Συμφωνία του Καΐρου: Ο εχθρός του καλού είναι το τέλειο

Η μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Αίγυπτο έχει προκαλέσει ορισμένες αντιδράσεις, ακόμα και στον πολιτικό χώρο όπου η μερική εφαρμογή του διεθνούς δικαίου ήταν “δίκαιη και έγινε πράξη”. Αυτό παρατηρείται γιατί οι διάφοροι ειδικοί αναλύουν διαφορετικά τα ίδια δεδομένα, ενώ στα πολιτικά κόμματα αυτό συμβαίνει διαχρονικά για λόγους συντήρησης της εκλογικής τους πελατείας.

Ποια είναι τα δεδομένα-υποθέσεις; Πρώτον, υπάρχει ένα διεθνές δίκαιο που καταγράφει τα δικαιώματα και τις διαδικασίες οριοθέτησης της ΑΟΖ μεταξύ των γειτονικών χωρών. Ακόμα και στην περίπτωση που αυτά διαφωνούν, το δίκαιο της θάλασσας προβλέπει το Διεθνές Δικαστήριο για την εξεύρεση λύσης. Σε κάποιους, όμως, ούτε οι αποφάσεις του δικαστηρίου γίνονται αποδεκτές.

Δεύτερον, αυτό το διεθνές δίκαιο δεν το έχουν αποδεχθεί όλες οι χώρες, παρά του ότι κάποιες το εφαρμόζουν χωρίς παρεκκλίσεις και κάποιες το εφαρμόζουν κατά το δοκούν, με την ισχύ των όπλων. Όμως το δίκαιο της θάλασσας ισχύει για όλους, ή το αποδέχονται, ή όχι.

Τρίτον, το διεθνές δίκαιο υπάρχει, αλλά στην εφαρμογή του ισχύει ο κανόνας: ο καθένας για πάρτη του! Στην πράξη, αυτό σημαίνει “το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό”. Είναι ένα δίκαιο, του οποίου η εφαρμογή περισσότερο προσομοιάζει στη συμπεριφορά του φούρνου του Χότζα: Απ’ όπου φυσάει ο άνεμος!

Συμπέρασμα: με αυτά τα δεδομένα οι ειδικοί προσπαθούν να κάνουν τις αναλύσεις τους και να βγάλουν τα συμπεράσματά τους σε ένα παγκόσμιο καθεστώς χάους. Σε καθεστώς χάους οι προβλέψεις, ακόμα και για πολύ κοντινό μέλλον, δεν επιτρέπουν ασφαλή συμπεράσματα γιατί δεν γνωρίζουμε τα δεδομένα, ιδίως στην περίοδο του Τραμπ. Εμείς οι Έλληνες και βεβαίως οι Κύπριοι θα έπρεπε να είμαστε περισσότερο προσγειωμένοι με τόσα παραδείγματα που έχουμε. Ο “Αττίλας” παραμένει στο νησί, παρά τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας και της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Δίκαιο έχουμε, αλλά που να το βρούμε;

Διχάζει η μερική οριοθέτηση

Άκουσα στις ειδήσεις από ειδικό ότι η μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ είναι πολύ σημαντική, αλλά θα έπρεπε να γίνει είκοσι μέρες αργότερα, ώστε να μη δώσει λαβή στον Ερντογάν να αποχωρήσει από τις προγραμματιζόμενες διαπραγματεύσεις του με την Ελλάδα. Η αντίδραση του Ερντογάν –κατά την άποψή μου, όπως και πολλών άλλων– για τη μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ, οφείλεται στο ότι αυτή έγινε με βάση τις προβλέψεις του διεθνούς δικαίου, επηρεασμένη κάπως και από προηγούμενες αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου και ασφαλώς από τις προτεραιότητες της ελληνικής διπλωματίας.

Εάν ο Ερντογάν είχε κατά νου να διαπραγματευθεί με βάση το διεθνές δίκαιο, θα χειροκροτούσε την μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδος και Αιγύπτου. Άρα άλλη ημερήσια διάταξη είχε στο μυαλό του, την οποία γνωρίζουμε και αναμασάμε τόσα χρόνια και ακόμα δεν την έχουμε αφομοιώσει. Με αυτή την ημερήσια διάταξη στο κεφάλι του ο Ερντογάν θα ξεκινούσε τις διαπραγματεύσεις για να τις διακόψουμε αναγκαστικά εμείς και στη συνέχεια θα απολογούμαστε και όταν απολογείται κανείς υπάρχει πρόβλημα.

