Τί διδάσκει το επεισόδιο με το Nautical Geo – Η “Γαλάζια Πατρίδα” είναι εδώ!

Η συστηματική παρεμπόδιση του επιστημονικού σκάφους Nautical Geo από τουρκικό πολεμικό σκάφος 10 μίλα ανατολικά της Κρήτης και εντός της οριοθετημένης (με την Αίγυπτο) ελληνικής ΑΟΖ δεν είναι τίποτα περισσότερο από την έμπρακτη επιβολή του δόγματος της “Γαλάζιας Πατρίδας”. Όπως είναι γνωστό, η Άγκυρα ισχυρίζεται (κόντρα στο διεθνές δίκαιο) ότι τα νησιά διαθέτουν μόνο χωρικά ύδατα έξι μιλίων, όχι υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ.

Με βάση την αυθαίρετη αυτή θέση υπέγραψε το τουρκολυβικό μνημόνιο και κινείται κατά τρόπο που να δηλώνει στην πράξη ότι η εκτός ελληνικών χωρικών υδάτων θαλάσσια έκταση είναι τουρκική υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ. Αφού, λοιπόν, το Nautical Geo εξήλθε των ελληνικών χωρικών υδάτων ανατολικά της Κρήτης όφειλε να λάβει άδεια από την Άγκυρα για τη διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών.

Με την ίδια ακριβώς “λογική” το Oruc Reis πραγματοποίησε το καλοκαίρι του 2020 συστηματικές σεισμικές έρευνες για τον εντοπισμό κοιτασμάτων έξω από τα χωρικά ύδατα του Κατελλορίζου και νοτιότερα. Με την ίδια “λογική” έχουν προαναγγελθεί αντίστοιχες σεισμικές έρευνες ανατολικά και νοτιοανατολικά της Κρήτης. Το γεγονός ότι μέχρι τώρα δεν έχουν πραγματοποιηθεί δεν σημαίνει ότι δεν θα πραγματοποιηθούν προσεχώς. η Άγκυρα, άλλωστε, έχει δείξει ότι χρησιμοποιεί τη μέθοδο του “σαλαμιού”. Κάθε φορά κάνει ένα βήμα, ώστε να εθίζει το διεθνές σύστημα στην αυθαιρεσία της.

Η Αθήνα μπορεί να απάντησε με διάβημα, αλλά είναι ηλίου φαεινότερο ότι στα μάτια των Τούρκων τέτοιου είδους διαβήματα δεν είναι τίποτα περισσότερο από απόδειξη αδυναμίας. Πριν ένα χρόνο, η Άγκυρα τεστάρισε με το Oruc Reis την ελληνική αντίδραση. Όταν διαπίστωσε πως αυτή παρέμεινε στο διπλωματικό πλαίσιο, με την κινητοποίηση του στόλου να γίνεται κυρίως για λόγους εντυπώσεων, ήταν δεδομένο πως κάποια στιγμή θα έκανε το επόμενο βήμα.

Την είχε διευκολύνει, άλλωστε, η τότε κυβερνητική δήλωση ότι η Ελλάδα θα υπερασπίσει στρατιωτικά τα χωρικά της ύδατα! Κατ’ αντιδιαστολή, είχε σταλεί το μήνυμα πως έξω από τα έξι μίλια οι Τούρκοι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, γνωρίζοντας ότι δεν θα τους εμποδίσει το ελληνικό Ναυτικό. Κι αν δεν τα έκαναν νωρίτερα, αυτό οφείλεται στις σκοπιμότητες της πολιτικής του Ερντογάν έναντι της ΕΕ κι όχι στην Αθήνα.

Nautical Geo και “Γαλάζια Πατρίδα”

Το δόγμα της “Γαλάζιας Πατρίδας” επιδιώκει τη μετατροπή της Τουρκίας σε δεσπόζουσα δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας. Ο σφετερισμός των πιθανολογούμενων μεγάλων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στη θαλάσσια αυτή περιοχή είναι μία πτυχή αυτής της τουρκικής στρατηγικής. Η άλλη πτυχή είναι γεωπολιτική, η Τουρκία επιδιώκει να εξορίσει την Ελλάδα από την Ανατολική Μεσόγειο.

