Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός: Ιδού πως οι Τούρκοι σφετερίζονται το μισό Αιγαίο

Εκ πρώτης όψεως, εντύπωση μας προξενεί που η Τουρκία καταχώρησε το χάρτη αυτό στην ενότητα των κρατών της “Ευρώπης” και όχι της “Ασίας” στην οποία ανήκει το μεγαλύτερο μέρος της (96,45) και που την κατατάσσουν όλοι οι διεθνείς οργανισμοί. Ο χάρτης αυτός, παρά του ότι αναφέρει ρητά ότι έχει εκπονηθεί στο πλαίσιο ακαδημαϊκής μελέτης και δεν αντανακλά την επίσημη θέση της Άγκυρας και του ό,τι εμφανίζει με το ίδιο χρώμα τα ηπειρωτικά και νησιωτικά εδάφη Ελλάδας/Τουρκίας, αποτυπώνει ξεκάθαρα τις τουρκικές επεκτατικές βλέψεις που βασίζονται στην “Γαλάζια Πατρίδα”, κατά παράβαση της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας.

Το μόνο δικαίωμα που η Τουρκία αναγνωρίζει στα νησιά, είναι η Χωρική Θάλασσα των 6 νμ στο Αιγαίο! Ο τουρκικός χάρτης επιχειρεί να εμφανίσει έντεχνα, περιοχές ελληνικής δικαιοδοσίας ως τουρκικές και δεν απευθύνεται στο αρμόδιο για το Δίκαιο της Θάλασσας διεθνή οργανισμό, δηλαδή στον ΟΗΕ, αφού η Τουρκία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος της Σύμβασης αυτής.

Ως γνωστό, η σύμβαση αυτή του Montego Bay είναι δεσμευτική για τα 168 μέρη που την έχουν υπογράψει και αποτελεί από το 1994 νόμο για τα υπόλοιπα κράτη (εθιμικό δίκαιο), ακόμα και για τα μη συμβαλλόμενα. Η παραβίασή της, λοιπόν, όπως κάνει η Τουρκία με τον χάρτη αυτό, αφενός μπορεί να επιφέρει διεθνή νομική ευθύνη και αφ’ ετέρου, δεν παράγει οποιοδήποτε έννομο αποτέλεσμα.

Τι μας λέει ο τουρκικός χάρτης

Για την τουρκική ΑΟΖ, στο κείμενο που συνοδεύει τον χάρτη αναφέρεται πως έχει ανακηρυχθεί μόνο στη Μαύρη Θάλασσα μέσω συμφωνιών με τα άλλα παράκτια κράτη, πως υπάρχουν «νόμιμες συμφωνίες οριοθέτησης με τη Λιβύη και την “ΤΔΒΚ”, ότι με την Ελλάδα η οριοθέτηση της παραμένει σε εκκρεμότητα και πως μέχρι να οριοθετηθεί ισχύει η μονομερής ανακήρυξη εξωτερικών ορίων της τουρκικής ΑΟΖ που δηλώθηκαν στον ΟΗΕ με την επιστολή που έστειλε την 18η Μαρτίου 2020 (A/74/757)» (η επιστολή που εμφανίζει τον χάρτη της “Γαλάζιας Πατρίδας”).

Σε ό,τι αφορά τη Συρία, αναφέρεται ότι η «θαλάσσια πλάγια οριοθέτηση μεταξύ της Τουρκίας-Συρίας παραμένει σε εκκρεμότητα». Για το ζήτημα υπάρχει μια διαφορά σχετικά με την Αλεξανδρέττα και μια προσδοκία για την διευθέτηση μέσω ενός Τουρκο-συριακού μνημονίου (που θα είναι σε βάρος της κυπριακής ΑΟΖ).

