Τι λένε οι Τούρκοι στους συνομιλητές τους για Κυπριακό

Η τουρκική πλευρά διαμηνύει πως δεν είναι «δογματική» στη λύση δύο κρατών! Πρόκειται για έναν ελιγμό, ο οποίος γίνεται για να ξεπεραστούν οι όποιες ενδεχομένως δυσκολίες και εντυπώσεις, που δημιουργούνται ενόψει και του αυριανού γεύματος, που θα παραθέσει ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη και τον κατοχικό ηγέτη, Ερσίν Τατάρ, στην έδρα του Διεθνούς Οργανισμού, στη Νέα Υόρκη. Επί της ουσίας δεν κάνουν βήμα προς τα πίσω.

Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, τόσο ο ίδιος ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν όσο και άλλοι αξιωματούχοι της Άγκυρας, αλλά και του κατοχικού καθεστώτος, διατυπώνουν τη θέση ότι θεωρούν πως η λύση δύο κρατών είναι η «ιδανική» και η μόνη οδός μετά από τόσα χρόνια διαπραγματεύσεων. Την ίδια ώρα, ωστόσο, σπεύδουν να αναφέρουν πως δεν είναι δογματικοί στην προσέγγιση τους αυτή.

Σε όλα αυτά, όμως, υπάρχει όπως πάντα και η τουρκική “ουρά”. Ο Ερντογάν φέρεται να έχει πει στον Γκουτέρες, στη σύντομη αναφορά του στο Κυπριακό, πως εκείνο που προέχει και στο οποίο επιμένει η τουρκική πλευρά -ως προϋπόθεση για έναρξη της όποιας νέας προσπάθειας- είναι η αποδοχή της «κυριαρχικής ισότητας» και του «ίσου διεθνούς καθεστώτος».

Αυτό, όπως εξήγησε, «διασφαλίζει τα δικαιώματα» των Τουρκοκυπρίων, σημειώνοντας πως όταν υπάρξει αναγνώριση αυτών των «αιτημάτων», θα ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις, «χωρίς να προκαθορίζεται η κατάληξη»: Θα είναι συνομοσπονδία, ομοσπονδία, θα είναι δύο κράτη, αυτό θα φανεί στο τέλος, υποστηρίζεται από τουρκικής πλευράς, παρόλο που είναι προφανές πως η “τράπουλα θα είναι σημαδεμένη” και το τέλος καθορισμένο.

Είναι σαφές πως με την κυριαρχική ισότητα, ουσιαστικά θα λειτουργούν δύο κυρίαρχες αναγνωρισμένες οντότητες, που θα οδηγήσουν σε συνομοσπονδία δύο κρατών, που είναι και ο τελικός στόχος της τουρκικής πλευράς. Οι δύο αναγνωρισμένες οντότητες, σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή, θα συνάψουν «συμφωνία συνεργασίας». Την ίδια ώρα, είναι προφανές πως εάν δεν καταλήξουν οι συζητήσεις θα τους… μείνει η αναγνώριση. Εάν καταλήξουν οι διαπραγματεύσεις, η λύση δεν μπορεί να απέχει από τη συνομοσπονδία.

Που στοχεύει η Τουρκία

Η προσπάθεια, τακτικού χαρακτήρα, της κατοχικής Τουρκίας είναι ξεκάθαρη: Θέλει να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι κάνουν πίσω από τα δύο κράτη, αλλά την ίδια ώρα επιμένουν στην «κυριαρχική ισότητα» και στο «ίσο διεθνές καθεστώς». Σε αυτό το σκηνικό το οποίο διαμορφώνεται, θα πρέπει να επισημανθούν κάποιες κινήσεις, που έγιναν το προηγούμενο διάστημα και προδικάζουν εν πολλοίς τα όσα οι Τούρκοι επιδιώκουν σε σχέση με την κυριαρχία.

Πρώτο, στην άτυπη Πενταμερή Διάσκεψη στη Γενεύη ( 27-29 Απριλίου) ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ έθεσε μια νέα προσέγγιση ως προς το θέμα της κυριαρχίας. Αναφέρθηκε σε «bottom up approach». Τι εννοεί με  αυτό; Η κυριαρχία θα ξεκινά από κάτω, από τις κυρίαρχες κοινότητες, και τα αποθέματα θα “πηγαίνουν” στην κεντρική εξουσία. Μια προσέγγιση, η οποία παραπέμπει σε συνομοσπονδία. Διπλωματικές πηγές αναφέρουν πως πρόκειται για βρετανικής προέλευσης ιδέα ενώ η λογική του “από κάτω προς τα πάνω” -όχι τυχαία- μνημονεύεται έκτοτε και από τους Τούρκους.

Δεύτερο, σε δισέλιδη επιστολή του, ημερομηνίας 24 Μαΐου, προς τον Γκουτέρες, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου ζήτησε ανατροπή της υφιστάμενης βάσης συνομιλιών, επιμένοντας σε λύση δύο κρατών. Είχε αναφέρει πως «η αμοιβαία αναγνώριση της ίσης κυριαρχίας θα βοηθούσε τις πλευρές να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ τους, να δημιουργήσουν προσδοκίες για το μέλλον, παρέχοντας μια σταθερή αφετηρία σε μια νέα διαδικασία προς μια διαρκή και βιώσιμη διευθέτηση». Στο ίδιο μήκος κύματος και η επιστολή του κατοχικού ηγέτη, Ερσίν Τατάρ, προς τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, ημερομηνίας 18 Μαΐου. Αμφότεροι ζήτησαν όπως η αξίωση τους υιοθετηθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας.

