Τα προβλήματα της Τουρκίας δεν την εμποδίζουν να δείχνει τα δόντια της στον Ελληνισμό

Για τον λόγο αυτό, δεν θα πρέπει να εφησυχάζουμε με τις δηλώσεις Μπαχτσελί, αξιωματούχων και βουλευτών του κόμματος του Ερντογάν. Να υπενθυμίσουμε ότι η κατάληψη της Αλβανίας προηγήθηκε της εισβολής των Ιταλών στην Ήπειρο, παρά τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η φασιστική Ιταλία.

Ο Ερντογάν γίνεται 71 ετών τον επόμενο μήνα, διανύει την τρίτη του δεκαετία ως ηγέτης της Τουρκίας και η όρεξή του για εξουσία είναι πλέον αχαλίνωτη. Πρόσφατα εξέφρασε την πρόθεσή του να ξαναβάλει υποψηφιότητα για πρόεδρος, παρακάμπτοντας το Σύνταγμα, το οποίο ο ίδιος έχει κόψει και ράψει στα μέτρα του. Στις 20/01 δε κήρυξε το 2025 ως “Έτος της οικογένειας”, ανακοινώνοντας μέτρα για το δημογραφικό.

Για να κατανοήσουμε τη σημασία της ομιλίας Ερντογάν, πρέπει να διερευνήσουμε τον τρόπο που η οικονομική και κοινωνική του πολιτική επικαλύπτεται με τις φιλοδοξίες του στην εξωτερική πολιτική. Για παράδειγμα, η ρητορική Ερντογάν σχετικά με την πρωτοβουλία του για το “Έτος της οικογένειας” θύμιζε πολύ αυτήν του Πούτιν, όταν είχε ανακοινώσει ότι το 2024 θα ήταν η “Χρονιά της οικογένειας” στημ Ρωσία.

Πούτιν και Ερντογάν συμμερίζονται την άποψη ότι η διεθνής δύναμη μιας χώρας συνδέεται εγγενώς με το μέγεθος του πληθυσμού της. Όπως αναφέρει η Daily Sabah: «Ο Ερντογάν… αντιμετώπισε τις δημογραφικές προκλήσεις της Τουρκίας, ιδιαίτερα το μειωμένο δείκτη γεννητικότητάς της, το οποίο έχει πέσει στο 1,51, πολύ κάτω από το ποσοστό αναπλήρωσης του 2,1. Προειδοποίησε ότι αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μειωμένη παγκόσμια επιρροή».

Ο πληθωρισμός

Η Ζουζάνα Κρζιζανόφσκα του Κέντρου Ανατολικών Σπουδών που εδρεύει στη Βαρσοβία, επεσήμανε σε μελέτη ότι η μείωση του δείκτη γεννητικότητας της Τουρκίας οφείλεται στην αστικοποίηση, τα ανώτερα επίπεδα εκπαίδευσης και στα νέα πολιτιστικά πρότυπα. Επίσης, η Κρζιζανόφσκα θεωρεί ότι ένας άλλος παράγοντας που συμβάλλει στη μείωση του ποσοστού  γεννητικότητας είναι ο υψηλός πληθωρισμός (71,6% το δωδεκάμηνο, μέχρι τον Ιούνιο του 2024) που έχει επιδεινώσει τις συνθήκες διαβίωσης.

Ο πληθωρισμός έχει μειωθεί από τότε που η Κρζιζανόφσκα έγραψε τη μελέτη της, αλλά εξακολουθεί να είναι επικίνδυνα υψηλός (λίγο πάνω από το 44%% τον Δεκέμβριο). Ο πληθωρισμός είναι ένα επίμονο πρόβλημα στην Τουρκία, τουλάχιστον από τη δεκαετία του ’80. Εκτοξεύτηκε το 2023, καθώς ο Ερντογάν αύξησε τους μισθούς του δημόσιου τομέα, τις συντάξεις και τον κατώτατο μισθό, εν όψει των προεδρικών εκλογών. Τα πράγματα έγιναν χειρότερα με τις πιέσεις του στην Κεντρική Τράπεζα να διατηρήσει χαμηλά τα επιτόκια,  έχοντας την (ανορθόδοξη) άποψη ότι τα υψηλά επιτόκια θα τονώσουν, αντί να περιορίσουν τον πληθωρισμό.

Όμως, αντέστρεψε την πολιτική του αφού επανεκλέχτηκε, κερδίζοντας την αναβάθμιση από τον Οίκο Αξιολόγησης Scope Ratings που αναφέρθηκε στην «πιο υγιή οικονομική και χρηματοοικονομική διαχείριση που οδηγεί στην αναπλήρωση των συναλλαγματικών αποθεμάτων, μειώνοντας την πίεση στο ισοζύγιο πληρωμών και μειώνοντας τους κινδύνους χρηματοπιστωτικής σταθερότητας».

