Θα σταματήσει ο Ερντογάν και την αμερικανική ExxonMobil;

του Σταύρου Λυγερού  – 

Παλαιότερα, η Άγκυρα είχε χρησιμοποιήσει απειλές άσκησης στρατιωτικής βίας για να αποτρέψει γεωτρήσεις και να “γκριζάρει” την κυπριακή ΑΟΖ. Η τακτική της εκείνη, ωστόσο, είχε αποτύχει. Γι’ αυτό και τώρα ο Ερντογάν κλιμάκωσε, παρά τα μηνύματα που του έχουν στείλει και η Ουάσιγκτον και η Ευρώπη. Πέρασε από τις ρητορικές απειλές σε πρακτική κίνηση. Τώρα, το μπαλάκι είναι στην άλλη πλευρά.

Όχι μόνο στην Κυπριακή Δημοκρατία και στην Ιταλία, αλλά και στην ΕΕ και στις ΗΠΑ, δεδομένου ότι διακυβεύεται η διεθνής έννομη τάξη σχετικά με την έρευνα και την εκμετάλλευση ενεργειακών κοιτασμάτων διεθνώς. Η Λευκωσία άφησε την πρωτοβουλία των χειρισμών στη Ρώμη, ελπίζοντας πως αυτή θα λύσει το πρόβλημα με την Άγκυρα. Προφανώς, όταν αποφάσισε να προβεί σ’ αυτή την κίνηση, ο Ερντογάν είχε σκεφθεί και τις αντιδράσεις. Γι’ αυτό και δεν πρόκειται να κάνει πίσω, χωρίς αντάλλαγμα.

Η Ιταλία, άλλωστε, δεν είναι ΗΠΑ, ούτε καν Γαλλία. Μπορεί να έστειλε στην περιοχή μία φρεγάτα, αλλά με εντολή να μην έρθει κοντά στα τουρκικά πολεμικά πλοία. Με άλλα λόγια, πρόκειται για συμβολική κίνηση, χωρίς πρακτική σημασία. Είναι προφανές, επίσης, πως η Κυπριακή Δημοκρατία δεν μπορεί να υπερασπίσει με στρατιωτικά μέσα την ΑΟΖ της. Οι αντιδράσεις της, λοιπόν, κινούνται αποκλειστικά στο διπλωματικό επίπεδο.

Είναι αξιοσημείωτο, πάντως, πως βορείως και νοτίως της περιοχής που παρανόμως έχει δεσμεύσει η Τουρκία για ασκήσεις με πραγματικά πυρά (νοτιοανατολικά της Μεγαλονήσου), δεσμεύθηκαν περιοχές από την Κυπριακή Δημοκρατία για την πραγματοποίηση αφενός κοινής κυπρορωσικής άσκησης με πραγματικά πυρά, αφετέρου άσκησης της Ναυτικής Δύναμης του ΟΗΕ για την επιτήρηση του Λιβάνου. Με άλλα λόγια, βρίσκεται σε εξέλιξη μία συσσώρευση ναυτικών μονάδων, οι οποίες κάνουν επίδειξη ισχύος.

Προφανώς, ο Ερντογάν δεν πρόκειται να πτοηθεί ούτε από λόγια, ούτε από τέτοιες συμβολικές δράσεις. Και βεβαίως εάν τελικώς καταφέρει manus militari να εμποδίσει την πραγματοποίηση της γεώτρησης θα έχει δημιουργήσει προηγούμενο. Δεν θα έχει λύσει, ωστόσο, το πρόβλημα.

Και τον σκύλο χορτάτο

Θα τολμήσει να εμποδίσει τις προγραμματισμένες μέσα στο 2018 γεωτρήσεις της γαλλικής TOTAL και της αμερικανικής EXXON-MOBIL; Εάν τις εμποδίσει πώς άραγε θα αντιδράσει το Παρίσι και η Ουάσιγκτον; Είναι δυνατόν να “καταπιούν” τον τουρκικό “τσαμπουκά”, όταν μάλιστα όλα δείχνουν πως στην κυπριακή ΑΟΖ υπάρχουν πολύ μεγάλα κοιτάσματα;

Στην πραγματικότητα, η Δύση δεν έχει ακόμα καταλήξει πως θα αντιμετωπίσει την ανεξέλεγκτη Τουρκία του Ερντογάν. Δεν θέλει να χάσει το γεωπολιτικά πολύτιμο τουρκικό “οικόπεδο”. Από την άλλη πλευρά, όμως, πόσο θα ανέχεται τα αλλεπάλληλα “οθωμανικά χαστούκια”. Δεν υπάρχει προηγούμενο όχι μόνο ηγέτης χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ, αλλά και τρίτης χώρας να απευθύνεται στην Ουάσιγκτον με τέτοια επιθετική ρητορική και μάλιστα επανειλημμένως. Επιπροσθέτως, το άνοιγμα προς τη Ρωσία έχει μετατραπεί σχεδόν σε γεωπολιτικό εναγκαλισμό. Όλα δείχνουν, λοιπόν, πως ο κόμπος φθάνει στο χτένι.

