Θα αποτρέψει η Αίγυπτος την επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου από τον Χάφταρ;

Αποκλειστικές πληροφορίες του Middle East Eye, αποκαλύπτουν ότι η Ελλάδα αναμένεται να ζητήσει από την Αίγυπτο να παρέμβει ώστε να αποτρέψει την κυβέρνηση της ανατολικής Λιβύης, που υποστηρίζεται από τον στρατηγό Χαλίφα Χάφταρ, από το να επικυρώσει την θαλάσσια συμφωνία με την Τουρκία. Σύμφωνα με δύο περιφερειακούς αξιωματούχους με γνώση του ζητήματος, ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, αναμένεται να εγείρει το θέμα στον Αιγύπτιο ομόλογό του, Μπάντρ Αμπντελατί, κατά την επίσκεψη του.

Η κυβέρνηση της Τρίπολης (που είναι η διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Λιβύης) υπέγραψε το 2019 μια παράτυπη συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με την Τουρκία, η οποία αγνοεί την ελληνική ΑΟΖ, μεταξύ άλλων σε σημαντικά ελληνικά νησιά όπως η Κρήτη και η Ρόδος. Από ελληνικής πλευράς ακολούθησε η υπογραφή συμφωνίας θαλασσίων ζωνών με την Αίγυπτο.

Η ανατολική Λιβύη, υπό τον Χάφταρ, έχει ταχθεί στο παρελθόν κατά των φιλοδοξιών της Τουρκίας, υποστηριζόμενη από το Κάιρο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Οποιαδήποτε κίνηση, λοιπόν, από την πλευρά της ανατολικής Λιβύης υπέρ της τουρκικής θέσης, θα σήμαινε μια ριζική ανατροπή στην Ανατολική Μεσόγειο, περιοχή στην οποία τα κράτη της περιοχής φιλοδοξούν να αναπτύξουν πλούσια κοιτάσματα φυσικού αερίου, αναφέρει το Middle East Eye.

Μια τέτοια ενέργεια θα ενίσχυε σημαντικά τις προσπάθειες της Άγκυρας να εδραιώσει την θαλάσσια κυριαρχία της, εφόσον όλες οι λιβυκές φατρίες εναρμονίζονταν με τις τουρκικές διεκδικήσεις. Αν προχωρήσει η επικύρωση της συμφωνίας, θα μπορούσε να αναζωπυρώσει τις εντάσεις στη Μεσόγειο, όπου το 2020 η Ελλάδα και η Τουρκία βρέθηκαν κοντά σε ένοπλη σύγκρουση, επισημαίνει το δημοσίευμα.

Ελλάδα και Κύπρος ήδη εκφράζουν έντονη ανησυχία, ενώ και το Ισραήλ θα μπορούσε να δυσαρεστηθεί από οποιαδήποτε αναγνώριση των τουρκικών θαλάσσιων διεκδικήσεων. Οι τρεις χώρες σχεδιάζουν την εκμετάλλευση κοιτασμάτων φυσικού αερίου και την κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού ηλεκτρικής διασύνδεσης, σχέδια που έχουν ήδη παγώσει και λόγω των τουρκικών αντιδράσεων.

Σαντάμ Χάφταρ και Τουρκία

Αν η ανατολική Λιβύη επικυρώσει τη συμφωνία, αυτό θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για ανάλογη συμφωνία μεταξύ της Τουρκίας και της Συρίας – όπως και με το ψευδοκράτος στην κατεχόμενη Κύπρο– όπως δήλωσε στο Middle East Eye, ένας εκ των περιφερειακών αξιωματούχων.

Μια τέτοια εξέλιξη θα έφερνε την ανατολική Λιβύη σε ευθεία σύγκρουση με τη συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου για τις ΑΟΖ. Αν και η Αίγυπτος δεν αναγνώρισε όλες τις ελληνικές διεκδικήσεις μέσω των νησιών στην εν λόγω συμφωνία του 2020, ένα μεγάλο μέρος της έρχεται σε αντίθεση με το τουρκολιβυκό σύμφωνο. Πρόσφατα, το  κοινοβούλιο της Λιβύης (με έδρα το Τομπρούκ, ανατολική Λιβύη) σύστησε τον Ιούνιο επιτροπή για την εξέταση της συμφωνίας που υπέγραψε η Τρίπολη.