Παρόλο που η ρητορική για λύση δύο κρατών δημόσια συντηρείται από τουρκικής πλευράς, ωστόσο για λόγους τακτικής φαίνεται θα επικεντρωθούν στην ουσία, που αφορά τον στόχο σε ένα μοντέλο, που θα τους επιτρέπει να ασκούν έλεγχο σε ολόκληρο το νησί, ενώ ταυτόχρονα θα μπορούν, σε περίπτωση αποτυχίας, να πορευθούν αυτόνομα. Από διπλωματικές πηγές εκτιμάται πως για γεφύρωση των διαφορών, υπάρχει “έτοιμη συνταγή” από το ράφι. Και αυτή δεν είναι άλλη από τη βρετανική φόρμουλα.

Είναι δε προφανές πως η διαχείριση που γίνεται από όλους τους εμπλεκόμενους φαίνεται, ηθελημένα ή όχι, να στρώνουν κόκκινο χαλί στην ομάδα του Φόρεϊν Όφις. Σε σχέση με τους Βρετανούς, οι πληροφορίες τους φέρουν να είναι προβληματισμένοι με τις αντιδράσεις που έχουν προκληθεί από τις παρεμβάσεις τους. Γι’ αυτό και η ομάδα Κυπριακού, επικαλούμενη και το αφγανικό, κάνει ολίγον πίσω και αναμένεται να σταλεί στη Λευκωσία αξιωματούχος, που θα ασχοληθεί με τις διμερείς σχέσεις.

Το “μενού” του γεύματος

Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ο Γενικός Γραμματέας του Διεθνούς Οργανισμού, στο αυριανό γεύμα, ενόψει του γεγονός ότι δεν επιθυμεί να είναι “άγονο”, βολιδοσκόπησε τους εμπλεκόμενους για τον διορισμό ειδικού απεσταλμένου του για το Κυπριακό. Αποστολή η εξεύρεση «κοινού εδάφους» για επανέναρξη των συνομιλιών. Εάν τούτο επιτευχθεί αναζητώντας τη “μέση οδό” μεταξύ των εκατέρωθεν θέσεων, θα σημαίνει ένα μοντέλο μεταξύ δύο κρατών και της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας.

Ένα άλλο -σημαντικό όπως διαφαίνεται- ζήτημα είναι ποιο καθεστώς θα έχει ο απεσταλμένος. Είτε διοριστεί από τον Γενικό Γραμματέα, χωρίς να εγκριθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας (όπως ήταν η κ. Τζέιν Χολ Λουτ) είτε θα “περάσει” από το Συμβούλιο Ασφάλειας. Οι Τούρκοι θέλουν διορισμό “τύπου Λουτ” γιατί, εκτός των άλλων, εάν περάσει από το Συμβούλιο Ασφαλείας, στο οποίο θα λογοδοτεί, σημείο αναφοράς θα είναι τα ψηφίσματα και οι αποφάσεις του Διεθνούς Οργανισμού.

Η Λευκωσία θέλει διορισμό μέσω του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, έχει πάντως, κι ένα άλλο ευρύτερο θέμα με τον διορισμό απεσταλμένων του. Πρόσφατα, με αφορμή το αφγανικό, έλαβε επιστολές από Ρωσία και Κίνα, οι οποίες ζητούν από τον Αντόνιο Γκουτέρες, να περνούν όλοι οι διορισμοί του από το Συμβούλιο Ασφαλείας.

Η συζήτηση για το Σύνταγμα

Η Λευκωσία προσέρχεται στο γεύμα που οργανώνει ο Γενικός Γραμματέας, έχοντας έτοιμη πρόταση, που σε μεγάλο βαθμό είναι γνωστή. Η πρόταση για αποκεντρωμένη ομοσπονδία, η οποία βρίσκεται ενώπιον της διαπραγματευτικής ομάδας, θα επεξηγηθεί από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στους συνδαιτυμόνες του. Η πρόταση αναφέρεται σε μειωμένες αρμοδιότητες της Κεντρικής Κυβέρνησης, με στόχο να δοθεί εκτεταμένη αυτονομία στις δύο περιοχές, στα δύο κρατίδια.

Με αυτό θεωρείται ότι απομακρύνονται οι κίνδυνοι για διαφωνίες και αντιπαραθέσεις, ενώ παράλληλα, όπως πιστεύεται από τους εμπνευστές της πρότασης, θα διασφαλιστεί η αποτελεσματική συμμετοχή της τουρκοκυπριακής κοινότητας στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Θεωρείται ότι έτσι ικανοποιείται η τουρκική πλευρά στο θέμα της πολιτικής ισότητας. Η πρόταση για αποκεντρωμένη ομοσπονδία περιλαμβάνει και αλλαγή του πολιτειακού συστήματος από προεδρικό σε κοινοβουλευτικό.

Η πρόταση αυτή συνδέεται με το νέο αφήγημα για το Σύνταγμα του ΄60, στο οποίο αναφέρεται ο Πρόεδρος. Όπως σημειώνεται, η λογική της ιδέας αυτή κωδικοποιείται ως εξής: Πρώτο βήμα επίτευξη στρατηγικής συμφωνίας, δεύτερο επιστροφή στο Σύνταγμα του ΄60, τρίτο έναρξη διαπραγμάτευσης για την τελική λύση, που θα είναι αποκεντρωμένη ομοσπονδία. Με αυτά τα βήματα, όπως υποστηρίζεται, θα επιτευχθεί και μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας.