Θα επαναλειτουργήσει και με ποιο μοντέλο η Θεολογική Σχολή της Χάλκης;

Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης, ένα από τα σημαντικότερα ορθόδοξα εκπαιδευτικά ιδρύματα στον κόσμο, φαίνεται να ετοιμάζεται να ξανανοίξει τις πύλες της, ύστερα από περισσότερο από μισό αιώνα. Οι εργασίες αποκατάστασης του ιστορικού κτηρίου της Μονής της Αγίας Τριάδος, στο νησί Χάλκη της Κωνσταντινούπολης, έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί, ενώ οι διαβουλεύσεις μεταξύ του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των τουρκικών αρχών έχουν περάσει πλέον στη φάση των τελικών αποφάσεων.

Σε αποκλειστική συνέντευξή του στο Türkiye Today, ο Επίσκοπος Κασσιανός Αραβισσού, ηγούμενος της Μονής της Αγίας Τριάδος, περιγράφει την πρόοδο των συνομιλιών, το υπό διαμόρφωση ακαδημαϊκό μοντέλο και τη σημασία της επαναλειτουργίας της Σχολής τόσο για την Τουρκία όσο και για την Ορθοδοξία.

• Απόφαση του 1971: Το κλείσιμο ενός αιώνα λειτουργίας

Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης λειτούργησε αδιάλειπτα επί περισσότερο από εκατό χρόνια, εκπαιδεύοντας γενιές ιεραρχών, θεολόγων και επιστημόνων. Η λειτουργία της ανεστάλη το 1971, όταν το Συνταγματικό Δικαστήριο της Τουρκίας ακύρωσε τις διατάξεις του νόμου, που επέτρεπαν την ιδιωτική ανώτατη εκπαίδευση.

Έκτοτε, η Σχολή δεν μπορούσε να δεχθεί φοιτητές, ενώ μόνο το ιδιωτικό Ελληνικό Λύκειο της Χάλκης συνέχισε να λειτουργεί στις εγκαταστάσεις της. Το ζήτημα αποτέλεσε αντικείμενο συνεχών συζητήσεων σε διπλωματικό επίπεδο, ιδίως μεταξύ Άγκυρας, Αθήνας και Ουάσιγκτον, και επανήλθε στο προσκήνιο μετά τις επαφές του Προέδρου Ερντογάν με τον Αμερικανό Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ.

• Η αποκατάσταση της Σχολής και οι συζητήσεις με το YÖK

Σήμερα, το ιστορικό κτήριο του 19ου αιώνα έχει αναστηλωθεί σχεδόν ολοκληρωτικά. Όπως εξηγεί ο Επίσκοπος Κασσιανός, η ολοκλήρωση των εργασιών αναμένεται το 2026, ωστόσο η προσοχή επικεντρώνεται πλέον στο διοικητικό και ακαδημαϊκό καθεστώς της Σχολής. «Είμαστε σε επαφή με το Συμβούλιο Ανώτατης Εκπαίδευσης (YÖK)», σημειώνει. «Το ζήτημα αφορά τον καθορισμό του νομικού πλαισίου λειτουργίας της Σχολής και την ολοκλήρωση των απαραίτητων διαδικασιών.»

• Ένα νέο μοντέλο: “Μικρό πανεπιστήμιο” ειδικού καθεστώτος

Οι συζητήσεις περιστρέφονται γύρω από τρία σενάρια:

• την ένταξη της Σχολής σε ένα ίδρυμα-πανεπιστήμιο,
• τη λειτουργία της ως ινστιτούτο εντός κρατικού πανεπιστημίου, ή
• τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου πανεπιστημίου ειδικού καθεστώτος.

Η τρίτη επιλογή φαίνεται να συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες. «Η Σχολή δεν είχε ποτέ κερδοσκοπικό χαρακτήρα», υπενθυμίζει ο Επίσκοπος Κασσιανός. «Οι φοιτητές θα διαμένουν, θα σπουδάζουν και θα τρέφονται δωρεάν. Επομένως, δεν μπορεί να ενταχθεί σε ένα συνηθισμένο ιδιωτικό εκπαιδευτικό πλαίσιο.»

• Έλεγχοι ασφαλείας και συνεργασία με το τουρκικό κράτος

Ο Επίσκοπος επιβεβαιώνει ότι το Πατριαρχείο αποδέχεται πλήρως την πρόβλεψη ελέγχων ασφαλείας από τις τουρκικές αρχές για όλους τους διδάσκοντες και φοιτητές, συμπεριλαμβανομένων όσων θα προέρχονται από το εξωτερικό: «Αυτό αποτελεί ένδειξη εμπιστοσύνης και διαφάνειας», αναφέρει.