Μέχρι πρόσφατα, ήταν αδιανόητο να εξετάζει η πλευρά Χάφταρ μια συμφωνία με την Τουρκία. Η αλλαγή αυτή αντικατοπτρίζει τη ραγδαία αναδιάταξη δυνάμεων στην περιοχή, επισημαίνει το δημοσίευμα. Το 2019, ο Χάφταρ είχε εξαπολύσει πολύμηνη επίθεση για την κατάληψη της Τρίπολης, με τη στήριξη των Εμιράτων, της Αιγύπτου και της Ρωσίας. Η Τουρκία τότε παρενέβη στρατιωτικά υπέρ της Τρίπολης με μισθοφόρους, στρατό και drones.

Σήμερα, όμως, ο Χάφταρ επιδιώκει τη στήριξη της Άγκυρας. Τον Απρίλιο, ο γιος του και πιθανός διάδοχός του, Σαντάμ, πραγματοποίησε ιστορική επίσκεψη στην Άγκυρα. Τουρκική πηγή με γνώση των σχέσεων με τη Λιβύη είπε στο Middle East Eye ότι ο Χάφταρ και οι γιοι του επιδιώκουν εμβάθυνση σχέσεων με την τουρκική κυβέρνηση και είναι πιθανό να κρατήσουν το θέμα της συμφωνίας σε εκκρεμότητα, χωρίς επικύρωση ή απόρριψη.

Ο ρόλος της Αιγύπτου

Η ανατολική και η δυτική Λιβύη ανταγωνίζονται για εξουσία και πρόσβαση στα πετρέλαια της χώρας – τα μεγαλύτερα της Αφρικής. Η κυβέρνηση της Τρίπολης ηγείται από τον πρωθυπουργό Αμπντουλχαμίντ Ντμπεϊμπά. Η ανατολική Λιβύη διοικείται από τον Χάφταρ και το κοινοβούλιο της Τομπρούκ με πρόεδρο τον Αγκίλα Σάλεχ.

Ο Μπιλγκέχαν Οζτούρκ, ερευνητής στο Global Institute for Strategic Research, δήλωσε στο Middel East Eye ότι οι κινήσεις της ανατολικής Λιβύης δύσκολα θα φέρουν ουσιαστικά αποτελέσματα. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο Σάλεχ επιδιώκει να παραμείνει σχετικός την ώρα που ο Ντμπεϊμπά και ο Χάφταρ ενισχύουν τις διεθνείς επαφές τους. «Η πιθανότητα οι κινήσεις του Σάλεχ να έχουν διεθνείς συνέπειες είναι εξαιρετικά μικρή», δήλωσε. «Πρόκειται για ελιγμούς στο πλαίσιο εσωτερικών ισορροπιών εξουσίας».

Η Ελλάδα κατάφερε να στηριχτεί στην Αίγυπτο το 2020 για να αντιμετωπίσει την Τουρκία, καθώς τότε οι σχέσεις Άγκυρας-Καΐρου ήταν τεταμένες, αναφέρει το δημοσίευμα. Η Λιβύη αποτελούσε μία από τις βασικές εστίες έντασης. Ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι ήρθε στην εξουσία το 2013 με στρατιωτικό πραξικόπημα που ανέτρεψε τον δημοκρατικά εκλεγμένο Ισλαμιστή πρόεδρο Μόρσι, στενό σύμμαχο του Ερντογάν. Μέχρι και το 2019, ο Τούρκος πρόεδρος αρνούνταν να αναγνωρίσει τη νομιμότητα του Σίσι, υπενθυμίζει το δημοσίευμα.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια Άγκυρα και Κάιρο έχουν αποκαταστήσει τις σχέσεις τους. Οποιαδήποτε αιγυπτιακή παρέμβαση κατά της συμφωνίας Τουρκίας-Λιβύης ενδέχεται να δυναμιτίσει αυτήν την εύθραυστη εξομάλυνση, καταλήγει το δημοσίευμα. Να σημειωθεί δε, ότι οι εξελίξεις με το καθεστώς της Μονής του Σινά έχουν επισκιάσει τις ελληνοαιγυπτιακές σχέσεις, με τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών να παραδέχεται πως θα έχειν «μία δύσκολη συζήτηση με το Κάιρο» για το ζήτημα της Αγίας Αικατερίνης.