντασης στην περιοχή και είναι αποφασισμένη να πετύχει τον στόχο της. Είτε να ανατρέψει, να ακυρώσει το ενεργειακό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, είτε να αποτελέσει μέρος του, με μεγάλο μάλιστα μερίδιο.

Είναι σαφές, επίσης, πως αντιμετωπίζοντας την περιοχή ως ενιαίο χώρο, η Άγκυρα συνεχίζει τις κινήσεις αναβάθμισης της στρατιωτικής της ισχύος ως εργαλείο εκφοβισμού. Η εισβολή στη Συρία αποτελεί και ένα μήνυμα σε σχέση με τις μεθόδους επιβολής της επεκτατικής πολιτικής της κατοχικής δύναμης.

Ο Ερντογάν κινείται έχοντας πολλά ανοικτά μέτωπα να αντιμετωπίσει. Στην Άγκυρα θεωρούν πως ναι μεν στην ανατολική Μεσόγειο υπάρχουν πολλοί παράγοντες και διαφορετικά συμφέροντα, ωστόσο εκτιμάται πως σε σχέση με την Κύπρο το έργο τους είναι εύκολο.

Το κενό του Ισραήλ

Η εισβολή της Τουρκίας στη Συρία και οι κινήσεις της χώρας αυτής σε άλλες αραβικές χώρες φαίνεται να κινητοποιούν κράτη της ευρύτερης περιοχής, τα οποία επιχειρούν να συγκροτήσουν ένα αντιτουρκικό μπλοκ. Οι πληροφορίες φέρουν τις χώρες αυτές –την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα– να κινούνται έντονα σε διπλωματικό επίπεδο, καθώς πέραν των ενεργειών της Άγκυρας στη Συρία διαπιστώνεται τουρκική παρέμβαση και στα εσωτερικά των χωρών αυτών.

Πληροφορίες φέρουν τις χώρες αυτές να ζητούν την παρέμβαση των ΗΠΑ για να σταματήσει η Τουρκία την προέλασή της (!) ενώ απευθύνονται και προς τη Ρωσία. Είναι πρόδηλο ότι η προσπάθεια Ερντογάν να ηγηθεί του μουσουλμανικού κόσμου δεν είναι καθόλου εύκολο εγχείρημα. Η απουσία του Ισραήλ από τις εξελίξεις, λόγω του κενού εξουσίας στη χώρα, δημιουργεί νέα δεδομένα.

Αυτό το κενό επηρεάζει και τη μη εμπλοκή των Αμερικανών στα διαδραματιζόμενα, επιβεβαιώνοντας πως η παρουσία τους ήταν αποτέλεσμα και των πιέσεων που ασκούσε το Τελ Αβίβ, διά του εβραϊκού λόμπι. Την ίδια ώρα, τα όσα διαδραματίζονται και εντός της κυπριακής ΑΟΖ επιβεβαιώνουν την ανάγκη ότι στις τριμερείς συνεργασίες θα πρέπει να ενταχθούν και θέματα ασφάλειας.

Τα ζητήματα αυτά συνιστούν στρατηγικούς άξονες και παραμέτρους που ενισχύουν την ασφάλεια όλων των κρατών εμπράκτως και όχι στη θεωρία και στις εξαγγελίες. Στη Λευκωσία προσπαθούν να το πετύχουν, υπάρχουν ωστόσο δυσκολίες, καθώς δεν είναι όλοι πρόθυμοι να κινηθούν προς αυτή την κατεύθυνση.

Προσφυγικό και συνομοσπονδία 

Δεν θεωρείται εύκολο εγχείρημα για το καθεστώς Ερντογάν να μεταφέρει τους Σύρους πρόσφυγες από το τουρκικό έδαφος στη Βόρεια Συρία. Κι αυτό γιατί μια τέτοια κίνηση θεωρείται προσπάθεια αλλοίωσης της περιοχής και δεν αναμένεται να εξεύρει ευρωπαϊκά κονδύλια να τον ενισχύσουν.

Γι’ αυτό, άλλωστε ο Ερντογάν, εισπράττοντας το μήνυμα από τις Βρυξέλλες, έσπευσε τις προάλλες να προειδοποιήσει πως θα ανοίξει την πόρτα και θα στείλει πρόσφυγες στην Ευρώπη. Η μεταφορά 2 και πλέον εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων είναι μια γιγαντιαία επιχείρηση, ενώ θα χρειαστούν πολλά χρήματα για την εγκατάστασή τους. Ο στόχος της Τουρκίας είναι να εγκαταστήσει έναν ελεγχόμενο πληθυσμό και να απομακρύνει τους Κούρδους.

Η απεσταλμένη των Ηνωμένων Εθνών, Τζέιν Χολ Λουτ θα επισκεφθεί την Αθήνα και την Άγκυρα- εντός Νοεμβρίου- πριν την άφιξή της στη Λευκωσία. Αναμένεται να έχει επικοινωνία και με το Λονδίνο, κατά πάσα πιθανότητα τηλεφωνική με τον υπουργό Εξωτερικών. Η εκπρόσωπος του Διεθνούς Οργανισμού θα επιδιώξει να έχει μια συνολική εικόνα για τις επιδιώξεις των λεγόμενων εγγυητριών δυνάμεων, πριν συζητήσει με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη και τον κατοχικό ηγέτη, Μουσταφά Ακιντζί, τα επόμενα βήματα στο Κυπριακό.

Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται κυρίως στην Άγκυρα, η οποία έχει διαμηνύσει πως για να προχωρήσει η διαδικασία στο Κυπριακό θα πρέπει να γίνουν αποδεκτοί μια σειρά από προϋποθέσεις. Την ίδια ώρα αυτό που επιδιώκεται από πλευράς Τουρκίας είναι πρωτίστως να ξεκαθαρίσει το μοντέλο της επιδιωκόμενης συμφωνίας.

Στο τουρκικό ΥΠΕΞ θεωρούν πως εάν αρχίσει μια συζήτηση επί τούτου, στα πλαίσια μιας άτυπης πενταμερούς διάσκεψης, τότε είτε θα οδηγηθεί η προσπάθεια σε αδιέξοδο, με ό,τι μπορεί να σημαίνει τούτο για το μέλλον, είτε θα τεθεί για καλά στο τραπέζι η λύση συνομοσπονδίας.