Για το Αιγαίο Πελάγος, αναφέρεται πως δεν έχει συναφθεί κάποια συμφωνία με την Ελλάδα, πως δεν υπάρχουν θαλάσσια σύνορα  μεταξύ των δυο χωρών (ενώ υπάρχουν βάσει συνθηκών) υποστηρίζοντας ότι δεν έχουν οριοθετηθεί πλήρως και «συνεπώς, τα όρια των χωρικών υδάτων μεταξύ των δύο χωρών δεν απεικονίζονται». Επίσης αναφέρεται ξανά, η τουρκική θέση για την ανάγκη «δίκαιης επίλυσης των διαφορών σχετικά με τα θαλάσσια σύνορα, βάσει των αρχών ισότητας, όπως αυτές καθορίζονται στη σχετική-διεθνή νομολογία».

Η Τουρκία αμφισβητεί επίσης και την ύπαρξη «πλευρικών συνόρων με την Ελλάδα», αναφέροντας πως τα θαλάσσια πλευρικά σύνορα μεταξύ Τουρκίας-Ελλάδας δεν έχουν οριστεί πλήρως. Για τον λόγο αυτό, το εν λόγω πλευρικό θαλάσσιο σύνορο δεν έχει απεικονιστεί στον χάρτη.

Τί ισχύει με τα θαλάσσια σύνορα

Τα θαλάσσια σύνορα Ελλάδος-Τουρκίας είναι σαφώς οριοθετημένα και ειδικότερα στη θαλάσσια περιοχή:

• Tων εκβολών του Έβρου βάσει του Πρωτοκόλλου των Αθηνών.
• Από τον Έβρο μέχρι τη Σάμο και την Ικαρία, όπου ελλείψει σχετικών συμφωνιών εφαρμόζεται η αρχή της ίσης απόστασης/μέσης γραμμής, σύμφωνα με το εθιμικό δίκαιο. Όπως αναφέρεται και στο άρθρο 15 της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας, σε περίπτωση που δεν υπάρχει συμφωνία οριοθέτησης, κανένα κράτος δεν δικαιούται να επεκτείνει την αιγιαλίτιδά του ζώνη, πέραν της μέσης γραμμής.
• Από τη Σάμο μέχρι το Καστελόριζο, βάσει της Συμφωνίας και του Πρωτοκόλλου του 1932. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο, με το άρθρο 14 (1) της Συνθήκης των Παρισίωνμ, η Ιταλία παραχώρησε τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα και η Ελλάδα κληρονόμησε τις διεθνείς υποχρεώσεις της Ιταλίας, περιλαμβανομένων των συνόρων που είχαν οριοθετηθεί με την Τουρκία.

Τέλος, στο κείμενο αυτό υπάρχει ιδιαίτερη αναφορά στις «γκρίζες ζώνες» αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Υπάρχουν πολυάριθμα μικρά νησιά-νησίδες-βραχονησίδες στο Αιγαίο, η κυριότητα των οποίων δεν έχει μεταβιβαστεί στην Ελλάδα μέσω διεθνών συνθηκών… Οι θαλάσσιες ζώνες των εν λόγω νησιών-νησίδων-βραχονησίδων περιορίζονται αποκλειστικά στα χωρικά τους ύδατα και δεν αντανακλούν τα ακριβή όρια θαλάσσιων ζωνών. Τα όρια που απεικονίζονται στο χάρτη δεν μπορούν να αποτελέσουν βάση για την ανάπτυξη οποιασδήποτε αξίωσης δικαιοδοσίας…».

Όρια υφαλοκρηπίδας

Το κείμενο αναφέρεται στη Συμφωνία Οριοθέτησης Υφαλοκρηπίδας που υπογράφηκε το 2011 μεταξύ της Τουρκίας και του ψευδοκράτους. Επίσης αναφέρεται στη συμφωνία Οριοθέτησης Θαλάσσιων Ζωνών που Τουρκία και Λιβύη υπέγραψαν το 2019, στη βάση των «αρχών του διεθνούς δικαίου» όπως λέει, στο οποίο η Τουρκία δεν είναι καν συμβαλλόμενο μέρος αλλά που χρησιμοποιεί κατά το δοκούν! Τέλος αναφέρεται στα θαλάσσια όρια Τουρκίας-Συρίας τα οποία βασίζονται στη σχετική γνωστοποίηση των ορίων υφαλοκρηπίδας που υπέβαλε η Τουρκία στον ΟΗΕ, διευκρινίζοντας πως τα εν λόγω όρια και ζώνες, δεν αποτελούν οριοθετημένο πλευρικό θαλάσσιο σύνορο μεταξύ Τουρκίας-Συρίας.