Η αλήθεια είναι ότι για δεκαετίες η Ελλάδα απουσίαζε από την Ανατολική Μεσόγειο. Είχε αυτοεγκλωβισθεί στρατηγικά και επιχειρησιακά στο Αιγαίο, επειδή εκεί δεχόταν τότε την τουρκική επεκτατική πίεση. Το Καστελλόριζο ήταν ένα γεωγραφικά ακραίο μικρό νησιώτικο σύμπλεγμα. Στην Αθήνα το αντιλαμβάνονταν σαν μία νησιώτικη “απόφυση” του Αιγαίου στην Ανατολική Μεσόγειο, χωρίς να του αποδίδουν την κρίσιμη στρατηγική σημασία που έχει.

Μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, στην Αθήνα είχε κυριαρχήσει το δόγμα “η Κύπρος είναι μακριά”. Πίσω από αυτό κρυβόταν το μικροελλαδική θεώρηση ότι “η Κύπρος είναι βαρίδι για την Ελλάδα”! Κάπως έτσι, η Ελλάδα είχε ουσιαστικά αποσυρθεί από την Ανατολική Μεσόγειο, όπου έτσι κι αλλιώς η παρουσία της ήταν υποτυπώδης. Αυτό το δόγμα-υπεκφυγή είχε εμποτίσει γενιές Ελλαδιτών πολιτικών και διπλωματών, με αποτέλεσμα να κυριαρχήσει για δεκαετίες η μονοδιάστατη αντίληψη για την εθνική ασφάλεια που συρρίκνωνε το ελληνικό ενδιαφέρον αποκλειστικά στο Αιγαίο.

Δόγμα Ενιαίου Αμυντικού Χώρου

Η στρατηγική αυτή αναδίπλωση είχε βολέψει την Άγκυρα. Της είχε αφήσει ελεύθερο το πεδίο στην Ανατολική Μεσόγειο. Μία προσπάθεια να αντιστραφεί η διάχυτη αυτή αντίληψη είχε γίνει μετά το 1993 από την κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου με το δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου με σκοπό την αμυντική κάλυψη της ελεύθερης Κύπρου. Στο πλαίσιο αυτό εντασσόταν και η προμήθεια του ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος S-300. Τότε, η Ελλάδα είχε αρχίσει να εδραιώνει μια αεροναυτική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ας σημειωθεί ότι την ίδια εκείνη περίοδο (1993-96) ο υπουργός Άμυνας Αρσένης είχε πραγματοποιήσει ανοίγματα προς Ισραήλ, Αίγυπτο και Συρία, στο πλαίσιο μίας πρωτοπόρας για εκείνη την εποχή στρατιωτικής διπλωματίας. Ήταν μία γεωπολιτικά ισορροπημένη πολιτική, συνέχεια των προνομιακών σχέσεων που είχε επιχειρήσει να διαμορφώσει με αραβικές χώρες ο Ανδρέας Παπανδρέου από τη δεκαετία του 1970, με βάση το δόγμα για τις τρεις διαστάσεις της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής (ευρωπαϊκή, βαλκανική και μεσογειακή).

Οι καιροί, ωστόσο, δεν ευνοούσαν εκείνα τα διπλωματικά ανοίγματα να ριζώσουν και να αναπτυχθούν, δεδομένου ότι στη δεκαετία του 1990 το Ισραήλ διατηρούσε προνομιακές σχέσεις με την κεμαλική Τουρκία. Αλλά και η Αίγυπτος τηρούσε ισορροπίες, αποφεύγοντας οτιδήποτε θα ενοχλούσε την Άγκυρα. Αλλά και ο χρόνος δεν ήταν αρκετός, με αποτέλεσμα εκείνα τα ανοίγματα να μετατραπούν σε παρένθεση.

Επανεγκλωβισμός και επιστροφή

Η διαδοχή του Ανδρέα Παπανδρέου από τον Σημίτη στην πράξη αφυδάτωσε και σταδιακά ακύρωσε και το δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου και τη στρατιωτική διπλωματία του Αρσένη. Καθοριστικό ρόλο στο πολιτικό-ψυχολογικό επίπεδο έπαιξε και η κρίση στα Ίμια (αρχές 1996), η οποία επανεγκλώβισε την Ελλάδα στο Αιγαίο. Όταν, μάλιστα, λόγω και των ασφυκτικών πιέσεων της Δύσης (και του Ισραήλ) οι S-300, αντί να εγκατασταθούν στην Κύπρο, αποθηκεύτηκαν στην Κρήτη, ο Ενιαίος Αμυντικός Χώρος εκφυλίστηκε επιχειρησιακά.