Η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Τίλλερσον στην Άγκυρα είναι ίσως η ύστατη προσπάθεια της Ουάσιγκτον να γεφυρώσει το χάσμα και να διασώσει τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Τα περιθώρια, πάντως, είναι περιορισμένα, ειδικά μετά την απόφαση των Αμερικανών να διαθέσουν 500 εκατ. δολάρια ουσιαστικά για την ενίσχυση των “Δημοκρατικών Δυνάμεων Συρίας” που έχουν κορμό τους Κούρδους. Ο χρόνος θα δείξει εάν οι Ουάσιγκτον και Άγκυρα θα βρουν ένα συμβιβασμό ή όχι. Για την ακρίβεια, εάν οι Αμερικανοί θα αποδεχθούν την τουρκική πρόταση οι Κούρδοι να εγκαταλείψουν το Μανμπίτζ και να αποσυρθούν ανατολικά του Ευφράτη.

Εάν η προσπάθεια για γεφύρωση του χάσματος ναυαγήσει, η αμερικανική ανοχή στον Ερντογάν θα αποκτήσει εκ των πραγμάτων ημερομηνία λήξεως.

• Πρώτον, επειδή, όπως απέδειξαν τα γεγονότα, αποχαλινώνει τον Ερντογάν. Το γεγονός ότι τόλμησε και –προς το παρόν τουλάχιστον– του περνάει τροφοδοτεί όχι μόνο την αξιοπιστία, αλλά και τον τυχοδιωκτισμό του.
• Δεύτερον, επειδή διαβρώνει το διεθνές κύρος και την αξιοπιστία των ΗΠΑ. Η ανοχή τους ερμηνεύεται διεθνώς σαν γεωπολιτική αδυναμία και δημιουργεί πολιτικό προηγούμενο, το οποίο αργά ή γρήγορα θα βρει μιμητές. Ο λόγος των ΗΠΑ δεν θα είναι εφεξής ικανός να υποχρεώνει άλλα κράτη σε άμεση προσαρμογή.

Ο κόμπος στο χτένι

Είναι σαφές ότι οι εξελίξεις και στο ελλαδοτουρκικό και στο κυπριακό μέτωπο θα επικαθορισθούν από το εάν θα γεφυρωθεί ή όχι το αμερικανοτουρκικό ρήγμα και κατ’ επέκτασιν από το πώς θα διαμορφωθεί τελικώς η στάση της Δύσης έναντι της Τουρκίας. Όσο η Ουάσιγκτον προσπαθεί να επαναφέρει την Τουρκία στο “μαντρί” θα υιοθετεί την ποντιοπιλάτικη στάση που πάντα τηρούσε στα ελληνοτουρκικά και που τήρησε και στην περίπτωση της απόπειρας εμβολισμού.

Εάν, όμως, το ρήγμα οριστικοποιηθεί, οι Αμερικανοί θα δουν με άλλο μάτι όχι μόνο την Τουρκία, αλλά και την Ελλάδα. Η Ελλάδα από χώρα δεύτερης γραμμής de facto θα μετατραπεί σε χώρα πρώτης γραμμής. Με άλλα λόγια, η εθνική μας ασφάλεια θα καταστεί σε σημαντικό βαθμό και υπόθεση του δυτικού συστήματος ασφαλείας.

Δεν είμαστε σ’ αυτό το σημείο και είναι αβέβαιο εάν θα φθάσουν τα πράγματα εκεί. Ο χρόνος θα δείξει εάν οι ΗΠΑ θα υποχρεωθούν να προβούν σε μία στρατηγικού χαρακτήρα αναθεώρηση του τρόπου που βλέπουν την περιοχή μας, άρα και τον τουρκικό επεκτατισμό στο Αιγαίο και το Κυπριακό.

Ούτως εχόντων των πραγμάτων, η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να αποφύγει προς το παρόν κινήσεις που μπορεί να την εμπλέξουν σε θερμό επεισόδιο. Έχει κάθε λόγο να περιμένει “η μπίλια να κάτσει”, ώστε να είναι σαφές το περιβάλλον, μέσα στο οποίο θα είναι υποχρεωμένη να ανασχέσει την έμπρακτη τουρκική επεκτατική πίεση. Σ’ αυτή τη γραμμή κινείται και το Μαξίμου και το υπουργείο Εξωτερικών. Το ίδιο ισχύει και για τη Λευκωσία, αν και στην περίπτωση της κυπριακής ΑΟΖ –όπως ήδη αναφέραμε– υπάρχει χρονοδιάγραμμα που φέρνει τον κόμπο στο χτένι.