Τι μήνυμα στέλνουν οι ΗΠΑ στην Τουρκία μέσω Chevron
29/03/2025
Κατανοητός είναι ο ενθουσιασμός από την εκδήλωση ενδιαφέροντος για τα ελληνικά θαλάσσια οικόπεδα, νοτίως της Κρήτης, από τον αμερικανικό ενεργειακό κολοσσό Chevron. Όσα καταγράφονται τις τελευταίες μέρες έχουν αθέατες σε πρώτη ανάγνωση πλευρές, απολύτως θετικές για τα ελληνικά συμφέροντα. Στο ζήτημα της απάλειψης υδρογονανθράκων όμως, δεν έχει κριθεί ακόμα τίποτα, όπως έχει διδάξει η ιστορία των σχέσεων ελληνικού Δημοσίου και ExxonMobil.
Βέβαια, προκύπτει ένα καταρχήν συμπέρασμα για την εξέλιξη των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας που παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. Η εκτίμηση ότι η έλευση της Chevron στην Ελλάδα ενισχύει τις ελληνικές θέσεις στο ζήτημα της χάραξης θαλασσίων ζωνών είναι έγκυρη. Αφενός, μέσω της εκδήλωσης ενδιαφέροντας για τη θαλάσσια περιοχή στο νότιο Κρητικό Πέλαγος (σ.σ. όπως πρέπει να αποκαλούμε το ήμισυ του Λιβυκού), αμφισβητεί στην πράξη, ή μάλλον απορρίπτει αδιαφορώντας τον τουρκικό ισχυρισμό ότι τα νησιά δεν δικαιούνται θαλασσίων ζωνών πέραν των χωρικών υδάτων.
Αυτό πλήττει στον πυρήνα του το τουρκικό ιδεολόγημα περί “Γαλάζιας Πατρίδας”. Η Τουρκία προσπαθεί να στηρίξει τον βολικό, αλλά καταφανώς παράλογο ισχυρισμό περί “ειδικών περιστάσεων” στην περιοχή που αποστερούν τα νησιά από κάθε επήρεια σε ΑΟΖ-υφαλοκρηπίδα. Η Chevron διαθέτει εξειδικευμένα επιτελεία στα ζητήματα θαλάσσιας δικαιοδοσίας, αλλά κυρίως έχει τις ευλογίες του αμερικανικού κράτους, δηλαδή χαίρει της υποστήριξης της ισχυρότερης ναυτικής δύναμης παγκοσμίως, του US Navy.
Οι θέσεις που υιοθετεί η Chevron με την εμπλοκή της στην περιοχή πλήττουν ευθέως το περιβόητο Τουρκολιβυκό Μνημόνιο, το οποίο στηρίζεται στην αυθαιρεσία περί μηδενικής επήρειας της Κρήτης σε ΑΟΖ. Μπορεί να συνιστά διεθνή διμερή συμφωνία μεταξύ κρατών κατατεθειμένη στον ΟΗΕ, αλλά πλέον δεν στηρίζεται στην πράξη από τη Λιβύη. Η Λιβύη φρόντισε να τηρήσει τη μέση γραμμή με την Ελλάδα κατά τη χάραξη των δικών της θαλασσίων οικοπέδων, λαμβάνοντας υπόψη και την επήρεια της Γαύδου.
Αυτό, ασφαλώς, δεν σημαίνει επίσημη αλλαγή στάσης, αλλά συνιστά έμμεση προσαρμογή στις νέες συνθήκες, με σκοπό να επιτευχθεί η εμπλοκή των μεγάλων ενεργειακών εταιριών για αξιοποίηση των πολλά υποσχόμενων δυνητικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων σε λιβυκά οικόπεδα. Αυτό θα ενισχύσει την οικονομία της διαιρεμένης χώρας και θα συνεισφέρει στην προσωρινή νομιμοποίηση της κυβέρνησης στα μάτια της διεθνούς κοινότητας. Ας σημειωθεί ότι η νόμιμη θητεία της έχει λήξει χωρίς να διεξαχθούν νέες εκλογές, με πραγματική αιτία και δικαιολογία, τον εμφύλιο στη χώρα.
Ο ρόλος της Ουάσινγκτον
Βασικός στόχος, όμως, της σημερινής ανάλυσης είναι η εντύπωση που σχηματίζει ο παρατηρητής για την αμερικανική πολιτική απέναντι στην Τουρκία. Φαίνεται πως η Ουάσινγκτον έχει επιλέξει να στέλνει μηνύματα προς την Άγκυρα, αντί να την εμπλέξει ευθέως σε διαπραγμάτευση, το οποίο επιζητούν οι Τούρκοι. Οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν να εμπλακούν σε διαπραγμάτευση που θα νομιμοποιούσε εμμέσως τη μαξιμαλιστική και καταφανώς παράνομη στάση της Άγκυρας που πλήττει και τα δικά τους ενεργειακά συμφέροντα.
