Στη σκιά του ΝΑΤΟ ο Ελληνοτουρκικός διάλογος

Οι εκλογικοί κύκλοι σε Τουρκία-Ελλάδα κλείνουν, ενώ για την ώρα τουλάχιστον φαίνεται να τηρείται το άτυπο μορατόριουμ για «ήρεμα νερά» στο Αιγαίο.  Πάντως  Ερντογάν , ο μεγάλος νικητής των εκλογών στη Τουρκία, ήδη μπήκε σε «ανατολίτικα παζάρια» με τις ΗΠΑ και τον Μπαίντεν για τα F-16 ως αντάλλαγμα για να δώσει «πράσινο φως» για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.  Ο νέος κύκλος Ελληνοτουρκικού διαλόγου που έχουν  ήδη προαναγγείλει ΗΠΑ και Γερμανία φαίνεται ότι θα εκκινήσει με Συνάντηση Κορυφής στο Βίλνιους της Λιθουανίας στις 11 Ιουλίου (στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ), με συνάντηση του Ερντογάν με τον Έλληνα Πρωθυπουργό (όπως θα αναδειχθεί από τις κάλπες της 25 Ιουνίου).

Η συνάντηση κορυφής στο Βίλνιους θα είναι ένα πρώτο “κρας τεστ” προκειμένου να  διερευνηθούν οι προθέσεις Ερντογάν αλλά και τα περιθώρια μιας ακόμα Ελληνοτουρκικής προσέγγισης και μάλιστα σε μια περίοδο που η Τουρκία ακόμα και στη διάρκεια της προεκλογικής της περιόδου φρόντισε να επαναφέρει ψηλά στην ατζέντα τις αξιώσεις και τις  μονομερείς επεκτατικές της διεκδικήσεις κατά της Ελλάδας (γκρίζες ζώνες, αποστρατιωτικοποίηση νησιών, εύρος εναέριου χώρου…και ”Γαλάζια Πατρίδα”»  με απανωτές δηλώσεις κορυφαίων αξιωματούχων (Τσαβούσογλου, Ακάρ κ.α).

Τις ίδιες ώρες ο πόλεμος στην Ουκρανία βρίσκεται σε δύσκολη καμπή, με τους  Δυτικούς και πρωτίστως τις  ΗΠΑ να επιδιώκουν την απόλυτη συνοχή της Νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ (άρα αποφυγή ελληνοτουρκικών εντάσεων) , αλλά και άμεση ένταξη και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ χωρίς πρόσθετα προβλήματα από πλευράς Τουρκίας , την οποία όμως θέλουν να “ρυμουλκήσουν” στο Δυτικό στρατόπεδο , μακριά από την Ρωσία και τον Πούτιν .

Η  Αθήνα παρακολουθεί προσεχτικά  τις κινήσεις και την στάση των  Αμερικανών στάση των Αμερικανών, διότι από την πλευρά τους  ανιχνεύουν τρόπους «συμβίωσης» με την Τουρκία του Ερντογάν για τα επόμενα χρόνια και κυρίως με ανοιχτό πάντα το μέτωπο της Ουκρανίας. Αν και το State Department , το  προηγούμενο διάστημα ήταν σχετικά  προσεχτικό και  προσπαθούσε να τηρήσει τουλάχιστον ίσες αποστάσεις με Ελλάδα και Τουρκία, τώρα πλέον φαίνεται πως προσμετρούνται όλα τα νέα δεδομένα και κυρίως η εκλογική νίκη Ερντογάν.

Το ανατολίτικο παζάρι που ξεκίνησε πάλι η Άγκυρα με αφορμή το τηλεφώνημα Μπάϊντεν προς Ερντογάν για τα τυπικά συγχαρητήρια για την επανεκλογή του είναι καθοριστικό και ταυτόχρονα αφήνει το στίγμα του και στα Ελληνοτουρκικά. Ο Ερντογάν πρακτικά  ζήτησε από τον Μπαϊντεν να του δώσει τα F-16 για να εγκρίνει την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.  Όμως ο Αμερικανός Πρόεδρος φαίνεται να επιμένει ότι πρέπει πρώτα η Τουρκία να πει “ναι” στην ένταξη της Σουηδίας και μετά να ανοίξει ο δρόμος για τα F-16.  Για την διοίκηση Μπαϊντεν η διεύρυνση του ΝΑΤΟ με την Σουηδία είναι απόλυτα αναγκαία , τις ίδιες ώρες όμως με τα «τουρκικά παζάρια» φαίνεται η Αμερικανική πλευρά ως να μην μπορεί να διευθετήσει με άνεση τα του οίκου της , δηλαδή τις υποθέσεις του ΝΑΤΟ.

