Σημαδεμένη η τράπουλα στην Πενταμερή της Γενεύης

Είχαμε την άτυπη Πενταμερή Διάσκεψη για το Κυπριακό με συντονιστή τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες, μεταξύ των αντιπροσωπειών της Ελλάδας, της Κυπριακής Δημοκρατίας, της Τουρκίας, του ψευδοκράτους και της Μεγάλης Βρετανίας, με την Ευρωπαϊκή Ένωση αδικαιολόγητα απούσα.

Η Τουρκία αγκαλίτσα με την τουρκοκυπριακή αντιπροσωπεία με επικεφαλής τους Τσαβούσογλου και Τατάρ, προσήλθαν στο διάλογο με τη γνωστή πρόταση της δημιουργίας δύο ανεξάρτητων κρατών, που είναι διαμετρικά αντίθετη με τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Μία πρόταση που ήταν γνωστή μήνες νωρίτερα στην Ελλάδα, στην Κύπρο, στην ΕΕ, στις ΗΠΑ, στον Γκουτέρες και σε όλη τη διεθνή κοινότητα.

Η Πενταμερής κατέληξε σε πλήρη αποτυχία, όπως άλλωστε είχε προβλεφθεί από τους αρμόδιους κύκλους των υπουργείων Εξωτερικών της Ελλάδας και της Κύπρου. Έχουμε τις δηλώσεις των δύο πλευρών, όπου η μία πλευρά ρίχνει τα βάρη της αποτυχίας στην άλλη, γνωστό “τροπάριο” που το έχουμε γευτεί πολλάκις και στις προηγούμενες διασκέψεις.

Είναι η πρώτη φορά που η τουρκοκυπριακή πλευρά θέτει επίσημα την πρόταση της δημιουργίας δύο κρατών στη Κύπρο, καθώς αυτό ως γεγονός είχε μείνει μέχρι σήμερα μόνο στα λόγια. Συνεπώς για να είμαστε ρεαλιστές και να μην βαφτίζουμε το μαύρο άσπρο, η τουρκική πλευρά πέτυχε να προωθήσει διπλωματικά τις θέσεις της σε βάρος των δικών μας, και επιπλέον να θέσει μία τελείως διαφορετική λογική στις θεμελιώδεις βάσεις για βιώσιμη λύση του Κυπριακού.

Σκοπιμότητες στην Πενταμερή

Αφού γνωρίζαμε την κατάληξη των συνομιλιών εκ των προτέρων, γιατί επιμείναμε στην Πενταμερή; Καταρχήν, ο όρος “άτυπη διάσκεψη” σημαίνει πως ό,τι και να ειπωθεί μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων πλευρών, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως στοιχείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως δεδομένο για τα περαιτέρω. Είναι όμως έτσι όταν η κάθε πλευρά επιμένει στις θέσεις της και η συνέχεια της διαπραγμάτευσης επανέρχεται στην ίδια λογική; Όπως και να έχει, η τουρκική πρόταση έχει καταγραφεί, έστω ανεπίσημα, στα πιθανά πρακτικά της διάσκεψης. Γι’ αυτό θα επαναλάβω ότι η λέξη “άτυπη” είναι ένα πολύ καλό “κουκούλωμα” ως προς την ουσία.

Προσπαθώ να εξηγήσω τη σκοπιμότητα της συμπεριφοράς τόσο του Κύπριου προέδρου, όσο και του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών, σχετικά με τη διεξαγωγή της Πενταμερούς. Οι τουρκικές θέσεις ήταν γνωστές, η δε πρόθεση της Άγκυρας είχε ξεκάθαρα διαφανεί. Δεν βρίσκω, λοιπόν, κάτι θετικό από την ελληνική συμμετοχή στη διάσκεψη, τη στιγμή που όλες οι μεταβλητές του προβλήματος ήταν αρνητικές.

Ωστόσο, αν υπήρξαν παρασκηνιακές πιέσεις προς αυτή την κατεύθυνση και τις δεχτήκαμε, ήταν λάθος για τα επόμενα βήματα κι αυτό θα φανεί στην πορεία. Μόνη λογική εξήγηση είναι η διατήρηση κάποιας επαφής με τη Τουρκία, ώστε να αποφύγουμε ενδεχομένως κινήσεις της Άγκυρας που θα βλάψουν τα κυριαρχικά κυπριακά δικαιώματα (αποικισμός Αμμοχώστου) και να κερδίσουμε χρόνο για πιθανή εμπλοκή των ΗΠΑ στο θέμα, που όμως και αυτό είναι αμφισβητήσιμο.