Μια άλλη περίπτωση που κυκλοφορεί έχει σχέση με το ζήτημα γιατί μερική και όχι συνολική οριοθέτηση της ΑΟΖ. Μάλιστα ο καθηγητής Θεόδωρος Καρυώτης, που έζησε από την αρχή και εργάστηκε σκληρά για το δημιούργημα αυτό του διεθνούς δικαίου της θάλασσας, μας πληροφορεί ότι δεν προβλέπεται μερική οριοθέτηση ΑΟΖ. Κατ’ αρχάς τα δύο μέρη δεν δήλωσαν ότι σταματάνε τις διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση και του υπολοίπου μέρους της ΑΟΖ.

Η Ελλάδα, έχοντας κατά νουν τις ορέξεις της Τουρκίας, επείγονταν για την ανακοίνωση, έστω, της μερικής οριοθέτησης για να αποδείξει στον υπόλοιπο κόσμο ότι λύσεις υπάρχουν όταν γίνεται το διεθνές δίκαιο σεβαστό. Δεν νομίζω ότι υπήρξε κάποια χώρα που εξέφρασε δυσαρέσκεια γιατί οι δυο χώρες μέχρι σήμερα έχουν, με βάση το διεθνές δίκαιο, συμφωνήσει μέχρι σε αυτό το σημείο. Η συμφωνία 44%-56% είναι αποτέλεσμα της συγκυρίας. Η Αίγυπτος την εκμεταλλεύτηκε και πήρε κάτι παραπάνω. Το ίδιο έγινε και με την Ιταλία.

Ο παράγοντας του τουρκολιβυκού μνημονίου

Η συγκυρία για την Ελλάδα δεν είναι ευνοϊκή, εάν λάβουμε επίσης υπόψη μας και την εξέλιξη του τουρκολιβυκού μνημονίου. Αυτό είχε κάποιο κόστος, το οποίο άλλοι το θεωρούν αναγκαίο κακό, γιατί εξυπηρετεί κάποιο στόχο αυτήν την ώρα. Η στρατηγική δεν βασίζεται σε σταθερές, βασίζεται σε στόχους με βάση τους οποίους προβλέπονται μέγιστα και ελάχιστα, ανάλογα με τη συγκυρία και την ισχύ διαπραγμάτευσης που διαθέτει κανείς. Άλλοι, όμως, θεωρούν το κόστος υπερβολικό.

Η εμμονή στη διαπραγμάτευση, με στόχο το μέγιστο για άλλα τόσα χρόνια (πόσα ουδείς γνωρίζει, ούτε καν εάν θα είναι διαθέσιμα) υπό τη σημερινή συγκυρία που απαιτεί, σε ό,τι αφορά την Ελλάδα λύσεις εδώ και τώρα, δεν είναι η ενδεδειγμένη οδός; Τεκμηριωμένη πρόταση για επιλογή αυτού του δρόμου δεν έχει πέσει στην αντίληψη μου. Κάποιοι μιλάνε για ρίσκα. Σε θέματα που άπτονται της εθνικής ασφάλειας ρίσκα, που στην προκειμένη περίπτωση προκύπτουν με βάση τη λογική της μπλόφας, απαγορεύονται.

Μπλόφες κάνουν μόνον αυτοί που είναι ισχυροί, όχι αυτοί που φαίνονται ισχυροί. Ή να κάνουμε κάτι παρόμοιο στη Λιβύη με αυτά που κάνει η Τουρκία, ενώ ζητάμε σοβαρές κυρώσεις από την ΕΕ σε βάρος της Τουρκίας! Σίγουρα όλοι στην Ελλάδα θα προτιμούσαν ένα αποτέλεσμα 50%-50% και μάλιστα όχι μιας μερικής οριοθέτησης. Να, όμως, που με βάση τα όσα έχουν κυκλοφορήσει, η Αίγυπτος δεν επιθυμεί να γίνει μέρος του ελληνοτουρκικού προβλήματος. Αυτό αποτέλεσε και την κύρια αιτία που τόσα χρόνια δεν υπήρχε συμφωνία.

Είπαμε παραπάνω: ο καθένας για πάρτη του! Αυτή είναι η βάση των διεθνών σχέσεων και αυτό που μου προξενεί κατάπληξη είναι ότι ορισμένοι διαφωνούντες μας λένε συνεχώς πως είμαστε “μόνοι”. Σε σχέση με τη μερική συμφωνία οριοθέτησης υπάρχουν και οι εκτιμήσεις ορισμένων διαφωνούντων με αυτήν, ότι το σύμπλεγμα του υπολοίπου της Ρόδου, του Καστελλόριζου, των νήσων Στρογγύλης, Ρω και άλλων 11 νησίδων και βραχονησίδων (ακατοίκητα νησιά και βραχονησίδες δεν δικαιούνται ΑΟΖ) χάνουν την δική τους ΑΟΖ.