• Διεθνές προσωπικό, λίγοι φοιτητές και υποχρεωτικά τουρκικά

Η νέα Σχολή θα λειτουργεί με περιορισμένο αριθμό φοιτητών, στο πρότυπο “μικρού πανεπιστημίου”. Θα προσλάβει διεθνές διδακτικό προσωπικό, για το οποίο εξετάζεται η ρύθμιση των αδειών διαμονής και εργασίας. «Η διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας θα παραμείνει υποχρεωτική», υπογραμμίζει. «Κάθε φοιτητής πρέπει να γνωρίζει τη γλώσσα και τον πολιτισμό της χώρας στην οποία θα ζει και θα σπουδάζει.»

• Περιβαλλοντική ευαισθησία και “οικολογικός” Πατριάρχης

Απαντώντας σε δημοσιεύματα περί κοπής δέντρων κατά τη διάρκεια των εργασιών, ο Επίσκοπος διευκρινίζει: «Κανένα δέντρο δεν κόπηκε, παρά μόνο ένας άρρωστος φοίνικας. Τα υπόλοιπα μεταφυτεύτηκαν. Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, γνωστός ως “Πράσινος Πατριάρχης”, έχει μακρά παράδοση περιβαλλοντικής προστασίας, την οποία συνεχίζουμε.»

• Ένα σύμβολο της Ορθοδοξίας και της ελληνορθόδοξης παιδείας

Από το 1844 έως το 1971, η Θεολογική Σχολή της Χάλκης ανέδειξε περίπου 1.000 αποφοίτους, ανάμεσά τους Πατριάρχες, Επισκόπους και θεολόγους με διεθνές κύρος. Η ιστορική βιβλιοθήκη της διαθέτει περισσότερους από 100.000 τόμους. «Όταν ο Παναγιώτατος Βαρθολομαίος έγινε Πατριάρχης το 1991, ήμουν φοιτητής εδώ», θυμάται ο Επίσκοπος Κασσιανός. «Τότε υποσχέθηκε στον Ορθόδοξο κόσμο να επαναλειτουργήσει η Σχολή. Η ελπίδα μας είναι να ξανακούσουμε τις φωνές των φοιτητών στα προαύλια της.»

• Η τελική απόφαση ανήκει στον Ερντογάν

Ο υπουργός Εθνικής Παιδείας της Τουρκίας, Γιουσούφ Τεκίν, επιβεβαίωσε ότι το θέμα έχει ήδη τεθεί υπόψη του Προέδρου Ερντογάν: «Η αναφορά μας έχει υποβληθεί. Η τελική απόφαση θα ληφθεί στο ανώτατο επίπεδο του κράτους», δήλωσε στην εφημερίδα Sabah.

• Από τα οθωμανικά χρόνια στο σήμερα

Η Μονή της Αγίας Τριάδος, όπου στεγάζεται η Σχολή, ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα, ενώ η ίδια η Θεολογική Σχολή ξεκίνησε τη λειτουργία της το 1844. Το σημερινό κτήριο ανεγέρθηκε μετά τον σεισμό του 1894 με την έγκριση του Σουλτάνου Αμπντούλχαμίτ Β΄, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Περικλή Φωτιάδη — δημιουργού και του Ζωγραφείου Λυκείου και του Νοσοκομείου Μπαλουκλί. Η κατασκευή χρηματοδοτήθηκε από τον Παύλο Στεφανόβικ και το κτήριο σχεδιάστηκε με τη μορφή του ελληνικού γράμματος “Π”, ως αναφορά στο όνομά του.

Σήμερα, ύστερα από δεκαετίες σιωπής, η Σχολή της Χάλκης μοιάζει έτοιμη να ξαναβρεί τη φωνή της. Αν η απόφαση για την επαναλειτουργία της ληφθεί μέσα στο επόμενο έτος, θα αποτελέσει όχι μόνο ιστορική στιγμή για το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αλλά και σημάδι αμοιβαίας εμπιστοσύνης στις σχέσεις Τουρκίας–Εκκλησίας — μια συμβολική επιστροφή της γνώσης και της πίστης στο νησί, που κάποτε υπήρξε πνευματικός φάρος της Ανατολής.