Ως γνωστόν, τα εξωτερικά όρια της τουρκικής υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο γνωστοποιήθηκαν επίσημα στον ΟΗΕ με επιστολή την 18η Μαρτίου 2020 (A/74/757), βάσει των εκ του διεθνούς δικαίου απορρεόντων “ab initio” και “ipso facto” δικαιωμάτων της Τουρκίας, ως αναφέρει. Ο χάρτης του Χωροταξικού Σχεδιασμού που κατατέθηκε, εμφανίζει με μια καφέ χρώματος γραμμή, τα όρια της τουρκικής υφαλοκρηπίδας, που στο Αιγαίο Πέλαγος συμπίπτουν με τη γραμμή μέσης απόστασης μεταξύ των ηπειρωτικών εδαφών των δύο χωρών.

Η γραμμή αυτή ξεκινά από τον Έβρο, διακόπτεται από τη Χ.Θ. των νησιών μας στο Αιγαίο – Σαμοθράκης-Λήμνου-Αγ. Ευστρατίου-Τήνου- Μυκόνου-Νάξου-Ίου-Σαντορίνης-Χριστιάνα-Ασκανιά και Εσχάτη – και συνεχίζει περνώντας στα 6νμ από τη νησίδα Δία του Ηρακλείου και τις βορειοανατολικές ακτές της Κρήτης για να κατευθυνθεί στη μέση απόσταση των νοτίων Μικρασιατικών ακτών και Αιγύπτου μέχρι το ύψος της Κύπρου και να καταλήξει στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας. Βλέπουμε λοιπόν την λανθασμένη απεικόνιση των τουρκικών απόψεων περί Διεθνούς Δικαίου (σχετικά με την υφαλοκρηπίδα και τα δικαιώματα των νησιών) ενώ τα όρια της ΑΟΖ τα αποτυπώνουν μόνο στη Μαύρη Θάλασσα.

Στο Αιγαίο εμφανίζονται οι περιοχές με τα πεδία των στρατιωτικών ασκήσεων, τα Εθνικά Πάρκα, οι Περιοχές Προστασίας Περιβάλλοντος, οι πιθανές Περιοχές ΑΠΕ, οι Περιοχές Επιστημονικής Έρευνας, οι Διάδρομοι-Κόμβοι Ναυσιπλοΐας, ενώ θεωρεί όλη τη περιοχή του Ανατολικού Αιγαίου, ως Περιοχή Μεταφοράς Φορτίων και Επιβατών. Στην Ανατολική Μεσόγειο εμφανίζονται με διαγράμμιση οι περιοχές για τις οποίες έχει δοθεί άδεια ερευνών για υδρογονάνθρακες στη TPAO.

Αξιοσημείωτο είναι πως ο χάρτης αυτός που η Τουρκία ανακοίνωσε, δεν εμφανίζει καθόλου την Αφρικανική ακτογραμμή, παρά του ότι η Τουρκία έχει υπογράψει παράνομα, ένα Τουρκο-Λιβυκό μνημόνιο. Δεν θα πρέπει λοιπόν να εκπλαγούμε, αν σύντομα εμφανιστούν και άλλες περιοχές έρευνας, νοτιότερα στα πλαίσια αυτού.

Τα υποθαλάσσια καλώδια 

Η Τουρκία εξυπηρετείται από πέντε υποβρύχια καλώδια.

• Το KAFOS της Turk Telekom, μήκους 538 χιλ. που τοποθετήθηκε το 1997.
• Το MedNautilus της Sparkle, μήκους 7.000 χιλ. που τοποθετήθηκε το 2001.
• Το SeaMeWe-5 που τοποθετήθηκε το 2016 από 16 εταιρείες με μήκος 20.000 χιλ.
• Το Turcyos-1 της Turk Telekom, με μήκος 110 χιλ. που τοποθετήθηκε το 1993.
• Το Turcyos-2 της Turk Telekom, με μήκος 213 χιλ. που τοποθετήθηκε το 2011.

Ο χάρτης όμως που κατατέθηκε, απεικονίζει 6 υποβρύχια καλώδια. Το έκτο καλώδιο, που ξεκινά από τα Δαρδανέλια, διασχίζει το Αιγαίο περνώντας ακριβώς στα 6νμ από τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου (Ψαρά-Ικαρία-Λέρο-Λέβιθα-Αμοργό-Αστυπάλαια-Οφιδούσσα-Ανάφη), διασχίζει το Βόρειο Κρητικό Πέλαγος και σταματά στη μέση της θάλασσας μεταξύ Κρήτης και Αντικυθήρων, δεν είναι υπαρκτό. Όμως, δείχνει την θέση που μπορεί μελλοντικά να σχεδιαστεί ένα καλώδιο στο πλαίσιο της πολιτικής της Τουρκίας, το οποίο θα συνεχίζει πέρα από το σημείο που σταματά στον χάρτη, για να καταλήξει στη Λιβύη. Αν η Χωρική μας θάλασσα ήταν 10 ή 12 νμ στο Αιγαίο, η σχεδίαση αυτού του καλωδίου δεν θα ήταν εφικτή.

Η εμπλοκή της Λιβύης 

Με αφορμή την ανακοίνωση της Ελλάδας (12 Ιουνίου) για διεθνή πρόσκληση υποβολής προσφορών για την παροχή αδειών εξερεύνησης-εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε θαλάσσιες περιοχές νοτίως της Κρήτης, το υπουργείο Εξωτερικών της κυβέρνησης της Τρίπολης δήλωσε ότι «τέτοιες ενέργειες αποτελούν ξεκάθαρη παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Λιβύης» και εκφράζει ρητά «τη διαφωνία του με οποιαδήποτε διερευνητική-εκμεταλλευτική ενέργεια στις επίμαχες περιοχές, ελλείψει προηγούμενης νομικής συμφωνίας που να σέβεται το Διεθνές Δίκαιο».

 

Στις 27 Νοεμβρίου 2019, υπογράφηκε το τουρκολιβυκό μνημόνιο οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με την προσωρινή κυβέρνηση της Τρίπολης (υπό τον Φαγέζ αλ Σαράζ). Η συμφωνία αυτή, δεν είχε εγκριθεί από το Λιβυκό Κοινοβούλιο που έχει έδρα στο Τομπρούκ στα ανατολικά, την οποία χαρακτήρισε παράνομη και το Εφετείο της Λιβύης στην πόλη Αλ-Μπαϊντά, που την ακύρωσε λίγο μετά.

Η συμφωνία αυτή σαφώς είναι παράνομη, καθώς παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), αγνοώντας την ύπαρξη ελληνικών νησιών, συμπεριλαμβανομένης της Κρήτης. Οι Λίβυοι, μάλιστα λίγο πριν την επίσκεψη του Έλληνα ΥΠΕΞ, δηλώνουν πως έχουν κυριαρχικά δικαιώματα στις περιοχές που η Ελλάδα έθεσε σε διεθνή διαγωνισμό νότια της Κρήτης, τα οποία παραβιάζονται! Επειδή είναι σε εξέλιξη κινήσεις προσέγγισης ανάμεσα στον Χαφτάρ και την Τουρκία, θα πρέπει να δράσουμε αποτελεσματικά, ώστε να αποτρέψουμε την όποια δυσμενή εξέλιξη.

Τα τουρκικά ερευνητικά πλοία και γεωτρύπανα

Η Τουρκία διαθέτει το μεγαλύτερο στόλο σεισμικών ερευνών και γεωτρύπανων για υδρογονάνθρακες στη Μεσόγειο και πιο συγκεκριμένα έχει:

α. Μεγάλα Πλοία σεισμικών ερευνών

1. Barbaros Hayreddin Paşa, Αποκτήθηκε το 2012, με δυνατότητα για έρευνες 2D/3D μέχρι βάθος ~8 km. Αυτή τη στιγμή διεξάγει έρευνες στη Μαύρη Θάλασσα. με βάση τη Τραπεζούντα.
2. MTA Oruç Reis. Ναυπηγήθηκε στη Τουρκία το 2015, με δυνατότητα για έρευνες 2D/3D μέχρι βάθος ~20 km. Επί του παρόντος ευρίσκεται και επιχειρεί στη Σομαλία.
3. RV MTA Turkuaz. Αποκλήθηκε το 2017 και έχει δυνατότητες εκτέλεσης υποθαλασσίων ερευνών (υδρογραφικών, ωκεανογραφικών και σεισμικών) σε πολύ μεγάλα βάθη. Αυτή τη στιγμή είναι σε αναμονή για ανάθεση εργασιών εντοπισμού κοιτασμάτων υδρογονανθράκων.

β. Πλωτά Γεωτρύπανα

1. Fatih. Αποκτήθηκε το 2017 και χρησιμοποιήθηκε στο πηγάδι Tuna-1 στη Μαύρη Θάλασσα όπου ήδη έχουν εντοπιστεί αποθέματα 320 δισ. m³. Το πλοίο επιχειρεί στη Μαύρη Θάλασσα.
2. Yavuz. Αγοράστηκε το 2018 και έχει δυνατότητες για υπερπόντιες γεωτρήσεις. Χρησιμοποιείται από το 2019 σε κοιτάσματα που είναι στο Ανατολικό Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.
3. Kanuni. Αποκτήθηκε το 2020 και έχει δυνατότητες εκτέλεσης γωτρήσεων σε βάθη μέχρι 11.400 μ, Το πλοίο ολοκλήρωσε τις εργασίες συντήρησης/επισκευής στα ναυπηγία Mersin–Silifke και πρόκειται να επιχειρήσει στην Ανατολική Μεσόγειο.
4. Abdülhamid Han. Αγοράστηκε το 2021 και είναι ένα πλοίο έβδομης γενιάς, ικανό για πολύ βαθιές γεωτρήσεις. Τον Αύγουστο του 2022 δημιούργησε το πρώτο του πηγάδι Yörükler1, έξω από το Gazipaşa στην Ανατολική Μεσόγειο και ακόμη επιχειρεί εκεί.

Επειδή το να έχεις αυτά τα πανάκριβα και κοστοβόρα σκάφη σε αδράνεια είναι ασύμφορο, θα πρέπει το ταχύτερο η Τουρκία να βρει και να τους αναθέσει μια αποστολή, ενέργεια που όπως φαίνεται προσεγγίζεται με αργά, αλλά σταθερά βήματα.

Συμπεράσματα-Προτάσεις

Όπως και στο παρελθόν έχουμε αναφέρει, για να μην βρεθούμε προ μια μη-αναστρέψιμης κατάστασης ή άσκοπων καθυστερήσεων στα επενδυτικά μας σχέδια, θα πρέπει άμεσα και χωρίς χρονοτριβή:

• Αφού χαράξουμε Ευθείες Γραμμές Βάσεως στο Κρητικό Πέλαγος, να αυξήσουμε το εύρος της Χωρικής θάλασσας από τα 6 στα 12 νμ, όπως κάναμε και στο Ιόνιο.
• Να ανακοινώσουμε στο θεματοφύλακα της Συνθήκης για το Δίκαιο της Θάλασσας (ΓΓ/ΟΗΕ) αλλά και να καταθέσουμε στα αρμόδια όργανα του ΟΗΕ, τα εξωτερικά όρια της Υφαλοκρηπίδας, όπως έχει κάνει και η Τουρκία, παρόλο που δε είναι συμβαλλόμενο μέρος της Σύμβασης, από το Μάρτιο του 2020.
• Να ανακοινώσουμε την ανακήρυξη ΑΟΖ, καταθέτοντας τα εξωτερικά της όρια με την υποσημείωση ότι, με τις χώρες που δεν υπάρχουν συμφωνίες οριοθέτησης αυτά θα παραμένουν σε εκκρεμότητα και πως μέχρι αυτά να οροθετηθούν, θα ισχύει η μονομερής ανακήρυξη των εξωτερικών ορίων της ελληνικής ΑΟΖ.

Οι καιροί ου μενετοί!