Τα “αγκάθια” στις διαπραγματεύσεις Κοτζιά-Ντιμιτρόφ

Γράφει η Νεφέλη Λυγερού  – 

Για τη συνάντηση με το Νίκολα Ντιμιτρόφ και τον Μάθιου Νίμιτς στη Βιέννη (30 Μαρτίου) ετοιμάζεται ο Νίκος Κοτζιάς. Παρά τα χαμόγελα και τις χειραψίες, η επίσκεψή του στα Σκόπια δεν έσπασε το διαφαινόμενο αδιέξοδο. Είναι ενδεικτικό των δυσκολιών ότι ο υπουργός Εξωτερικών της ΠΓΔΜ μίλησε για «παραλογισμό ορισμένων ελληνικών θέσεων». Η διαπραγμάτευση για το όνομα βρέθηκε στην ατζέντα και της συνάντησης που ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών είχε με τον πρωθυπουργό.

Όπως φάνηκε και από την απάντηση που έδωσε σε ερώτηση δημοσιογράφου από τα Σκόπια στις Βρυξέλλες, ο Αλέξης Τσίπρας σχεδόν προεξόφλησε ότι το όνομα της γειτονικής χώρας θα είναι το Gorna Makedonija (ελληνιστί Άνω Μακεδονία). Στην πραγματικότητα, έστειλε το μήνυμα ότι οι εποχές που όλοι αναφέρονταν στην ΠΓΔΜ σαν “Μακεδονία” έχουν περάσει.

«Έχουμε την ιστορική ευκαιρία να λύσουμε το πρόβλημα αλλά δεν μας πιέζει κανείς. Δεν είναι υπαρξιακό το θέμα. Μπορούμε να ζήσουμε και χωρίς αυτήν. Δεν νομίζω ότι το ίδιο ισχύει και για τη γειτονική μας χώρα» πρόσθεσε ο πρωθυπουργός, ρίχνοντας ξεκάθαρα το μπαλάκι στα Σκόπια. Η επίσκεψη Κοτζιά επιβεβαίωσε αυτό που έχουμε ήδη αποκαλύψει εδώ και αρκετές εβδομάδες. Η Αθήνα είχε στείλει τις θέσεις της και τα Σκόπια είχαν απαντήσει. Με άλλα λόγια, και οι δύο πλευρές έχουν ανοίξει τα χαρτιά τους, θέτοντας στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης τις απαιτήσεις και τις κόκκινες γραμμές τους.

Το ελληνικό σχέδιο Συμφώνου (20 σελίδες με 55 παραγράφους) αγγίζει όλα τα ανοιχτά θέματα, τα οποία είχαν ταξινομηθεί σε επτά κατηγορίες. Η έξι σελίδων αντιπρόταση των Σκοπίων κρίνεται στην Αθήνα απογοητευτική. Διπλωματική πηγή σχολίασε ότι θυμίζει την εποχή που τα Σκόπια προσέρχονταν στις διαπραγματεύσεις, χωρίς διάθεση για οποιονδήποτε συμβιβασμό. Μόνο που αυτή τη φορά, η ΠΓΔΜ έχει ανάγκη τη συμφωνία για να μπορέσει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Προς το παρόν οι Ζόραν Ζάεφ και Νίκολα Ντιμιτρόφ ελπίζουν πως η Δύση θα ασκήσει ασφυκτικές πιέσεις στην Αθήνα, υποχρεώνοντάς την να υποχωρήσει.

Και για εσωτερική χρήση;

Η μέχρι στιγμής ανταλλαγή θέσεων δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας για την κατάληξη των διαπραγματεύσεων. Σύγκλιση φαίνεται να υπάρχει στο όνομα του κράτους (Gorna Makedonija). Το πρώτο μεγάλο “αγκάθι” είναι εάν το όνομα αυτό θα είναι και για εσωτερική χρήση, όπως επιδιώκει η Αθήνα. Τα Σκόπια επιμένουν πως πρέπει να διατηρηθεί η συνταγματική ονομασία “Δημοκρατία της Μακεδονίας”.

