Συμφωνία των Πρεσπών: Μας έμειναν τα καλά λόγια…

Οι πανηγυρικοί τόνοι της επίσκεψης του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα στη «Βόρεια Μακεδονία» είναι αδικαιολόγητοι, αφού η ελληνική επιχειρηματικότητα κυριαρχούσε ούτως ή άλλως στα Σκόπια από τα τέλη της δεκαετίας του ’90, ενώ ταυτόχρονα κρύβουν τα πολλαπλά αδιέξοδα της βαλκανικής πολιτικής της κυβέρνησης. Τα οφέλη από τις οικονομικές σχέσεις Αθήνας-Σκοπίων (κατά τα άλλα χρήσιμες και επιβεβλημένες) είχαν εξασφαλιστεί ακόμα και υπό την εκκρεμότητα της ονομασίας.

Τώρα, με την προβληματική Συμφωνία των Πρεσπών έχουν προστεθεί οι διπλωματικοί σκόπελοι της μακεδονικής ταυτότητας-εθνότητας και των εμπορικών σημάτων. Μακροπρόθεσμα δε όλα θα κριθούν από τον συνδυασμό δυνάμεων στην περιοχή και από τα συμφέροντα των μεγάλων χωρών που θα συγκρουστούν. Το μείζον πρόβλημα της παρούσας βαλκανικής μας πολιτικής είναι ότι παρά την πρωτοφανή υποχωρητικότητα στις «Πρέσπες» η κυβέρνηση δεν μπορεί ούτε να προωθήσει τα εθνικά συμφέροντα στην ταραγμένη χερσόνησο, ούτε και να τα συνδυάσει με τα αντίστοιχα τρίτων, ισχυρών, παικτών.

Πρώτον, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, πέρα από τις κολακείες ότι «οι Πρέσπες αποτελούν τη σημαντικότερη εξέλιξη στα Βαλκάνια μετά τη Συμφωνία του Ντέιτον» (το 1995), συνδέει ελάχιστες πτυχές της πολιτικής του με την ελληνική. Ευτυχώς, η Ουάσινγκτον βλέπει όντως θετικά τη Θεσσαλονίκη ως πύλη προς τη βαλκανική ενδοχώρα, αλλά δεν πρόκειται για κάτι νέο. Δεν το πρόσφεραν οι «Πρέσπες». Εξαρτάται από την ιδιωτική πρωτοβουλία και σίγουρα δεν μπαίνει στην ίδια ζυγαριά με τα -ιστορικών διαστάσεων- ζητήματα εθνότητας και ταυτότητας.

Παρά τον άκρως επιτυχημένο στρατηγικό διάλογο, χαρακτηριστική των αποστάσεων της Ουάσινγκτον από την Αθήνα είναι η ψυχρολουσία της μετάθεσης της Συνόδου των «3+1» (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ συν ΗΠΑ) από την Κρήτη στην Ιερουσαλήμ στις 20 Μαρτίου και η απόρριψη του αιτήματος διμερούς συνάντησης του κ. Τσίπρα με τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Μάικ Πομπέο. Ούτε και ο ομόλογός του Γιώργος Κατρούγκαλος θα τον συναντήσει στην Ουάσινγκτον ως τα τέλη της εβδομάδας, αφού μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές οι προσπάθειες εξεύρεσης χρόνου κατά τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ δεν είχαν αποδώσει ή, κι αν αποδώσουν, δεν θα επιτρέψουν ουσιαστική ανταλλαγή απόψεων.

Χαιρέτησαν και αδιαφόρησαν

Δεύτερον, ως προς τη Ρωσία και την Κίνα, η κυβέρνηση προσπαθεί να ξεκαθαρίσει τους όρους του παιχνιδιού μαζί τους αφενός στην ελληνική επικράτεια, αφετέρου στη βαλκανική αρένα, χωρίς προοπτικές θετικής έκβασης. Η Μόσχα δεν προβάλλει εμπόδια στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ κατά των «Πρεσπών». Έχει ήδη εξασφαλίσει την αναθεώρηση της λίστας έργων υπό τη Μεικτή Διυπουργική Επιτροπή, όπως επίσης τη διασύνδεση Νοβοροσίσκ-Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο του Οργανισμού Συνεργασίας Ευξείνου Πόντου (ΟΣΕΠ). Επίσης, έχει εξασφαλίσει προνομιακό διάλογο για την ιδιωτικοποίηση των σιδηροδρόμων και του λιμένα της Αλεξανδρούπολης και για το LNG.

Πρόκειται για ανταλλάγματα προς τη Μόσχα μετά τη θερινή κρίση των απελάσεων και εν μέσω της ανάγκης κατευνασμού της για τις «Πρέσπες». Κατά παρόμοιο τρόπο η Κίνα επιθυμεί να αξιοποιήσει τη γεωγραφική θέση της Ελλάδας και τις υποδομές της για διείσδυση στα Βαλκάνια, αλλά η Αθήνα αδυνατεί να εξασφαλίσει χειροπιαστά ανταλλάγματα αφενός από το ίδιο το Πεκίνο, αφετέρου από τους γείτονες.

Τρίτον, ως προς τις ίδιες τις βαλκανικές χώρες η Συμφωνία δεν καταφέρνει να αλλάξει τα πράγματα. Όλες τη χαιρέτησαν και μετά αδιαφόρησαν! Πέρυσι τέτοιο καιρό ο κ. Τσίπρας προετοίμαζε πανηγυρική επίσκεψη στα Τίρανα ανήμερα της Κυριακής του Πάσχα και ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα δήλωνε αργότερα ότι με τις «Πρέσπες» «τα Βαλκάνια είναι σήμερα καλύτερο μέρος και σας ευχαριστούμε». Έκτοτε τα γεγονότα στη Χειμάρρα και η εσωτερική κατάσταση στην Αλβανία συρρικνώνουν τις ελπίδες βελτίωσης των διμερών σχέσεων και περιορισμού του επιθετικού αλβανικού παράγοντα στα Βαλκάνια.

Ακόμα και η φιλική Σερβία, παρά την επιτυχή συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας τον Δεκέμβριο και τη συμφωνία για Στρατηγική Εταιρική Σχέση, επιθυμεί να κινηθεί αυτόνομα προς την ΕΕ αντί μέσω της Ελλάδας, όπως αναμενόταν. Επίσης για τη διένεξη Σερβίας-Κοσόβου και το σχέδιο ανταλλαγής εδαφών δεν υπάρχουν περιθώρια μεσολαβητικής πρωτοβουλίας της Αθήνας και αρκετοί εταίροι (κυρίως η Γερμανία) αναμένουν τη λήξη της θητείας της παρούσας Κομισιόν, ώστε να ανακινηθεί το ζήτημα.

Παρ’ όλα αυτά τον Φεβρουάριο ο κ. Κατρούγκαλος είχε κάνει ειδική ενημέρωση των ομολόγων του στην ΕΕ για τη χρησιμότητα των «Πρεσπών» στα δυτικά Βαλκάνια και γινόταν «λομπίστας» του υπουργού Εξωτερικών Νίκαλα Ντιμιτρόφ. Μόλις έναν-ενάμιση μήνα μετά, όμως, κανείς τους δεν ενδιαφέρεται για την αναγνώριση ειδικού ρόλου στην Ελλάδα.