Οι Αμερικανοί διαμηνύουν εμμέσως στην Άγκυρα ότι δεν πρόκειται να συναινέσουν στην προσπάθειά της να αλλάξει το ισχύον διεθνές δίκαιο, προσαρμόζοντάς το στα μέτρα της. Οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να προσέλθουν σε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση, τους όρους της οποίας θα έχει υπαγορεύσει αυθαίρετα η Τουρκία. Έχουν επιλέξει την απόρριψη στην πράξη ακραία παράνομων διεκδικήσεων που τους φέρνουν σε δύσκολη θέση απέναντι σε άλλες συμμαχικές χώρες, πλήττοντας όμως ευθέως και το αμερικανικό συμφέρον. Εν ολίγοις, όπως η Τουρκία επιχειρεί να επιβάλλει τη θέλησή της, εφαρμόζοντας τον κανόνα της ισχύος απέναντι σε χώρες που θεωρεί πιο αδύναμες και “υποδεέστερες” στην άτυπη ιεραρχία των διεθνών σχέσεων με βάση την ισχύ, έτσι και η Ουάσινγκτον της απαντά εφαρμόζοντας παρόμοια πολιτική, υπενθυμίζοντας στην Άγκυρα εμμέσως και το δικό τους διμερές ισοζύγιο ισχύος.
Θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι προκαλεί κιόλας την Άγκυρα, υπονοώντας πως εάν επιμείνει να βαδίζει στην οδό του καταναγκασμού απέναντι στην Ελλάδα, θα διακινδυνεύσει να βρεθεί απέναντι στα αμερικανικά –ενεργειακά εν προκειμένω– συμφέροντα. Αυτά προφανώς θα τύχουν υπεράσπισης με τα ίδια μέσα που η Τουρκία απειλεί ότι θα χρησιμοποιήσει για να επιβάλει τη θέλησή της. Την θέτει, λοιπόν, προ του διλήμματος, είτε να υποχωρήσει είτε να κινδυνεύσει να ηττηθεί επί του πεδίου.
Αυτή τουλάχιστον είναι η λογική και αισιόδοξη ερμηνεία. Η Ουάσινγκτον, άλλωστε, έχει πολλά μέτωπα ανοιχτά με την Άγκυρα: Ρωσία, Συρία, F-35, ενέργεια, ελληνοτουρκικά κ.λπ. Εξακολουθεί να θεωρεί την Τουρκία χώρα κρίσιμη για τους αμερικανικούς γεωστρατηγικούς σχεδιασμούς, αλλά δεν φαίνεται να σκοπεύει να ανεχθεί πλέον την δίχως όρια αποκλίνουσα διεθνή συμπεριφορά των Τούρκων. Μπορεί να επιλέγει την παρασκηνιακή διπλωματική προσπάθεια “συνετισμού” τους και όχι την ευθεία αντιπαράθεση, όμως –σύμφωνα με τις ενδείξεις– έχει αποφασίσει να “πληρώνει” τους Τούρκους με το ίδιο νόμισμα. Για την Ουάσινγκτον, δίλημμα επιλογής της Τουρκίας και των “ιδιαιτεροτήτων” της έναντι συμμάχων, όπως το Ισραήλ κυρίως και η Ελλάδα δευτερευόντως, δεν υφίσταται.
Η Ελλάδα οφείλει να αποκρυπτογραφήσει σωστά την αμερικανική στρατηγική και σε συνεννόηση με τους περιφερειακούς στρατηγικούς της εταίρους, να δείξει στην πράξη ότι και η ίδια δεν σκοπεύει να νομιμοποιήσε,ι διά της επίδειξης παθητικότητας, την προβολή παράλογων και καταφανώς παράνομων τουρκικών διεκδικήσεων σε βάρος της. Δεν πρόκειται να συναινέσει στον τουρκικό στόχο να την οδηγήσει σε ένα μεγάλο τραπέζι διαπραγμάτευσης εφ’ όλης της ύλης, με βασικό μενού τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα, και την ίδια την ελληνική κυριαρχία. Αυτό θα αποτελέσει το πιο ισχυρό σήμα και στους δυο αμερικανικούς ενεργειακούς κολοσσούς, που αποτελούν βραχίονα υλοποίησης των γεωστρατηγικών επιλογών της Ουάσινγκτον. Η πορεία της ExxonMobil και της Chevron στην Ελλάδα θα κρίνει πολλά.
Σε συνεργασία με το defencepoint
