Θα αντέξει το χανζαπλάστ στις ελληνορωσικές σχέσεις;

Όλα δείχνουν ότι η αποστολή του Αλέξη Τσίπρα στη Μόσχα επέτυχε τον σκοπό της. Το ρήγμα στις ελληνορωσικές σχέσεις δείχνει να γεφυρώνεται και αυτές να επανέρχονται στην εποχή, πριν τις απελάσεις Ρώσων διπλωματών. Οι δηλώσεις των δύο ηγετών επιβεβαιώνουν πως και οι δύο πλευρές ήθελαν να μετατρέψουν σε παρένθεση την περίοδο του διπλωματικού πολέμου που κήρυξε ο Νίκος Κοτζιάς, τουλάχιστον, με την ανοχή του Μεγάρου Μαξίμου. Παρόλα αυτά, μένει να αποδειχθεί εάν η αμοιβαία πρόθεση θα αντέξει, δεδομένου ότι υπάρχουν γεωπολιτικές τάσεις που ωθούν προς την αντίθεση κατεύθυνση.

Ο Αλέξης Τσίπρας έδωσε και δημόσια τις διαβεβαιώσεις που ζητούσε το Κρεμλίνο: «Η Ελλάδα αποτελεί κράτος-μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και τηρεί σταθερά τις δεσμεύσεις της, αλλά θεωρεί ότι οποιαδήποτε ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας ή πρωτοβουλία για λύση σημαντικών παγκόσμιων προκλήσεων πρέπει να συμπεριλαμβάνει τη Ρωσία και να βασίζεται σε έναν ειλικρινή διάλογο μαζί της. Ο ελληνορωσικός διάλογος δεν είναι πάντα εύκολος, όπως αποδείχτηκε το καλοκαίρι. Ωστόσο, η επιθυμία μας είναι να παραμείνουν οι σχέσεις αυτές στις σταθερές ράγες».

Η Μόσχα ενδιαφέρεται, κυρίως, για την ενέργεια και αξιολογεί θετικά ότι η Αθήνα ενδιαφέρεται να επεκταθεί ο αγωγός φυσικού αερίου Turkish Stream προς τα Βαλκάνια και την Ευρώπη μέσω Ελλάδας. Για να καταστεί, πάντως, δυνατή η επίσκεψη Τσίπρα, η Αθήνα έδωσε διαβεβαιώσεις στο Κρεμλίνο ότι δεν πρόκειται να μετατραπεί σε αντιρωσικό εργαλείο στα χέρια της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.

Με άλλα λόγια εγγυήθηκε ότι θα σεβαστεί την ετεροβαρή ισορροπία που σε γενικές γραμμές τηρεί η Αθήνα έναντι της Δύσης και της Ρωσίας. Τις διαβεβαιώσεις είχε μεταφέρει ο διπλωματικός σύμβουλος του πρωθυπουργού Βαγγέλης Καλπαδάκης. Έτσι, και το Κρεμλίνο άναψε το πράσινο φως για την πραγματοποίηση της επίσκεψης. Τις ίδιες διαβεβαιώσεις επανέλαβε ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας στον Βλαντιμίρ Πούτιν.

Όχι λάδι στη φωτιά

Η Μόσχα πιέζεται από τη Δύση όλο αυτό το διάστημα, ειδικά μετά την προσάρτηση της Κριμαίας. Δεν επιθυμούσε, λοιπόν, για λόγους κόντρας να εξωθήσει την Ελλάδα, πλήρως, στην αγκαλιά της Ουάσινγκτον. Γι’ αυτό απέφυγε να ρίξει λάδι στη φωτιά και γι’ αυτό τελικά συμφώνησε για την πραγματοποίηση της επίσκεψης εργασίας του Έλληνα πρωθυπουργού.

Το Κρεμλίνο σέβεται το γεγονός ότι η Ελλάδα ανήκει στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ και το έχει δείξει επανειλημμένα. Αυτό που επιδιώκει είναι να επανέλθει η Ελλάδα στη γραμμή που κινούνταν πριν. Δηλαδή, όσον αφορά την αντιμετώπιση της Ρωσίας, να είναι η μετριοπαθής φωνή στους κόλπους των ευρωατλαντικών δομών. Το Κρεμλίνο είχε θεωρήσει τον Αύγουστο ότι η κυβέρνηση Τσίπρα ανέτρεψε την ετεροβαρή ισορροπία, προκειμένου να προσδεθεί απολύτως στο αμερικανικό άρμα.

Αξίζει να αναφερθεί ότι οι ελληνορωσικές σχέσεις δεν έφθασαν σε τόσο χαμηλό σημείο ούτε την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Η εξωτερική πολιτική απέναντι στη Ρωσία που επέβαλε ο Νίκος Κοτζιάς με την ανοχή του Τσίπρα, είχε αρχίσει από το φθινόπωρο του 2017 να διολισθαίνει σε νεοψυχροπολεμικά μονοπάτια. Ουσιαστικά, άρχισε να ταυτίζεται με την αντιρωσική ρητορική. Αυτό, ωστόσο, δεν εξυπηρετούσε τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα. Με άλλα λόγια, για τη Μόσχα οι απελάσεις ήταν η κίνηση που ξεχείλισε το ποτήρι. Θεώρησαν πως η κυβέρνηση Τσίπρα επιδιώκει να προσδέσει την Ελλάδα στις ΗΠΑ όσο ποτέ άλλοτε, τουλάχιστον στη μεταπολίτευση.

Τα αμερικανικά ανοίγματα

Στη Μόσχα θεωρούν πως η Ουάσινγκτον κάνει ανοίγματα και προς την Αθήνα και προς τη Λευκωσία και πως οι δύο ελληνικές πρωτεύουσες ανταποκρίνονται. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι στις παραμονές της επίσκεψης Τσίπρα, το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών προέβη σε μία απειλητική προειδοποίηση προς τη Λευκωσία να μην μετατρέψει την ελεύθερη Κύπρο σε στρατιωτικό ορμητήριο των Αμερικανών. Την αφορμή γι’ αυτή τη δήλωση είχαν δώσει οι πληροφορίες για το ενδεχόμενο νατοϊκών εγγυήσεων, αλλά ταυτόχρονα είναι σαφές πως η επίμαχη δήλωση είχε αποδέκτη και τον Έλληνα πρωθυπουργό.

Ανέκαθεν, οι Ρώσοι είχαν μία ιδιαίτερη σχέση με την Ελλάδα, κυρίως λόγω της Ορθοδοξίας και των ιστορικών δεσμών, χωρίς βέβαια να παραβλέπεται ο παράγοντας της γεωπολιτικής. Η Ορθοδοξία αποτελεί κορμό της ρωσικής εθνικής ιδεολογίας και γι’ αυτό χρησιμοποιείται σαν μέσο για να διαμορφώνονται προνομιακές σχέσεις στον ορθόδοξο κόσμο.

Είναι αλήθεια ότι θα ήθελαν πολύ το Πατριαρχείο της Μόσχας να υποκαταστήσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο στον ρόλο της πνευματικής ηγεσίας του ορθόδοξου κόσμου, αλλά δεν το έχουν τολμήσει. Από την πλευρά του, όμως, το Φανάρι, λόγω και των αμερικανικών συστάσεων, ενέκρινε την απόσχιση της Ουκρανικής Εκκλησίας από το Πατριαρχείο της Μόσχας και την ανακήρυξη του Αυτοκέφαλου.

Στο Μέγαρο Μαξίμου, πάντως, γρήγορα συνειδητοποίησαν πως ο δρόμος που είχε βάλει τις ελληνορωσικές σχέσεις ο Νίκος Κοτζιάς θα έβλαπτε τα εθνικά συμφέροντα. Γι’ αυτό και, σχετικά νωρίς, έριξαν τους τόνους και αναζήτησαν τρόπο για να γεφυρώσουν το χάσμα που είχε δημιουργηθεί. Όπως προαναφέραμε, τον ρόλο του αγγελιοφόρου που είχε αποστολή να προετοιμάσει το έδαφος για την επίσκεψη Τσίπρα στη Μόσχα τον είχε αναλάβει ο Βαγγέλης Καλπαδάκης. Όταν, μάλιστα, ο Νίκος Κοτζιάς παραιτήθηκε, τα πράγματα έγιναν πιο εύκολα.