Τί σηματοδοτεί η συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν

“Ήρεμα νερά” και αποκλιμάκωση των εντάσεων (λεκτικών ή επί του πεδίου), είναι τουλάχιστον σε πρώτη φάση η επιδίωξη της Αθήνας, από την συνάντηση-γεύμα του Ταγίπ Ερντογάν με τον Κυριάκο Μητσοτάκη στην Κωνσταντινούπολη την Κυριακή (13 Μάρτιου) το μεσημέρι, μετά την ολοκλήρωση της παρουσίας του πρωθυπουργού στο Φανάρι για την μεγάλη γιορτή της Κυριακής της Ορθοδοξίας και την συνάντηση του με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Το τι σηματοδοτεί η συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν για τα ελληνοτουρκικά από εδώ και πέρα, υπό την σκιά της ρωσικής εισβολής, του πολέμου στην Ουκρανία και της νέας “ψυχροπολεμικής περιόδου” είναι το σημαντικό θέμα.

Στίγμα μάλιστα για το τι επιδιώκει από αυτή την συνάντηση ο πρωθυπουργός, έδωσε εκ νέου από τις Βερσαλλίες με τις δηλώσεις του με την ολοκλήρωση της άτυπης Συνόδου των ηγετών της Ε.Ε. «Πιστεύω πως η συνάντηση με τον Ερντογάν είναι επιβεβλημένη, γιατί αντιμετωπίζουμε κοινές προκλήσεις. Είναι λογικό να συνομιλούμε έτσι ώστε να μην προσθέτουμε και άλλες εστίες έντασης».

»Θέλω να πιστεύω ότι θα γίνει συζήτηση σε καλό κλίμα, έχουμε εμπεριστατωμένη απάντηση για κάθε θέμα. Θεωρώ όμως θετικό πως υπήρξε η πρόσκληση από τον Τούρκο Πρόεδρο. Ελλάδα και Τουρκία πρέπει να συνομιλούμε. Το παράθυρο μας είναι ανοιχτό στο διάλογο και κλειστή η πόρτα μας στις απειλές», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Μητσοτάκης δύο μόλις 24ωρα πριν την συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη.

Η ελληνική πλευρά επιζητεί να μείνουν ανοικτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας με την Τουρκία, στο πιο υψηλό επίπεδο, αν και η Άγκυρα τροφοδοτεί συνεχώς την ένταση (υπερπτήσεις μαχητικών πάνω από νησιά κ.α) και “φορτώνει” την ατζέντα με νέες απαιτήσεις (π.χ  διασύνδεση της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Αν. Αιγαίου με κυριαρχία). Πρακτικά η κυβέρνηση, θέλει να αποτρέψει τον κ. Ερντογάν στο να επιβαρύνει περαιτέρω τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και να αναδείξει, να καταγράψει νέα “αγκάθια” και θέματα, ενώ θέτει στο τραπέζι την αναγκαιότητα συγκλήσεων δύο χωρών της “πρώτης γραμμής” της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, έναντι των νέων προκλήσεων και πρωτίστως έναντι της Ρωσίας και της νέας “ψυχροπολεμικής περιόδου” μετά την εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία.

Αν και η συγκυρία είναι κρίσιμη και ιδιαίτερα δύσκολη, η τουρκική πλευρά, επιχείρησε από την ώρα που διέρρευσαν στον Τύπο οι πληροφορίες για την πρόσκληση Ερντογάν προς τον κ. Μητσοτάκη για γεύμα, να ξεκαθαρίσει τους όρους κάτω από τους οποίους γίνεται αυτή συνάντηση και να βάλει από νωρίς στο τραπέζι την “σκληρή ατζέντα” με τις διεκδικήσεις της, ξεκαθαρίζοντας ότι αυτά θα είναι θέματα που θα τεθούν στον Έλληνα πρωθυπουργό.

Το “μενού”

Είναι δε χαρακτηριστικές προς αυτή την κατεύθυνση οι δηλώσεις του εκπροσώπου του κυβερνώντος κόμματος της Τουρκίας (AKP), Ομέρ Τσελίκ, το μεσημέρι της Καθαράς Δευτέρας και με τις οποίες επιβεβαίωνε την συνάντηση Ερντογάν-Μητσοτάκη. «Υπάρχουν πολλά ζητήματα, ειδικά από τις έρευνες για το φυσικό αέριο μέχρι το θέμα του Αιγαίου. Η Ελλάδα πρέπει να το καταλάβει αυτό. Είμαστε γείτονες και μπορούμε να λύσουμε αυτές τις διαφορές. Θα συζητηθούν όλα τα θέματα, από το θέμα της υφαλοκρηπίδας μέχρι τον εξοπλισμό των νησιών της» ανέφερε ο κ. Τσελίκ.