Οι ευθύνες Γκουτέρες

Τελικά, στη διάσκεψη της Γενεύης είχαμε βήματα μπροστά ή πίσω για μία βιώσιμη λύση του Κυπριακού; Καταρχήν, όλο το στήσιμο της Πενταμερούς κατά τη γνώμη μου ήταν ανορθόδοξο, με κύριο υπεύθυνο γι’ αυτό τον Γκουτέρες. Γιατί;

• Αποδέχτηκε την τουρκική-τουρκοκυπριακή πρόταση για την μη συμμετοχή της ΕΕ ως κύριο εκφραστή και παράγοντα για μία βιώσιμη λύση του Κυπριακού σύμφωνα με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Δεδομένου ότι η Κύπρος ανήκει στην ευρωπαϊκή οικογένεια, η ΕΕ έχει πρωταρχικό και ουσιαστικό λόγο ως προς την λύση του προβλήματος.
• Επέτρεψε στην τουρκοκυπριακή αντιπροσωπεία να εκτρέψει τη διάσκεψη από το καθορισμένο πλαίσιο των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, που είχε ως αποτέλεσμα την αποτυχία της.
• Μετά το πέρας της διάσκεψης, δεν πήρε θέση, δεν καυτηρίασε τις τουρκικές θέσεις, ρίχνοντας το βάρος της αποτυχίας στην τουρκοκυπριακή αντιπροσωπεία.
• Για να μην χρεωθεί την αποτυχία πρότεινε το “χαπάκι” της επανάληψης της άτυπης διάσκεψης μετά από διάστημα δύο-τριών μηνών, για να βρισκόμαστε σε δουλειά στα καλά καθούμενα, χωρίς να θέτει όρους ότι η τουρκοκυπριακή προσέγγιση για δύο κράτη είναι εκτός προδιαγραφών του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Εν κατακλείδι, από τα γεγονότα φαίνεται ότι επηρεάστηκε από άλλους παράγοντες κι αυτό ας το προσέξει η ελληνοκυπριακή πλευρά για την επόμενη φορά, εφόσον έχουμε επανάληψη της διάσκεψης. Κοινώς, είχαμε διπλωματικό παιχνίδι με “σημαδεμένη τράπουλα”. Και το υποστηρίζω αυτό, γιατί οι τουρκικές απόψεις και συμπεριφορές ήταν γνωστές σε όλη τη διεθνή κοινότητα.

Η επόμενη μέρα

Όπως αντιλαμβάνεστε, μερίδιο ευθύνης για την πλήρη αποτυχία της διάσκεψης έχουν τόσο η κυπριακή όσο και η ελληνική κυβέρνηση. Αρχικά που ανέχτηκαν την μη συμμετοχή της ΕΕ στη διάσκεψη. Αλλά και που επέτρεψαν στον Γκουτέρες να στήσει το τραπέζι της διάσκεψης εκτός του πλαισίου των καθορισμένων αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας. Είναι γεγονός ότι μετά την αποτυχία της Γενεύης, το Κυπριακό έκανε πολλά βήματα πίσω, και περιέπλεξε ακόμη περισσότερο την ήδη φορτισμένη κατάσταση στην Κύπρο.

Η σύνοδος κορυφής της ΕΕ του Ιουνίου δεν νομίζω ότι θα δώσει καρπούς τόσο για τα ελληνοτουρκικά όσο και για την διευθέτηση του Κυπριακού. Τουλάχιστον αυτό προκύπτει, αν κρίνω από την αναιμική ανακοίνωση της ΕΕ για τη διάσκεψη της Γενεύης και από όλη την προηγούμενη κατάσταση που έχω σχολιάσει με μελανά γράμματα σε προηγούμενα άρθρα.

Εκτός και αν η ελληνοκυπριακή πλευρά συνεπικουρούμενη από την Ελλάδα, αλλάξει πολιτική ως προς τις πιθανές οικονομικές ρυθμίσεις της ΕΕ υπέρ της Τουρκίας στην επερχόμενη σύνοδο κορυφής του Ιουνίου. Δεν βλέπω λύση του Κυπριακού, εκτός κι αν οι ΗΠΑ επέμβουν δυναμικά και δώσουν οριστική λύση στο Κυπριακό εντός του πλαισίου της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας.

Ενός πλαισίου που θα κατοχυρώνει την Κύπρο ως ένα κυρίαρχο ανεξάρτητο κράτος, όπου οι Ελληνοκύπριοι μαζί με τους Τουρκοκύπριους θα ζήσουν ειρηνικά, χωρίς ξένες δυνάμεις στο έδαφός τους. Ωστόσο, για να επιτευχθεί αυτό, δεδομένου ότι οι συγκυρίες στην παρούσα χρονική περίοδο είναι ευνοϊκές για τα ελληνοκυπριακά συμφέροντα, θα πρέπει η κυπριακή και η ελληνική διπλωματία να κινηθούν με ό,τι μέσα διαθέτουν μεθοδευμένα προς αυτή την κατεύθυνση: να επηρεάσουν τις ΗΠΑ θετικά στα δίκαια αιτήματα της Κυπριακής Δημοκρατίας.