Η επιστροφή στην Ανατολική Μεσόγειο άρχισε να πραγματοποιείται πολύ αργότερα και μάλιστα με πρωτοβουλία των Ισραηλινών, λόγω του ρήγματος που είχε προκληθεί στις σχέσεις τους με την Τουρκία του Ερντογάν. Έτσι προέκυψαν οι τριγωνικές συνεργασίες Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ και Ελλάδα-Κύπρος-Αίγυπτος και τελευταία η συνεργασία Ελλάδα-Κύπρος-Ιορδανία. Και τα τρία αυτά γεωπολιτικά τρίγωνα, που σταδιακά τείνουν να αποκτήσουν στρατηγικού χαρακτήρα εμβέλεια, διευκολύνθηκαν από την εχθρότητα του καθεστώτος Ερντογάν με το Ισραήλ και με το καθεστώς Σίσι στην Αίγυπτο. Δεν θα είχαν, ωστόσο, ευδοκιμήσει εάν δεν είχε μεσολαβήσει το αμερικανοτουρκικό ρήγμα.

Στην Ανατολική Μεσόγειο έχει διαμορφωθεί ένα γεωστρατηγικό πλέγμα, το οποίο αποκλείει και απομονώνει την Τουρκία, παρότι αυτό για ευνόητους λόγους δεν δηλώνεται δημοσίως. Αυτός είναι ο λόγος που ο Ερντογάν επιχειρεί με επιμονή να αλλάξει τα διπλωματικά δεδομένα, πραγματοποιώντας ανοίγματα κυρίως προς το Κάιρο και τις μοναρχίες του Κόλπου, αλλά και προς την Ουάσινγκτον. Όλα δείχνουν, μάλιστα, πως οι εξελίξεις στο Αφγανιστάν διευκολύνουν την τουρκική διπλωματία.

Η συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν

Ποιο είναι, λοιπόν, το συμπέρασμα; Προφανώς, το διπλωματικό εργαλείο είναι απολύτως αναγκαίο, αλλά όχι ικανό από μόνο του για να ανασχέσει τον τουρκικό επεκτατισμό. Τα γεγονότα είναι πεισματάρικα και μας το υπενθυμίζουν κραυγαλέα κάθε τόσο. Μπορεί να περάσαμε ένα σχετικά ήσυχο καλοκαίρι, συγκρίνοντάς το με το περσινό, αλλά η τουρκική πίεση επανέρχεται και ασκείται σε πολλαπλά επίπεδα, ακόμα και με την εισβολή τουρκικών αλιευτικών στα ελληνικά χωρικά ύδατα στο Αιγαίο.

Ο Μητσοτάκης και η κυβέρνησή του οφείλουν επιτέλους να αποδείξουν ότι είναι πραγματιστές κι όχι ιδεοληπτικοί, βλέποντας κατάματα αυτό που διδάσκουν τα γεγονότα. Η χρονική μετάθεση για λίγο του προβλήματος δεν είναι λύση. Οι ελληνοτουρκικές επαφές έχει αποδειχθεί ότι ούτε καν τη θερμοκρασία δεν είναι ικανές να κρατήσουν χαμηλά για πολύ χρόνο.

Ο Ερντογάν προανήγγειλε συνάντηση με τον Μητσοτάκη στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, η Αθήνα διέψευσε ότι έχει προγραμματισθεί, αλλά μην έχετε αμφιβολία ότι η συνάντηση θα γίνει. Από τις πρόσφατες τουρκικές προκλήσεις, μάλιστα, επιβεβαιώνεται πως η Άγκυρα παραμένει πιστή στην πάγια τακτική της να δημιουργεί συνθήκες πίεσης της Ελλάδας πριν από κάθε συνάντηση υψηλού επιπέδου, ώστε κατά τη διάρκεια της συνάντησης η τουρκική πλευρά να έχει πολιτικά-ψυχολογικά το πάνω χέρι.

Επειδή, λοιπόν, το έργο το έχουμε ξαναδεί και μάλιστα επανειλημμένως, είναι καιρός πλέον η Αθήνα να σταματήσει τον στρουθοκαμηλισμό της και να χαράξει κόκκινες γραμμές. Διαφορετικά, η Άγκυρα θα ξέρει ότι μπορεί να προωθεί περισσότερο ή λιγότερο την επεκτατική ατζέντα της σε βάρος των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, χωρίς να πληρώνει το παραμικρό κόστος. Και ας μην έχουμε αμφιβολία ότι οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι εταίροι μας θα αρχίσουν να προσαρμόζονται στην τουρκική ατζέντα, περιορίζοντας την αντίδρασή τους σε ολοένα και πιο χλιαρές δηλώσεις.