Σε δύσκολα νερά το Κυπριακό το 2019

Δύσκολο και ανηφορικό αναμένεται πολιτικά το 2019. Τόσο στο Κυπριακό όσο και στα ενεργειακά αναμένονται σημαντικές εξελίξεις, αλλά και ακανθώδεις. Εκτιμάται πως η Λευκωσία ενδεχομένως να αναγκασθεί να περάσει μέσα από συμπληγάδες. Το τοπίο στο Κυπριακό παραμένει θολό με την απεσταλμένη του ΟΗΕ να βρίσκεται ενώπιον ανυπέρβλητων επί του παρόντος εμποδίων. Υπάρχουν δυσκολίες και στις εσωτερικές πτυχές και στη διεθνή πτυχή.

Η Τουρκία επιμένει σε στρατιωτική παρουσία και μετά την επίτευξη συμφωνίας. Την ίδια ώρα, ένας άλλος πονοκέφαλος για τη Λευκωσία είναι η ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ τον Ιανουάριο. Οι σχετικές παρασκηνιακές διεργασίες βρίσκονται στο ζενίθ. Παράλληλα με τις εξελίξεις στο Κυπριακό, τα ενεργειακά θα βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας και των διεργασιών.

Από τη μια είναι τα αποτελέσματα της γεώτρησης στο οικόπεδο 10 της κυπριακής ΑΟΖ, που διενεργείται από την κοινοπραξία ExxonMobil και Qatar Petroleum. Από την άλλη, οι νέες εντός του 2019 γεωτρήσεις από άλλες εταιρείες καθώς. Και βέβαια είναι και οι προκλητικές ενέργειες της Άγκυρας στην περιοχή.

Στο Κυπριακό οι «όροι αναφοράς», που επιχειρεί να διαμορφώσει σε έγγραφο η εκπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Τζέιν Χολ Λουτ, σκοντάφτουν σε νέες και παλιές διαφωνίες των εμπλεκομένων. Το μεγάλο αγκάθι, που ενδέχεται να επηρεάσει την πορεία των συζητήσεων και την έκβαση της νέας προσπάθειας, είναι το ζήτημα της «θετικής ψήφου».

Η τουρκική πλευρά επιμένει να συνδέει τον όρο «πολιτική ισότητα» με το βέτο, τη «θετική ψήφο», που πρέπει να έχει για όλες τις αποφάσεις του κράτους. Είναι προφανές πως σε περίπτωση κατά την οποία για όλες τις αποφάσεις θα πρέπει να τοποθετείται στην πλειοψηφία μια τουλάχιστον ψήφος από την τουρκοκυπριακή πλευρά, το κράτος δύσκολα θα λειτουργεί. Ακόμη και να συσταθούν μηχανισμοί επίλυσης διαφορών, αυτό θα σημαίνει πως η λειτουργία του κράτους θα παραπέμπεται σε διαιτησία. Καθυστέρηση και δυσλειτουργία.

«Εκτός του κουτιού»

Οι Τούρκοι επικαλούνται τα Ηνωμένα Έθνη για να επιχειρηματολογήσουν για τη θέση τους. Δεν προκύπτει από πουθενά ότι η πολιτική ισότητα σημαίνει βέτο. Στην έκθεση του Γ.Γ. του ΟΗΕ με ημερομηνία με 8 Μαρτίου 1990 (S/21183), σημειωνόταν πως «ενώ η πολιτική ισότητα δεν σημαίνει ίση αριθμητική συμμετοχή σε όλα τα ομοσπονδιακά κυβερνητικά όργανα και τη διοίκηση, πρέπει να αντανακλάται, μεταξύ άλλων, με διάφορους τρόπους: Στην ανάγκη όπως το ομοσπονδιακό σύνταγμα του κράτους της Κύπρου πρέπει να εγκρίνεται ή να τροποποιείται με τη σύμφωνη γνώμη των δύο κοινοτήτων, στην αποτελεσματική συμμετοχή και των δύο κοινοτήτων σε όλα τα όργανα και τις αποφάσεις της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, σε εγγυήσεις που να διασφαλίζουν ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν θα έχει εξουσίες να υιοθετεί οποιαδήποτε μέτρα εναντίον μιας κοινότητας και στην ισότητα και τις ταυτόσημες εξουσίες και λειτουργίες των δύο ομόσπονδων κρατών».