ΝΑΤΟ και ελληνοτουρκικά

Οι “συστάσεις” των Δυτικών για «ρυθμίσεις ηρεμίας»  στα Ελληνοτουρκικά -που έχουν ξεκινήσει εδώ και μήνες και μάλιστα οδήγησαν στο άτυπο μορατόριουμ στη διάρκεια των εκλογικών κύκλων σε Ελλάδα και Τουρκία μέχρι το Φθινόπωρο – φαίνεται πως θα είναι πιο έντονες στην περίπτωση μάλιστα που θα προκύψει ισχυρή κυβέρνηση από τις εκλογές της 25 Ιουνίου στην Ελλάδα, καθώς θα εκληφθεί ως μια σημαντική ευκαιρία επανεκκίνησης του Ελληνοτουρκικού διαλόγου.

Το θέμα βέβαια δεν είναι αν θα υπάρξει προσέγγιση ή συνομιλίες με την Τουρκία. Μια τέτοια εξέλιξη έχει θετικά καθώς μένουν ανοικτοί σε πολύ υψηλό επίπεδο οι δίαυλοι επικοινωνίας των δύο χωρών και εξομαλύνεται το κλίμα. Το θέμα είναι αν η Τουρκική πλευρά “σπρώξει”, με την ανοχή και κάποιων Δυτικών (που δεν θέλουν να χάσουν την Τουρκία) , σε μια άνευ όρων διαπραγμάτευση με όλη την ατζέντα των μονομερών διεκδικήσεων της Τουρκίας στο τραπέζι και με ενεργό πάντα το παράνομο Τουρκολιβυκό μνημόνιο.  Η Αθήνα διαμηνύει μεν ότι είναι ανοιχτή στο διάλογο, ωστόσο ξεκαθαρίζει ότι μπορεί να συζητήσει με την Τουρκία την οριοθέτηση μέσω Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης την οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας (Ο Κ. Μητσοτάκης μάλιστα στη συνέντευξη του στη ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 28/5/23 σημείωσε πως είναι εκτός ατζέντας η αποστρατιωτικοποίση κατα ζητήματα που αφορούν την ελληνική κυριαρχία  στα νησιά).

Η όλη προσπάθεια επαναπροσέγγισης Ελλάδας –Τουρκίας γίνεται σε ένα σύνθετο διεθνές περιβάλλον με τις ΗΠΑ και την Τουρκία να επαναδιαπραγματεύονται τα πάντα και το ΝΑΤΟ να προσπαθεί να διασφαλίσει την συνοχή και την διεύρυνση του . Η Συμμαχία είναι το μοναδικό τραπέζι όπου Ελλάδα και Τουρκία από το 1952 κάθονται μαζί. Ακόμα όμως και σε αυτό το κοινό τραπέζι δεν έχουν αντιμετωπιστεί τα θέματα που γεννάει η τουρκική προκλητικότητα , ο αναθεωρητισμός και οι μονομερείς διεκδικήσεις της Τουρκίας. Η σύνηθης «προτροπή» του ΝΑΤΟ στη καλύτερη περίπτωση είναι «βρείτε τα» με την Άγκυρα πάντως μέχρι τώρα τουλάχιστον να φροντίζει να επιδεινώνει τα προβλήτα . Η πιθανή επικείμενη συνάντηση Κορυφής Ελλάδας  – Τουρκίας στο Βίλνιους στο περιθώριο  της Συνόδου Κορυφής του  ΝΑΤΟ θα είναι σημαντική για το πώς θα δρομολογηθούν για το επόμενο διάστημα οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Πάντως το ερώτημα που θέτουν έμπειροι διπλωματικοί κύκλοι αλλά και πολιτικοί παρατηρητές με βαθιά γνώση των ελληνοτουρκικών, είναι πως «ναι η Ελλάδα θα πρέπει να κρατήσει ανοικτούς όλους τους διαύλους επικοινωνίας με την Τουρκία  και να δει τις όποιες συνομιλίες , όμως θα πρέπει να έχει ένα ξεκάθαρο πλαίσιο πολιτικής για το πώς θα θέσει ένα οδικό χάρτη με υποχρεώσεις για την Τουρκία αναφορικά με τις μονομερείς αξιώσεις της και τον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου και των Ευρωπαϊκών δεδομένων».  Με άλλα λόγια επισημαίνουν την ανάγκη για ένα «νέο Ελσίνκι» αναπροσαρμοσμένο στην σημερινή πραγματικότητα που θα συμφωνηθεί και με τους Δυτικούς. Αιχμή μάλιστα , όπως λένε, θα μπορούσε στην παρούσα φάση να είναι η υπόθεση της Τελωνειακής Ένωσης Ε.Ε –Τουρκίας , που αν προχωρήσει η Τουρκία θα έχει σημαντικά οικονομικά οφέλη.