Ένας βασικός παράγοντας για την επιστροφή στην οικονομική ορθοδοξία είναι ο Τζεβντέτ Γιλμάζ. Ο Γιλμάζ είναι βετεράνος του κυβερνώντος κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) γεγονός που τον καθιστά έναν από τους πιο έμπιστους συμβούλους του. Είναι όμως και ο άνθρωπος-κλειδί στην πρωτοβουλία της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει το παλαιότερο και πιο δυσεπίλυτο πρόβλημα της Τουρκίας, από τη δημιουργία του σύγχρονου κράτους, το 1923: Το Κουρδικό, που ειδικά από το 1984, έλαβε την μορφή ένοπλης εξέγερσης.

O Γιλμάζ χαιρέτισε την πρωτοβουλία Ερντογάν για μία επένδυση ύψους 14 δισ. στη νοτιοανατολική Τουρκία (που κατοικείται κυρίως από Κούρδους) όπως και την δήλωση Οτσαλάν ότι «είναι ώρα για ειρήνη στην Τουρκία». Βεβαίως, ένα κίνητρο για τις πρωτοβουλίες Ερντογάν είναι και η επιθυμία του να παραμείνει στην εξουσία. Όμως, το Σύνταγμα δεν του επιτρέπει να είναι υποψήφιος για επανεκλογή το 2028. Προκειμένου προχωρήσει σε αλλαγή του, χρειάζεται την στήριξη του κοινοβουλευτικού-κουρδικού κόμματος.

Πτυχές της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής

Γράφοντας για το Brookings Institution, ο Χαλίλ Καραβελί αναφέρει ότι το τουρκικό καθεστώς φαίνεται να αναγνωρίζει ότι η αστάθεια στην ευρύτερη περιοχή και η δυσαρέσκεια που σιγοβράζει στο εσωτερικό, θα μπορούσαν ενδεχομένως να θέσουν σε κίνδυνο την επιβίωσή του.

Όμως, ο Καραβελί πιστεύει – πιθανότατα εσφαλμένα και αντηχώντας ευσεβείς πόθους δυτικών που δεν κατανοούν την ευκαιριακή μεταβλητότητα του Ερντογάν – ότι αυτό παρέχει ένα παράθυρο ευκαιρίας στην Δύση να επανασυνδεθεί με την Τουρκία, συμβάλλοντας στον εκδημοκρατισμό της! Ο Καραβελί αναφέρεται στο πώς η Τουρκία μετατράπηκε από ένα μονοκομματικό κράτος σε μια ομολογουμένως πολύ ελαττωματική-πολυκομματική “δημοκρατία” (λόγω της ανάγκης για την οικονομική βοήθεια των ΗΠΑ, αλλά και της αμερικανικής προστασίας από την ΕΣΣΔ).

Το Κουρδικό είναι επίσης άρρηκτα συνδεδεμένο με την τουρκική εξωτερική πολιτική, ειδικά απέναντι στις ΗΠΑ και σε σχέση με τη Συρία. Ενώ οι ΗΠΑ διατήρησαν στενούς δεσμούς με τους Κούρδους της Συρίας, με πρόσχημα την αντιτρομοκρατική εκστρατεία κατά του ISIS, ο Ερντογάν το βλέπει ως απειλή για το τουρκικό κράτος.

Ο Ριτς Ουτζέν, γράφοντας για το Atlantic Council, πιστεύει ότι θα υπάρξουν ευκαιρίες για τον Τραμπ και τον Ερντογάν να προωθήσουν «την πρόοδο στις σχέσεις τους, παρά τον κύκλο της κρίσης και της αμοιβαίας δυσπιστίας που σημάδεψε τις δύο προηγούμενες προεδρικές περιόδους». Αντίθετα, σε άρθρο για το Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών και Υποθέσεων Ασφάλειας, ο Μεχμέτ Γιεγκίν και ο Σαλίμ Τσεβίκ υποστηρίζουν ότι τα περιθώρια βελτίωσης θα είναι περιορισμένα, κυρίως λόγω της «φθίνουσας-συνολικής γεωστρατηγικής σημασίας της Τουρκίας για τις ΗΠΑ».

Σύμφωνα με τον Σελίμ Κορού από το Ίδρυμα Ερευνών Οικονομικής Πολιτικής της Τουρκίας (TEPAV) η αμερικανική διπλωματία φρόντιζε επί δεκαετίες να διατηρεί τη λεπτή ισορροπία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, κάτι που θεωρεί πως σήμερα διαφοροποιείται σε πεδία ενδιαφέροντος για την Άγκυρα, όπως η Μεσόγειος.

Ο Τούρκος αναλυτής αναφέρει ότι «προς το τέλος της δεύτερης θητείας του Τραμπ, ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο είχε ήδη τεταμένες σχέσεις με την Τουρκία και άρχισε να ευνοεί την Ελλάδα, επισκεπτόμενος αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στα νησιά. Είναι πιθανό αυτή η δυναμική να ενισχυθεί υπό μια δεύτερη προεδρία Τραμπ». Μπορεί ο Τραμπ να έχει μία καλή προσωπική χημεία με τον Ερντογάν, αλλά οι διαφορές στις ελληνοαμερικανικές θα παραμείνουν, τουλάχιστον για καιρό.