Πρόσθεσε δε ότι: «Ο φάκελος περιλαμβάνει από το θέμα της υφαλοκρηπίδας μέχρι και τη στρατικοποίηση των νησιών εκ μέρους της Ελλάδας και όλα αυτά θα συζητηθούν φυσικά. Γιατί αυτά συμβαίνουν μπροστά στα μάτια όλου του κόσμου. Τρυπάει βάρκες μεταναστών/προσφύγων από τη Συρία, από την Ανατολική Μεσόγειο, τους υποβάλλει σε βασανιστήρια. Κι αυτά γίνονται μπροστά στα μάτια του κόσμου. Πρέπει να σταματήσει να θέτει υπό αμφισβήτηση τα δικαιώματα της Τουρκίας στη “Γαλάζια Πατρίδα”. Ο πρόεδρός μας φυσικά εδώ και καιρό δίνει ηχηρά μηνύματα σε αυτό το θέμα. Η πολιτική μας θα εξηγηθεί για άλλη μια φορά στον Έλληνα πρωθυπουργό».

Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου, ένα 24ωρο μετά, επιβεβαιώνοντας την συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη, επιχείρησε να οριοθετήσει την ελληνική ατζέντα δίνοντας έμφαση στις συνθήκες που διαμορφώνονται από την ρωσική εισβολή. «Στις 13 Μαρτίου ο πρωθυπουργός θα βρεθεί στην Κωνσταντινούπολη, όπου θα  γιορτάσει την Κυριακή της Ορθοδοξίας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Στη συνέχεια, ο πρωθυπουργός θα έχει γεύμα με τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατόπιν προσκλήσεως του».

»Ο πρωθυπουργός έχει δηλώσει ότι είναι πάντα ανοιχτός σε συνάντηση με τον Τούρκο πρόεδρο, πόσο μάλλον υπό τις συνθήκες που έχει δημιουργήσει η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία, οι δύο χώρες παρά τις διαφορές μας αντιμετωπίζουν κοινές προκλήσεις σε μια σειρά από προβλήματα. Προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν στη λογική του να λύσουμε προβλήματα και όχι να δημιουργήσουμε περισσότερα» ανέφερε.

Σημείωσε πως: «η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει αλλάξει δραματικά τα δεδομένα σε ότι αφορά την ασφάλεια στην Ευρώπη, από την άλλη όμως, έχει ταυτόχρονα διατρανώσει την απερίφραστη καταδίκη της διεθνούς κοινότητας απέναντι σε κάθε μορφή επεκτατισμού και αναθεωρητισμού. Ο πρωθυπουργός θα προσέλθει με θετική διάθεση επικεντρώνοντας στην ουσία και όχι στην ρητορική. Χωρίς διαφοροποιήσεις από τις διατυπωμένες θέσεις της Ελλάδας που εδράζονται στο διεθνές δίκαιο».

Η τελευταία συνάντηση του Τούρκου προέδρου με τον Έλληνα πρωθυπουργό ήταν τον περασμένο Ιούνιο στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες. Ο κ. Μητσοτάκης και εκεί επέμεινε και προσπάθησε να “σπρώξει” και τον κ. Ερντογάν για «ήρεμα νερά στο Αιγαίο» και περαιτέρω αποκλιμάκωση της έντασης. Μόνο που λίγο μετά ο κ. Ερντογάν “φόρτωσε” τις ελληνοτουρκικές σχέσεις με ένα μείζον πρόβλημα, αυτό της αποστρατικοποίησης των νησιών.

Προχωρώντας μάλιστα πιο μακριά, με την ηχηρή επισήμανση ότι η ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου είναι εξαρτώμενη από την αποστρατικοποίηση τους. Να σημειωθεί ότι Ιούλιο και Σεπτέμβριο κατατέθηκαν στον γ.γ. του ΟΗΕ οι επιστολές του μόνιμου αντιπροσώπου της Τουρκίας στον ΟΗΕ Φεριντούν Σινιρλίογλου και τον Φεβρουάριο πρώτα ο Μ. Τσαβούσογλου και αμέσως μετά ο κ. Ερντογάν με δημόσιες δηλώσεις τους ανέδειξαν και σήκωσαν το όλο θέμα στην πρώτη γραμμή των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Τι σηματοδοτεί η συνάντηση

Πάντως η συνάντηση του Τούρκου προέδρου με τον Έλληνα πρωθυπουργό “κουμπώνει” τις ώρες που η Τουρκία προσπαθεί να καταγραφεί όχι ως ο “επιτήδειος ουδέτερος”, αλλά ως ένας “χρήσιμος παράγοντας” στη περιοχή που μπορεί να συμβάλει στην ειρήνευση και την σταθερότητα, καθώς συνομιλεί και με τους Ρώσους και με τους Ουκρανούς και με τον πρόεδρο Μπάιντεν και με το Ισραήλ.

