Στον δρόμο για τις διερευνητικές – Και ενδοκυβερνητική κόντρα για την ατζέντα

Διαβουλεύσεις στα όρια “ανατολίτικου παζαριού”, με ασαφείς δηλώσεις προθέσεων και αιφνίδιες αναιρέσεις δεσμεύσεων, διεξάγονται μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας, ΗΠΑ και Γερμανίας για την επανάληψη των διερευνητικών συνομιλιών, ενώ αποτελούν πια κοινό μυστικό οι εύθραυστες ισορροπίες ανάμεσα στο Μέγαρο Μαξίμου και το υπουργείο Εξωτερικών.

Οι συζητήσεις άρχισαν αρκετές ημέρες πριν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 10-11ης Δεκεμβρίου, για το οποίο ο υπουργός Εξωτερικών ανέφερε ευθέως στη Βουλή ότι «η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός είχαν γνώση του πού πηγαίνουν τα πράγματα», εννοώντας τη μη επιβολή κυρώσεων. Ο Νίκος Δένδιας, διαψεύδοντας τις διαβεβαιώσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου, αναφερόνταν στη (μη δημοσιοποιημένη) έγκαιρη προειδοποίηση της γερμανικής προεδρίας προς το Μαξίμου, ότι δεν υπήρχε η παραμικρή πιθανότητα επιβολής τομεακών κυρώσεων παρά μόνον επιμέρους περιοριστικών μέτρων.

Ταυτόχρονα, το Βερολίνο συνέδεε την αποχώρηση του Oruc Reis με ταχεία έναρξη των διερευνητικών επαφών, αποκομίζοντας –αρχικά μόνον– την αρνητική αντίδραση της Αθήνας. Ωστόσο, προοδευτικά, το Μαξίμου μετέβαλε στάση, διολισθαίνοντας προς αποδοχή προγραμματισμού έναρξης των διερευνητικών σε σύντομο χρόνο.

Δεν είναι σαφές αν η αλλαγή στάσης του πρωθυπουργού αποτελεί λογική συνέχεια της από το καλοκαίρι ηπιότερης προσωπικής στρατηγικής του έναντι της Άγκυρας, ή επιλογή που υπαγορεύθηκε από την προσπάθεια αποφυγής του “βατερλό” στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Κι αυτό επειδή, πέραν των πιέσεων της γερμανικής διπλωματίας, και άλλα κράτη-μέλη (ακόμα και η Γαλλία) είχαν πέσει στην παγίδα της Τουρκίας. Πίστεψαν τους ισχυρισμούς της, ότι δήθεν είχε συναινέσει στην επανάληψη των διερευνητικών και πως εκκρεμούσαν απαντήσεις της Αθήνας.

Στο πλαίσιο αυτό, τρεις εγκυρότατες πηγές επιβεβαιώνουν ότι η διπλωματική σύμβουλος του πρωθυπουργού, πρέσβης Ελένη Σουρανή, όντως επικοινώνησε με τον έμπιστο σύμβουλο του Τούρκου προέδρου Ιμπραχήμ Καλίν για την επανάληψη των διερευνητικών. Ο Ιμπραχήμ Καλίν απρεπώς, δεν τοποθετήθηκε, ενώ υπήρξαν και πρόσθετες επαφές (πάλι άκαρπες) με την τουρκική πλευρά, πριν από τη Σύνοδο Κορυφής.

Διερευνητικές με πρωτοβουλία Βερολίνου

Οι συζητήσεις για ταχεία επανάληψη των διερευνητικών συνεχίζονται σχεδόν καθημερινά, από την επομένη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Όπως και το καλοκαίρι που πέρασε, η πρωτοβουλία ανήκει στο Βερολίνο, ενώ η Ουάσινγκτον παραμένει σε υποστηρικτικό ρόλο. Η πρακτική αυτή αποδείχθηκε πολλαπλά αποτυχημένη τον περασμένο Αύγουστο (αφού ούτε συνομιλίες έγιναν, ούτε η ένταση εκτονώθηκε, ούτε η συνοχή του ΝΑΤΟ επετεύχθη). Τώρα, όμως, είναι αναπόφευκτη για το Στέιτ Ντιπάρτμεντ λόγω της μεταβατικής περιόδου μέχρι την ορκωμοσία του νέου προέδρου Τζο Μπάιντεν.