Πουθενά δεν αναφέρεται σε βέτο, ούτε προκύπτει. Επίσης, στο ψήφισμα 716 του Συμβουλίου Ασφαλείας του 1991 γίνεται αναφορά σε «πολιτικά ισότιμες κοινότητες». Ούτε αυτό μπορεί να ερμηνευθεί, όπως το εννοεί η τουρκική πλευρά. Τα ψηφίσματα και οι εκθέσεις δεν είναι θεολογικά κείμενα αλλά πολιτικά. Επιδέχονται ερμηνειών. Η υποχωρητικότητα διαχρονικά της ελληνοκυπριακής πλευράς άφησε ανοικτό παράθυρο για βέτο, έστω και σε μερικές περιπτώσεις.

Μετά την κατάρρευση της Πενταμερούς στον Κραν Μοντανά, το καλοκαίρι του 2017, άρχισαν διάφορες συζητήσεις «εκτός του κουτιού», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο λεγόμενος υπουργός Εξωτερικών του ψευδοκράτους, Κουντρέτ Οζερσάι. Τότε, προέκυψαν νέα στοιχεία.  Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης έθεσε δημόσια το θέμα της χαλαρής ομοσπονδίας, που μετονομάστηκε αργότερα σε αποκεντρωμένη ομοσπονδία.

Το θέμα συζητήθηκε και με τον κατοχικό ηγέτη, Μουσταφά Ακιντζί, ο οποίος αρχικά παρουσιάσθηκε έτοιμος να κουβεντιάσει. Υπενθυμίζεται συναφώς ότι το Ρεπουμπλικανικό Τουρκικό Κόμμα, που είναι στην εξουσία του κατοχικού καθεστώτος, δεν αντέδρασε όταν σε σύσκεψη ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου έθεσε το θέμα της συνομοσπονδίας δύο κρατών. Η τουρκική πλευρά επιμένει, πάντως, ότι είναι από την ελληνοκυπριακή πλευρά που έχει για πρώτη φορά τεθεί το σενάριο για λύση συνομοσπονδίας δύο κρατών.

Οι διαφορές αυξάνονται

Στο μεταξύ, στο θέμα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, κατά τη διάρκεια των συζητήσεων στο Μοντ Πελεράν, η τουρκοκυπριακή πλευρά είχε αρχικά αποδεχθεί να έχει βέτο μόνο για τα θέματα εξωτερικής πολιτικής, άμυνας και ασφάλειας. Στη συνέχεια, όμως, υπαναχώρησε και ζήτησε όπως η «θετική ψήφος» ισχύει για όλες τις αποφάσεις. Αλλά και στα ζητήματα αυτά να δοθεί βέτο, όπως φάνηκε να θέλει η ελληνοκυπριακή πλευρά, πάλιν προβληματική θα είναι η λειτουργία του κράτους, όταν ξέρουμε ποιος θα είναι ο ρόλος της Τουρκίας και μετά τη συμφωνία.

Είναι σαφές πως το εγχείρημα των Ηνωμένων Εθνών για νέο κύκλο συνομιλιών δυσκολεύει. Οι διαφορές αυξάνονται, ενώ την ίδια ώρα είναι πρόδηλο ότι το ζητούμενο για την τουρκική πλευρά είναι η επόμενη ημέρα ενός αδιεξόδου, η επόμενη ημέρα της κατάρρευσης της συμφωνίας. Γιατί με τη λογική των βέτο, οι προοπτικές είναι μηδαμινές και το κράτος ενδεχομένως να μην αντέξει παρά μόνο μερικά 24ωρα.