Λύση δεν είναι ο πόλεμος

Πολύ περίεργο συμπέρασμα. Δηλαδή, αναγνωρίζεται ΑΟΖ για τη μισή Ρόδο που αποτελεί το προηγούμενο και για την μελλοντική πορεία της επέκτασης της ΑΟΖ στο υπόλοιπο σύμπλεγμα νήσων πάνω στην ίδια βάση, αλλά γι’ αυτούς αυτή η εξέλιξη είναι μια χαμένη υπόθεση. Εάν αυτή η εξέλιξη είναι μια χαμένη υπόθεση, πως τότε θεωρούν την διεκδίκηση του όλου εδώ και τώρα ως υπάρχουσα εναλλακτική;

Εκτός κι αν θεωρούν τον πόλεμο με την Τουρκία αναπόφευκτο και ότι σε αυτή την περίπτωση εμείς θα είμαστε οι νικητές και μάλιστα όταν είμαστε μόνοι. Είναι επίσης περίεργο να χαρακτηρίζουν την πολιτική της χώρας μας, που ασκεί σε όλη την μεταπολιτευτική περίοδο μια πολιτική αποτροπής της τουρκικής απειλής και πολιτική καλής γειτονίας, ως φοβική. Η χώρα μας δεν λύνει τα προβλήματα με πολέμους.

Θα πολεμήσει μόνον εάν συρθεί σε πόλεμο. Όσο η πολιτική της αποτροπής βασίζεται σε καλά θεμέλια, άλλο τόσο θα αποφεύγεται ο πόλεμος. Ο εχθρός θα υπολογίζει ακόμα περισσότερο το κόστος γι’ αυτόν στην περίπτωση πολεμικής σύρραξης. Δυστυχώς, υπήρξε περίοδος χαλάρωσης της αποτρεπτικής πολιτικής μας κατά την οποία αντικαταστάθηκαν στοιχεία του πυρήνα αυτής της πολιτικής με σχέδια εξευρωπαϊσμού της Τουρκίας!

Οι περιοριστικοί παράγοντες 

Στην περίοδό μου, ως υφυπουργός Εθνικής Άμυνας, το αναγκαίο κακό των υψηλών δαπανών για την άμυνα άρχισε να εξισορροπείται με την παράλληλη ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας μας. Η βάση ήταν τα αντισταθμιστικά ωφελήματα, τα οποία οι ίδιοι οι πωλητές έπρεπε να ολοκληρώνουν με συγκεκριμένες συμβάσεις παραγωγής προϊόντων με ελληνικές εταιρείες στην Ελλάδα, πριν υπογράψουμε τη συμφωνία της αγοράς οπλικών συστημάτων.

Ήταν η περίοδος που άρχισαν να ιδρύονται ελληνικές εταιρείες για μεταφορά σύγχρονης τεχνολογίας στην Ελλάδα. Η ΕΛΒΟ, που τότε (1986) ήταν στα πρόθυρα της χρεωκοπίας, σώθηκε με το πρόγραμμα Λεωνίδας 2 (όχημα προστασίας προσωπικού), προϋπολογισμού 22 δισ. δραχμές, πέρασε το 1990 στην κερδοφορία με 500 εκατ. δραχμές, σύμφωνα με την ανακοίνωση του τότε πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη στη Βουλή (βλέπε “Η Εθνική Άμυνα και η Αχίλλειος Πτέρνα της”, εκδόσεις Λιβάνη).

Τέλος υπάρχει και ένας άλλος περιοριστικός παράγοντας, σε ό,τι αφορά τα αποθέματα των υδρογονανθράκων και αυτός είναι ο χρόνος που δεν καθυστερεί στο να απαξιεί πηγές ενέργειας (οι οποίες καταλήγουν στα αζήτητα επειδή οι τεχνολογίες εξελίσσονται γρήγορα). Μα θα πει κανείς πως στην ΑΟΖ έχουμε και τα ψάρια και τον αέρα πάνω από τη θάλασσα και οι υποχωρήσεις μας στερούν το όλο. Θα επικαλεστώ την ρήση: Το τέλειο είναι εχθρός του καλού, ειδικά στην περιοχή μας.