Πάντως, κοινός παρονομαστής των αμερικανικών διακριτικών παροτρύνσεων και των γερμανικών αφόρητων πιέσεων, είναι να ανακοινωθεί καταρχήν συμφωνία επανάληψης των διερευνητικών το συντομότερο δυνατόν και η έναρξή τους να γίνει προς τα τέλη Ιανουαρίου. Με τον τρόπο αυτόν ικανοποιείται φαινομενικά η ελληνική απαίτηση για μεσολάβηση ικανού χρονικού διαστήματος, χωρίς τουρκικές προκλήσεις.

Ο εσωτερικός προβληματισμός στην κυβέρνηση αφορά, εκτός του χρόνου, και το περιεχόμενο των διερευνητικών. Θεωρητικά, οι αρμόδιοι συνεργάτες του πρωθυπουργού και του υπουργού Εξωτερικών συμφωνούν πως οι επαφές με την Άγκυρα πρέπει να επαναληφθούν από το σημείο που είχαν διακοπεί, με τουρκική ευθύνη, το καλοκαίρι του 2016.

Αμφιταλαντεύσεις κυβέρνησης 

Πρακτικά, όμως, αναπτύσσονται δύο γραμμές εντός της κυβέρνησης. Το Μαξίμου κρίνει πως δεν υπάρχει κίνδυνος αν –βάσει της συμφωνίας Σουρανή-Καλίν στο Βερολίνο τον περασμένο Ιούλιο– υπάρξει διεύρυνση ατζέντας, παράλληλες συζητήσεις για μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης στον στρατιωτικό τομέα, καθώς και επανάληψη των πολιτικών διαβουλεύσεων (σε επίπεδο γενικών γραμματέων των υπουργείων Εξωτερικών) για σειρά ζητημάτων. Επίσης, ο λεγόμενος “ξένος παράγοντας” επιλέγει αμφίσημες διατυπώσεις, θέτοντας στην ίδια μοίρα το σημείο του 2016 και τη συμφωνία Σουρανή-Καλίν!

Η Γερμανία και οι ΗΠΑ, γνωρίζοντας προφανέστατα τις αμφιταλαντεύσεις της κυβέρνησης, προκρίνουν ριψοκίνδυνο συμβιβασμό, αφενός με έναρξη διερευνητικών χωρίς να ανακοινωθεί η ατζέντα τους (ακριβώς κατά το τουρκικό σκεπτικό), αφετέρου με αμοιβαία αναστολή ερευνητικών εργασιών στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο. Μια τέτοια λύση δεν κατοχυρώνει τα ελληνικά συμφέροντα. Γιατί αν οι συνομιλίες προχωρήσουν, θα θιγούν ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα. Αν διακοπούν, θα έχει δημιουργηθεί διαπραγματευτικό τετελεσμένο και οι μεταγενέστερες εξελίξεις θα είναι ανεξέλεγκτες.

Παράλληλα, οι διευρυμένες συνομιλίες θα σημάνουν και αυτόματη άρση των εμποδίων που επικαλείται η Αθήνα για συνέχιση των επαφών στη Στρατιωτική Επιτροπή του ΝΑΤΟ. Ο γενικός γραμματέας της Ατλαντικής Συμμαχίας Γενς Στόλτενμπεργκ και οι επιτελείς επιθυμούν επέκταση του “μηχανισμού απεμπλοκής και πρόληψης ατυχημάτων” της 1ης Οκτωβρίου με πρόσθετα πρωτόκολλα που δεν προσφέρουν εγγυήσεις σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου και μη ανάμειξης στα διμερή θέματα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.