Brics-Αφρική-ΕΕ

Οι τριβές με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη εξηγούν αναφορές του Ερντογάν όπως: «Φυσικά, το πρόσωπό μας είναι στραμμένο προς τα δυτικά, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα γυρίσουμε την πλάτη μας προς την Ανατολή». Η Τουρκία υπέβαλε πέρσι αίτημα για να ενταχθεί στους Brics, αλλά “έφαγε πόρτα” και η πλήρης ένταξη μοιάζει απίθανη. Τα ηγετικά μέλη των Brics (Κίνα, Ινδία και Ρωσία) έχουν λόγους να είναι δυσαρεστημένα με την τουρκική εξωτερική πολιτική. Όμως, όντως η Τουρκία έχει διευρυμένη επιρροή πέρα από την Δύση, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Αφρική, όπου ο Ερντογάν μεσολάβησε στην αντιπαράθεση μεταξύ Αιθιοπίας και Σομαλίας.

Πάντως η προσπάθεια ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ έχει ουσιαστικά παγώσει εδώ και χρόνια, εν μέρει λόγω ανησυχιών για το καθεστώς και την εξωτερική πολιτική της γείτονος. Οι τουρκικές απειλές έναντι μελών της ΕΕ (Ελλάδα-Κύπρος) και ζητήματα όπως οι υδρογονάνθρακες στην ελληνική ΑΟΖ, δεν φαίνεται να τυγχάνουν της δέουσας προσοχής από την Ένωση.

Όμως, ορισμένοι ειδικοί εθελοτυφλούν, λέγοντας ότι η ΕΕ πρέπει να επικεντρωθεί στην συνεργασία με την Τουρκία για την άμυνα και την ασφάλεια, όπως ο Γκαλίπ Νταλέι, αναλυτής του Chatham House. Αυτός απηχεί τις ανησυχίες του ευρωπαϊκού κατεστημένου για την ασφάλεια. Σύμφωνα με αυτές, η Ρωσία παραμένει η πιο άμεση απειλή και η ΕΕ δεν έχει την πολυτέλεια και για ένα μέτωπο έναντι της Τουρκίας (εκτίμηση που θέλει ως “Ιφιγένεια” τα ελληνικά συμφέροντα).

Δυστυχώς, σε μία ασπόνδυλη Ευρώπη, η χώρα μας δεν υπάρχει, ούτε καν σαν υποσημείωση. Επομένως, είναι λογική η υπόθεση ότι η βελτίωση στις οικονομικές προοπτικές της Τουρκίας, σε συνδυασμό με μία πρόοδο στο Κουρδικό, θα δώσουν έναυσμα στην ΕΕ να βελτιώσει τις σχέσεις της με την γείτονα, αδιαφορώντας για την χώρα μας. Όμως, είναι και η ίδια η χώρα μας που εθελοτυφλεί, βασιζόμενη, όχι στις δικές της δυνάμεις, αλλά σε “συμμάχους”, οι οποίοι έχουν προφανή συμφέροντα να διατηρήσουν τις σχέσεις τους με τη Τουρκία σε ένα τουλάχιστον ανεκτό επίπεδο, ακόμη και εις βάρος μας.

Στον αντίποδα, το Ισραήλ, παρά τις όποιες αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό του, έχει μία ευρεία κουλτούρα ασφαλείας, στον αντίποδα της χώρας μας, όπου η ασφάλεια δεν είναι καν θέμα συζήτησης! Δυστυχώς έχουμε άπειρα παραδείγματα όπου πολλά θυσιάζονται στον βωμό μικροπολιτικών διενέξεων…

Η Τουρκία είναι πραγματική απειλή

Η Τουρκία είναι απειλή για την Ελλάδα. Σε αυτό πολλοί συμφωνούν, αλλά η όποια συζήτηση χάνεται σε επουσιώδη ζητήματα. Δεν απουσιάζουν δε οι εξοπλισμοί, αλλά ένα εθνικά σκεπτόμενο πολιτικό προσωπικό. Πολλοί, ακόμη και σε ύπατα αξιώματα, γίνονται, εκούσια ή ακούσια, πρόθυμοι αναμεταδότες των τουρκικών θέσεων.

Είπε κάποτε ο Τζον Κένεντι: «Μην ρωτάς τη κάνει η χώρα σου για σένα. Ρώτα τι μπορείς να κάνεις εσύ για την χώρα σου». Στην Ελλάδα, κανείς δεν διατυπώνει μια παρόμοια άποψη. Στη αντιπέρα όχθη η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική, με τα αναθεωρητικά και σωβινιστικά σχέδια του καθεστώτος να υιοθετούνται άκριτα από την αντιπολίτευση και να αναμεταδίδονται συλλήβδην από τα ελεγχόμενα ΜΜΕ.

Εν κατακλείδι, θα πρέπει να παίρνουμε εντελώς σοβαρά ότι όντως οι Τούρκοι μπορεί “να έρθουν κάποια νύχτα”…