Τι επιδιώκει η Τουρκία με το κυπριακό αέριο

Η πρόσφατη δεκαήμερη διακοπή της παροχής φυσικού αερίου από το Ιράν οδήγησε τη Τουρκία σε δραματικές μειώσεις στη παροχή ηλεκτρικού ρεύματος τόσο στα νοικοκυριά όσο και στην βιομηχανία εξ αιτίας και της μείωσης στην ηλεκτροπαραγωγή. Οι ετήσιες ανάγκες της Τουρκίας σε φυσικό αέριο κυμαίνονται τα τελευταία χρόνια γύρω στα 50-60 BCM (δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα).

Σχεδόν το σύνολο των ποσοτήτων αυτών εισάγονται μέσω αγωγών από χώρες όπως η Ρωσία, το Ιράν και το Αζερμπαϊτζάν. Ένα μικρό ποσοστό έρχεται υγροποιημένο από χώρες όπως η Αλγερία και … Η Τουρκία έχει πρόσφατα ανακαλύψει τα πρώτα της κοιτάσματα στη Μαύρη Θάλασσα. Απέτυχε όμως να εξεύρει ανάλογα κοιτάσματα και στην Ανατολική Μεσόγειο παρά τις πολλαπλές προσπάθειες.

Η επίτευξη ενεργειακής αυτονομίας είναι ύψιστος στρατηγικός στόχος για μία χώρα όπως η Τουρκία που φιλοδοξεί να καταστεί ένας από τους νέους πόλους ισχύος στο πολυπολικό κόσμο που γεννιέται. Γι αυτό και όχι τυχαία έχει επενδύσει σημαντικά ποσά για την αγορά και λειτουργία σύγχρονων ερευνητικών και γεωτρητικών σκαφών. Ήδη τα πρώτα κοιτάσματα που βρήκε της δίνουν μεγαλύτερη άνεση στην διαπραγμάτευση των νέων συμβολαίων με την Αλγερία. Πρόσβαση στο κυπριακό φυσικό αέριο και ενδεχομένως και στο ισραηλινό θα αύξανε την ενεργειακή αυτονομία και θα μείωνε την ενεργειακή εξάρτηση από χώρες όπως η Ρωσία και το Ιράν.

Πέραν όμως από καταναλωτής φυσικού αερίου η Τουρκία επιδιώκει και είναι σε μεγάλο βαθμό χώρα διακίνησης φυσικού αερίου προς την ΕΕ και τα Βαλκάνια. Ήδη μέσω Τουρκίας δια του αγωγού ΤΑΝΑΡ διοχετεύεται αζερινό φυσικό αέριο προς την Ιταλία. Ρωσικό φυσικό αέριο διοχετεύεται επίσης προς τα Βαλκάνια μέσω του αγωγού Turkish Stream. Η Τουρκία φιλοδοξεί να κάνει κάτι ανάλογο και με το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου κάτι που θα αύξανε την ενεργειακή της αξία στα μάτια της ΕΕ και θα τη καθιστούσε εναλλακτική επιλογή αν για κάποιο λόγο, όπως η σημερινή κρίση στην Ουκρανία αναστελλόταν η παροχή ρωσικού φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές χώρες.

Το κυπριακό αέριο θέλει η Τουρκία

Σημειώνεται ότι η διακίνηση του φυσικού αερίου αποφέρει και σημαντικά οικονομικά οφέλη λόγω των χρεώσεων που επιβάλλονται στις παραγωγές χώρες. Η πρόσβαση της Τουρκίας στο κυπριακό φυσικό αέριο αλλά και στο ισραηλινό όπου χρειάζεται και η κυπριακή συναίνεση, πέραν των γεωπολιτικών κερδών στην ΕΕ, θα οδηγούσε σε άρση του αποκλεισμού της Τουρκίας από τα ενεργειακά της Ανατολικής Μεσογείου και στην ένταξη της στο Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (EMGF). Επιπρόσθετα ο αγωγός από τα κυπριακά κοιτάσματα θα περνούσε από τη Κύπρο και αυτό θα εξασφάλιζε φυσικό αέριο αλλά και εισοδήματα για τους Τουρκοκυπρίους, μειώνοντας έτσι την ανάγκη χρηματοδότηση τους από τη Τουρκία.

Άρα για λόγους στρατηγικούς (ενεργειακή αυτονομία), γεωπολιτικούς (ενεργειακή πύλη προς ΕΕ) αλλά και οικονομικούς (έσοδα για Τουρκοκυπρίους) η Τουρκία ήθελε και θέλει να αποκτήσει πρόσβαση στο κυπριακό φυσικό αέριο. Αυτή της η επιθυμία εκφράστηκε στο παρελθόν τόσο με δημόσιες τοποθετήσεις όσο και με την απόρρητη επιστολή το 2013 του τότε τούρκου Υπουργού Εξωτερικών Νταβούτογλου προς τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας και τις εγγυήτριες δυνάμεις. Πέραν αυτού υπήρξαν και παρασκηνιακές διαβουλεύσεις της Τουρκίας με τη Κυπριακή Δημοκρατία, όπως αυτές καταγράφονται στο τελευταίο βιβλίο του Μακάριου Δρουσιώτη. Η συμφωνία για πώληση κυπριακού φυσικού αερίου στη Τουρκία δεν είναι μία εύκολη υπόθεση.

Η υλοποίηση της προϋποθέτει πρώτα απ’ όλα την αμοιβαία εφαρμογή μορατόριουμ ερευνών στις επικαλυπτόμενες ζώνες ώστε να γίνει δυνατή και η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Τουρκίας και Κυπριακής Δημοκρατίας. Επιπρόσθετα απαιτεί την αναστολή των εργασιών της Τουρκίας και των Τουρκοκυπρίων στη περιφραγμένη περιοχή της Αμμοχώστου ώστε δημιουργηθεί το ανάλογο θετικό κλίμα για τις διαπραγματεύσεις που θα απαιτηθούν. Τέλος η Τουρκία θα πρέπει να είναι έτοιμη να κάνει σημαντικές παραχωρήσεις στο Κυπριακό, ανεξάρτητα από τη μορφή της τελικής λύσης, ανάλογες των τόσων ωφελημάτων που θα σημαίνει για την ίδια η πρόσβαση της στο κυπριακό και το ισραηλινό φυσικό αέριο.