Το ότι μετά από επίπονη και επίμονη προσπάθεια κατάφερε να πείσει Ρώσους και Ουκρανούς οι δύο υπουργοί των Εξωτερικών τους (Λαβρόφ και Κουλέμπα) παρουσία του Τούρκου ΥΠΕΞ, να έχουν συνομιλίες για το Ουκρανικό (η πρώτη τους συνάντηση μετά την έναρξη του πολέμου) επί τουρκικού εδάφους στην Αττάλεια (στο περιθώριο του παγκόσμιου φόρουμ για την διπλωματία) πιστώνεται στα υπέρ της Άγκυρας και του έξυπνου διπλωματικού της παιχνιδιού.

Αν τελικά οριστικοποιηθεί ότι μπαίνουμε σε μια μεγάλης χρονικής διάρκειας “ψυχροπολεμική περίοδο” η Τουρκία θα έχει πολλά περιθώρια ελιγμών και διαπραγματεύσεων πρωτίστως με τους Δυτικούς που θα θέλουν να είναι πιο κοντά τους από ότι με τη Ρωσία που και εκείνη θα προσπαθεί να “ρυμουλκεί” την Τουρκία εγγύτερα της. Πάντως σε μια τόσο δύσκολη διεθνή συγκυρία και με την ένταση ανάμεσα στους Δυτικούς και την Ρωσία και την σημασία που αποκτά πάλι η νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ δεν θα είναι εύκολο στη Τουρκία να παίξει και μάλιστα με ηχηρό τρόπο τον “ταραξία της περιοχής”.

Ούτε και να δημιουργήσει μεγάλης έκτασης εντάσεις που θα μπορούσαν να θέσουν σε δοκιμασία την συνοχή του ΝΑΤΟ. Τουλάχιστον τώρα ούτε οι Αμερικάνοι, ούτε οι Ευρωπαίοι, θέλουν κάποια επεισόδιο ή μεγάλη ένταση στο Αιγαίο και στην Αν. Μεσόγειο. Στο γεύμα με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο θα απλωθεί στο τραπέζι από τον Τούρκο πρόεδρο όλο το φάσμα των τουρκικών αμφισβητήσεων και διεκδικήσεων, θα απλωθούν επίσης και χειρισμοί και τρόποι από την τουρκική πλευρά για το πώς να “κλείσουν” κάποια θέματα, με τον τρόπο που επιθυμεί η Άγκυρα.

Για τον κ. Μητσοτάκη ήταν σχεδόν αδύνατον να “υπερβεί” την πρόσκληση Ερντογάν καθώς θα είναι στην Κωνσταντινούπολη. Είναι δε σαφές ότι δεν αφήσει αναπάντητες τις τουρκικές αιτιάσεις. Όμως υπάρχει το ερώτημα μήπως με τους “ελιγμούς” του κ. Ερντογάν το γεύμα αυτό, λειτουργήσει ως προθάλαμος για μία εφ΄όλης της ύλης και χωρίς ατζέντα συζήτηση Κορυφής για τα ελληνοτουρκικά.

Από το κλίμα που διαμορφώνεται και μεταφέρεται από τις διερευνητικές επαφές διαφαίνεται ότι η τουρκική πλευρά επιμένει πως πριν από ενδεχόμενη παραπομπή στη Χάγη θα πρέπει να υπάρξει εξαντλητικός διμερής διάλογος, δηλαδή απ΄ευθείας συζήτηση Ελλάδας Τουρκίας ή ακόμα και διαμεσολάβηση .Υπερπροβάλει δε ταυτόχρονα πως η Ελλάδα έχει καταθέσει εξαίρεση από την δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου για θέματα ασφάλειας και άμυνας, που συμπεριλαμβάνει και το θέμα των νησιών και της στρατιωτικοποίησης τους.

Δεν αποκλείεται πάντως από το γεύμα να ανοίξει ένας νέος κύκλος διερευνητικών επαφών κάτι που θα επιτρέψει για ένα διάστημα να μείνουν ανοικτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας, χωρίς πίεση για νέα καθοριστική ελληνοτουρκική συνάντηση κορυφής.