Την ίδια ώρα, η Λευκωσία θα πρέπει να ξεφύγει από τους τακτικισμούς της αυτοπαγίδευσης και να απαντήσει στο ερώτημα: Για να μην φορτωθεί την ευθύνη μιας νέας αποτυχίας, θα φορτώσει στη χώρα την κατάρρευση, υιοθετώντας μια εκ προοιμίου αποτυχημένη συνταγή; Η ανάδειξη του θέματος της «θετικής ψήφου» δείχνει πως έχει γίνει αντιληπτό πως τυχόν αποδοχή της τουρκικής αξίωσης θα είναι αυτοχειρία.

Παιχνίδι με την Ειρηνευτική Δύναμη

Ανοικτό παραμένει και το μέτωπο της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Παρασκηνιακά γίνονται προσπάθειες να μην υπάρξουν εκπλήξεις. Ο στόχος της Λευκωσίας είναι να μην επηρεαστούν οι όροι εντολής και το καθεστώς της Ειρηνευτικής Δύναμης. Γι’ αυτό βρίσκεται σε ανοικτή γραμμή με διάφορους παίκτες στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Υπάρχουν, μέχρι στιγμής, διαβεβαιώσεις από διάφορες πλευρές πως δεν αναμένεται να αλλάξουν τον Ιανουάριο οι όροι εντολής. Ενδεχομένως να γίνουν κάποιες διακοσμητικού χαρακτήρα αλλαγές.

Στην αντίπερα όχθη, πάντως, η διπλωματική μηχανή της Τουρκίας κινείται μεθοδικά για να υπάρξουν ανατροπές στο θέμα της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, αλλάζοντας τον χαρακτήρα της. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών κινείται προς αυτή την κατεύθυνση και σε αυτό έχουν εμπλέξει και τον Κουντρέτ Οζερσάι. Το γεγονός ότι είναι έντονη η τουρκική παρουσία στο παρασκήνιο και μεγάλες οι προσπάθειες που καταβάλλονται από την Άγκυρα ανησυχεί τη Λευκωσία.

Η κυπριακή κυβέρνηση δεν ικανοποιείται με τις απλόχερες διαβεβαιώσεις που λαμβάνει από διάφορες πλευρές. Σημειώνεται συναφώς ότι την προηγούμενη φορά, με το ίδιο περίπου σκηνικό και τις ΗΠΑ να επιμένουν στη μείωση των Ειρηνευτικών Αποστολών, χρειάστηκε να επιστρατευθεί και να παρέμβει το Ισραήλ στην Αμερικανίδα Μόνιμη Αντιπρόσωπο στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Είναι, πάντως, προφανές ότι μέσα κυρίως από την έκθεση για την ΟΥΝΦΙΚΥΠ θα στέλνονται προειδοποιητικές βολές για την επόμενη φορά. Σημειώνεται πως αυτό γίνεται τα τελευταία εξάμηνα. Όταν δηλαδή ανανεώνεται η θητεία της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στέλνονται προειδοποιήσεις.

Αγωνία για το αποτέλεσμα της γεώτρησης

Η προσοχή είναι στραμμένη στα αποτελέσματα της γεώτρησης της κοινοπραξίας ExxonMobil και Qatar Petroleum στο οικόπεδο 10. Τα αποτελέσματα θα καθορίσουν τα επόμενα βήματα, αν και πως θα γίνουν κι άλλες γεωτρήσεις. Στη Λευκωσία εκτιμούν ότι οι εξελίξεις αυτές θα καθορίσουν ενδεχομένως και την τακτική της στο Κυπριακό, ενώ στην αντίπερα όχθη οι Τούρκοι έχουν τους δικούς τους λόγους να αναμένουν με αγωνία τα αποτελέσματα.

Με βάση τα αποτελέσματα της γεώτρησης θα διαμορφώσουν και τη δράση τους στην Ανατολική Μεσόγειο. Ήδη δείχνουν προθέσεις, αλλά όταν έχουν ενώπιον τους πραγματικά δεδομένα, θα κινηθούν ανάλογα. Πού και πώς θα αντιδράσουν είναι ένα ζήτημα που δεν μπορεί κανείς να προβλέψει με βεβαιότητα. Ένα πιθανό σενάριο είναι να προχωρήσουν σε γεωτρήσεις σε μη αδειοδοτημένα θαλασσοτεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ.