Τί διδάσκει η Ουκρανία τον ελληνικό Στρατό για τα αντιαρματικά

Στην αρχή του πολέμου στην Ουκρανία είδαμε εικόνες καμένων ρωσικών αρμάτων και οχημάτων. Βίντεο έδειχναν ενέδρες εναντίον ρωσικών φαλαγγών από μικρές ουκρανικές ομάδες, αποτελούμενες από πολυβολητές, ελεύθερους σκοπευτές και ομάδες με κατευθυνομένα αντιαρματικά σε χτυπήματα που θύμιζαν τις τακτικές των Τσετσένων στο Γκρόζνι το 1994.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, φαίνεται ότι τα πιο προηγμένα αντιαρματικά όπλα που έδωσαν οι Δυτικοί στην Ουκρανία, όπως το NLAW ή το Javelin, χρησιμοποιήθηκαν για να πλήξουν το πρώτο και το τελευταίο όχημα μιας ρωσικής φάλαγγας. Συχνά, τα κύρια οχήματα ήταν βαριά τεθωρακισμένα άρματα μάχης και η επιτυχία εναντίον τους εξασφάλιζε ότι ολόκληρη η φάλαγγα θα ακινητοποιούνταν. Για το λόγο αυτό, χρησιμοποιήθηκαν τα πιο προηγμένα όπλα για περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας.

Μόλις ακινητοποιούσαν μια φάλαγγα, οι ουκρανικές δυνάμεις μπορούσαν να επιτεθούν και να καταστρέψουν τα ακινητοποιημένα οχήματα που βρίσκονταν ανάμεσα στο εμπρός και πίσω οχήματα, χρησιμοποιώντας φθηνότερα, μη κατευθυνόμενα όπλα όπως το RPG-7. Το έδαφος έπαιξε επίσης ρόλο. Μερικές ρωσικές φάλαγγες προχωρούσαν σε δρόμους μέσα από πυκνά δάση, γεγονός που τους εμπόδιζε να διασκορπιστούν στο γύρω έδαφος. Άλλες προχωρούσαν μέσα από βάλτους και έλη και, σε ορισμένες περιοχές, η ουκρανική λάσπη περιόριζε την κινητικότητα.

Τί έδωσε η Δύση

Οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο έδωσαν στην Ουκρανία βαρύτερα και ακριβότερα όπλα, όπως τα NLAW και τα Javelin. Η Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες έδωσαν μερικές χιλιάδες αντιαρματικών τύπου Carl Gustav M4, Panzerfaust 3 και AT4. Τελικά, (πριν από την αντεπίθεση στο Χάρκοβο) το κέντρο του πολέμου μετατοπίστηκε και απέκτησε χαρακτήρα πολέμου θέσεων στα ανατολικά και νότια της Ουκρανίας.

Εκεί, ο πόλεμος διεξαγόταν σε αστικά περιβάλλοντα καθώς και σε εκτεταμένα δίκτυα χαρακωμάτων από σχετικά μικρές μονάδες που μάχονταν μεταξύ τους για μικρά κομμάτια γης. Βίντεο και από τις δύο πλευρές δείχνουν τη χρήση ATGM μεγάλης εμβέλειας για επιθέσεις εναντίον αποθηκών και στατικών τεθωρακισμένων οχημάτων, συχνά σε συνδυασμό με ομάδες ελεύθερων σκοπευτών.

Οι μάχες στις πόλεις άλλαξαν ακόμη περισσότερο τη χρήση των αντιαρματικών. Τα όπλα υψηλής τεχνολογίας παρέμειναν σημαντικά για κρίσιμους στόχους, λόγω της περιορισμένης διαθεσιμότητάς τους. Τα αντιαρματικά, όπου χρησιμοποιήθηκαν, απέκτησαν μεγάλη σημασία, πράγμα το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη από τον ελληνικό Στρατό, καθώς τα μικρότερα φορητά μιας χρήσης αντιαρματικά έχουν πλέον απαξιωθεί, ή και έχει λήξει. Κάποια άλλα τα διαθέτει σε περιορισμένο αριθμό εκτοξευτών και βλημάτων.

Αντιαρματικά κοίλης γόμωσης

Τα περισσότερα σύγχρονα αντιαρματικά φέρουν βλήματα κοίλης γόμωσης-υψηλής εκρηκτικότητας (HEAT). Λειτουργούν διαμορφώνοντας ένα εκρηκτικό γέμισμα γύρω από μια κοιλότητα και επενδύοντας αυτήν την κοιλότητα με ένα μέταλλο που είναι ταυτόχρονα όλκιμο και ισχυρό. Όταν το όπλο χτυπά τον στόχο, η υψηλή εκρηκτική γόμωση πυροδοτείται και συμπυκνώνει τη μεταλλική επένδυση οπότε αυτή αρχίζει να σχηματίζει ένα πίδακα που επιταχύνει προς τον στόχο με ταχύτητες έως και 10 km/sec (χλμ το δευτερόλεπτο), ενώ το πίσω μέρος της επένδυσης ταξιδεύει σε περίπου 1-3 km/sec.

Ο πίδακας υπόκειται σε τέτοια δύναμη που αρχίζει να ενεργεί σαν υγρό, αν και παραμένει στερεός. Διεισδύει στην θωράκιση, χρησιμοποιώντας κινητική ενέργεια, σπρώχνοντας το υλικό της θωράκισης με τέτοια πίεση που ουσιαστικά αγνοεί τις υλικές ιδιότητες της θωράκισης στην οποία επιτίθεται. Η κοιλότητα έχει συνήθως κωνικό σχήμα, αλλά μερικά μπορεί να έχουν το σχήμα τουλίπας ή τρομπέτας. Η γωνία κορυφής του κώνου πρέπει να σχεδιαστεί και να κατασκευαστεί προσεκτικά, καθώς μια πολύ μικρή γωνία μπορεί να οδηγήσει σε αστοχία του πίδακα, που σημαίνει ότι ή θα διασπαρεί ή δεν θα σχηματιστεί καθόλου, λόγω μιας ασύμμετρης κατάρρευσης.

Το υλικό της επένδυσης είναι επίσης σημαντικό. Τα πρώτα σχέδια χρησιμοποιούσαν χαλκό, λόγω της ολκιμότητας του, πράγμα που σήμαινε ότι καθώς η επένδυση κατέρρεε και σχηματιζόταν ο πίδακας, θα έμενε συμπαγής ως ράβδος για περισσότερο χρόνο. Πολλά διαφορετικά υλικά έχουν χρησιμοποιηθεί για επενδύσεις, όπως το ταντάλιο, το αλουμίνιο και το μολυβδαίνιο. Τα εφέ πίσω από την θωράκιση διαφέρουν ανάλογα με την επένδυση. Μια επένδυση αλουμινίου, για παράδειγμα, μπορεί να προκαλέσει φωτιά και έκρηξη πίσω από θωράκιση.

Τα αντιαρματικά του Ελληνικού Στρατού

Τα περισσότερα φορητά από πεζούς αντιαρματικά του ελληνικού Στρατού χρήζουν αντικατάστασης, με έμφαση στα πάνω από 10.000 Μ72 LAW και στα πάνω από 18.000 RPG-18. Και τα δύο είναι μιας χρήσης. Τα αμερικανικά Μ72 LAW μπορεί και να έχουν λήξει εξαιτίας παλαιότητας. Η κατάσταση με τα RPG-18 είναι λίγο καλύτερη, αλλά κι αυτά χρήζουν αντικατάστασης. Υπάρχει επίσης άγνωστος αριθμός συστημάτων ΑΤ4 μιας χρήσης σε μονάδες Ειδικών Επιχειρήσεων.

Μια ομάδα πεζικού μπορεί να φέρει μεγάλο αριθμό αντιαρματικών όπλων, τα οποία λόγω της ευελιξίας που προσφέρουν (μικρό βάρος και όγκο) και παρά τη μικρή τους αποτελεσματικότητα εναντίον βαριά τεθωρακισμένων στόχων, μπορούν να ακινητοποιήσουν ή και να επιβραδύνουν τον επιτιθέμενο στις ζώνες ευθύνης του Δ’ Σώματος Στρατού και της ΑΣΔΕΝ. Οπότε, η αντικατάστασή τους πρέπει να είναι άμεση προτεραιότητα.

Η Ταξιαρχία Πεζοναυτών και οι μονάδες Ειδικών Δυνάμεων χρησιμοποιούν αντιαρματικά γαλλικής κατασκευής τύπου ACL-89 STRIM. Σε επίπεδο Τάγματος Πεζικού τα αντιαρματικά έχει ο Λόχος Υποστήριξης και η Διμοιρία αντιαρματικών με TOW και MILAN. Κάθε Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία του Δ’ Σώματος και της ΑΣΔΕΝ διαθέτει ξεχωριστό Λόχο Αντιαρματικών με Kornet.

Σε γενικές γραμμές τα βαριά κατευθυνόμενα όπλα του ελληνικού Στρατού είναι επαρκέστατα όσον αφορά τις επιδόσεις. Από τα 366 TOW ΙΙ τα 159 αναβαθμίστηκαν με την προσθήκη θερμικών διοπτρών ΑΝ/TAS-4A της ΘΕΩΝ. ΤOW έχουν κυρίως και τα τεθωρακισμένα Μ-901 ATV, τα οποία είναι τροποποιημένα Μ-113 με διπλό αναδιπλούμενο εκτοξευτή TOW ΙΙ.

Τα 196 Kornet-Ε είναι αποκλειστικά επί οχημάτων Μ1114GR (Hummer), και πριν την εισβολή στην Ουκρανία είχε δρομολογηθεί η αγορά επιπρόσθετων βλημάτων. Αυτή η προοπτική έχει προφανώς εγκαταλειφθεί, τουλάχιστον προς το παρόν. Μαζί με τα 262 9K111 Fagot (κωδικός ΝΑΤΟ ΑΤ-4 Spigot) που φέρονται επί οχημάτων ΜΒ-240 είναι τα πλέον προβληματικά, ακριβώς επειδή είναι ρωσικής σχεδίασης και κατασκευής και η προμήθεια πυρομαχικών στο μέλλον θα είναι πιθανόν αδύνατη.

Πυροβόλα άνευ οπισθοδρόμησης

Από τα 400 Milan εν υπηρεσία, 120 είναι αναβαθμισμένα σε επίπεδο Milan ΙΙ με την προσθήκη σκοπευτικών MIRA, ενώ σε άλλα 147 από αυτά έχουν τοποθετηθεί θερμικές διόπτρες MILIS. Σε αυτά τα στοιχεία, θα πρέπει να προστεθούν τα αντιαρματικά πυροβόλα άνευ οπισθοδρόμησης (ΠΑΟ: Μ40 106 χιλ, Μ67 90 χιλ και Carl Gustav 84 χιλ.) τα οποία οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις έχουν σε αφθονία.

Στην συριακή σύγκρουση, τα όπλα αυτά, αποδείχθηκαν ιδιαίτερα αποτελεσματικά, παρά την ηλικία τους. Αν και τα Μ40 των 106 χιλ είναι πολύ βαριά για να χρησιμοποιηθούν σε μη- εποχούμενο ρόλο, εν τούτοις τα αποτελέσματα, ιδίως εναντίον αρμάτων που δεν προστατεύονται από ενεργητική θωράκιση, είναι λίαν εντυπωσιακά. Αντίθετα με άλλα αντιαρματικά, τα βλήματα των Μ40 είναι εξοπλισμένα με κεφαλές High explosive squash head (HESH) αντί για ΗΕΑΤ, οι οποίες περιέχουν πλαστική εκρηκτική ύλη.

Αυτή, μόλις έλθει σε επαφή με την θωράκιση απλώνεται σύμμετρα πριν εκραγεί. Αυτό δεν προκαλεί διάτρηση, αλλά μεταφέρει την όλη κινητική ενέργεια προς το εσωτερικό, θραύοντας την θωράκιση εσωτερικά και εξαπολύοντας θραύσματα που θέτουν το πλήρωμα εκτός μάχης και καταστρέφουν τα όργανα του άρματος. Τα μικρότερα και πιο φορητά M-67 (αν και απεσύρθη από τις ΗΠΑ έχει επανέλθει πολλάκις σε υπηρεσία και ήταν σε υπηρεσία το 2019) και Carl Gustav έχουν αποδειχτεί ιδιαίτερα φονικά στα χέρια έμπειρων χειριστών, οι οποίοι μπορούν να παραμείνουν ψύχραιμοι, ώστε να πλήξουν στόχους από πλάι ή πίσω, μεγιστοποιώντας την πιθανότητα καταστροφής, ενώ μετά από κάθε βολή αλλάζουν θέση.

Τι πρέπει να γίνει

Λόγω της χρησιμότητας ελαφρών όπλων, όπως τα Μ72 LAW και RPG-18, δεν είναι απαραίτητο να αντικατασταθούν από βαρύτερα, αν και πρέπει να εξεταστεί αν κάποιος αριθμός από αυτά πρέπει να αντικατασταθεί από περιπλανώμενα πυρομαχικά, όπως τα αμερικανικά switchblade που δόθηκαν στην Ουκρανία. Ταυτόχρονα, πρέπει να αναβαθμιστούν τα υπάρχοντα βαρύτερα όπλα κατευθυνομένων αντιαρματικών με βλήματα διπλής κεφαλής, ώστε να μπορούν να καταβάλλουν άρματα με ενεργητική θωράκιση, αλλά και θερμοβαρικές κεφαλές για την καταστροφή άλλου είδους στόχων, όπως οχυρωμένες θέσεις.

Το ποια και πόσα συστήματα χρειάζονται για την υπεράσπιση της επικράτειας είναι κάτι που προκύπτει από μελέτη που πρέπει να εκπονήσει το ΓΕΕΘΑ και το ΓΕΣ. Η συζητούμενη εισαγωγή στο ελληνικό οπλοστάσιο ισραηλινών συστημάτων Spike και Spike LR, θα προσδώσει αυξημένες δυνατότητες στο ελληνικό πεζικό, επιτρέποντας πλήγματα από πάνω (top attack) όπου είναι και η πλέον αδύναμη θωράκιση των αρμάτων μάχης. Οι επιχειρήσεις στην Ουκρανία κατέδειξαν την σπουδαιότητα αυτού του είδους της επίθεσης.

Σε κάθε περίπτωση όποιες και να είναι οι επιλογές του ελληνικού Στρατού, τα συστήματα που θα προμηθευτεί πρέπει να προβλέπουν ως απαραίτητη προϋπόθεση την εγχώρια κατασκευή. Η Τουρκία κατασκευάζει εδώ και δεκαετίες τα LAW και έχει αναπτύξει από το 2010 το σύστημα τέταρτης γενιάς κατευθυνόμενου αντιαρματικού πυραύλου μέσου βεληνεκούς OMTAS, γνωστό και ως Mizrak-O. Αλλά για τα τουρκικά συστήματα θα μιλήσουμε σε άλλο άρθρο.