Η ελληνική πλευρά έχει ξεκαθαρίσει πως το ζήτημα της ονομασίας θα πρέπει να λυθεί οριστικά και κατά τρόπο που να ισχύει έναντι όλων, άρα και στο εσωτερικό. Η κυβέρνηση Ζάεφ προβάλλει το επιχείρημα ότι ακόμα και αν ήθελε, δεν διαθέτει την αναγκαία διευρυμένη πλειοψηφία για να αλλάξει το Σύνταγμα. Οι σχέσεις μεταξύ της αξιωματικής αντιπολίτευσης του εθνικιστικού κόμματος VMRO-DPMNE και της κυβερνητικής πλειοψηφίας βρίσκονται σε ιδιαίτερα δύσκολο σημείο, ειδικά μετά και την άρνηση του Προέδρου Δημοκρατίας Ιβανόφ, που προέρχεται από την αξιωματική αντιπολίτευση, να υπογράψει το νόμο για την αναγόρευση της αλβανικής γλώσσας σε επίσημη.

Ο Ζόραν Ζάεφ αντιπροτείνει τη σύναψη Διεθνούς Συμφώνου που να κατοχυρώνει τη σύνθετη ονομασία για διεθνή χρήση. Η Αθήνα αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο η αλλαγή να γίνει με την υπογραφή και ψήφιση από τα δύο Κοινοβούλια Διεθνούς Συμφώνου, το οποίο θα πρέπει να εγκριθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, την ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Θέτει, ωστόσο, ότι ως όρο το Σύμφωνο να προβλέπει ρητά πως το Σύνταγμα της ΠΓΔΜ θα πρέπει σε εύλογο χρόνο να προσαρμοστεί στις διατάξεις του Συμφώνου. Το Σύμφωνο, άλλωστε θα συνιστά Διεθνές Δίκαιο και ως τέτοιο θα υπερτερεί του εθνικού δικαίου.

Πάμε για ναυάγιο;

Το δεύτερο “αγκάθι” είναι εάν το όνομα θα είναι αμετάφραστο στη σλαβική εκδοχή του, όπως επιδιώκει η Αθήνα, αλλά τα Σκόπια απορρίπτουν. Το τρίτο “αγκάθι” είναι το ζήτημα της ιθαγένειας. Πάντα, η ιθαγένεια είναι παράγωγο της κρατικής ονομασίας. Η ελληνική πλευρά απαιτεί στα διαβατήρια οι πολίτες της ΠΓΔΜ να αναφέρονται ως “Γκορναμακεντόνιγιανς”. Τα Σκόπια επιμένουν στη χρήση του όρου “Μακεντόνιανς” (“Μακεδόνες”).

Το τρίτο αγκάθι είναι το ζήτημα της “μακεδονικής” ταυτότητας (εθνότητα και γλώσσα). Τα Σκόπια δηλώνουν αμετακίνητα: «Κανείς δεν μπορεί να μας στερήσει το δικαίωμα να είμαστε Μακεδόνες και να μιλούμε τη μακεδονική γλώσσα, ως μέρος του συνόλου των σλαβικών γλωσσών», είχε δηλώσει ο Νίκολα Ντιμιτρόφ. Την ίδια γραμμή έχουν και σε ό,τι αφορά τις συντμήσεις και τα εμπορικά σήματα που θα χρησιμοποιεί η γειτονική χώρα.

Πάμε λοιπόν για ναυάγιο; Έτσι θα έκρινε όποιος άκουγε τη δήλωση του Πάνου Καμμένου, ο οποίος, συνομιλώντας προ ημερών με δημοσιογράφους, υποστήριξε ότι «είναι δύσκολη» η αλλαγή Συντάγματος στην ΠΓΔΜ. Προεξόφλησε εμμέσως πλην σαφώς το αδιέξοδο στις συζητήσεις Αθήνας-Σκοπίων. Από την πλευρά της, η Δύση πιέζει και τις δύο πλευρές για μία λύση που θα στηριχθεί στην υπογραφή και υπερψήφιση ενός Διεθνούς Συμφώνου. Μένει να φανεί εάν θα καταλήξουν και πόσο δεσμευτικές θα είναι οι διατυπώσεις του Συμφώνου.