Τί συμβαίνει σε πανηγύρια σε Φλώρινα και Πέλλα

Η δίγλωσση αυτή παράδοση έχει βαθιές ρίζες. Οι περισσότεροι από τους κατοίκους που μιλούν το τοπικό ιδίωμα διατηρούν ακλόνητη ελληνική εθνική συνείδηση – μια κληρονομιά που έρχεται από τον Μακεδονικό Αγώνα, όταν πολλοί σλαβόφωνοι της περιοχής πολέμησαν στο πλευρό του Ελληνισμού. Για αυτούς, η διγλωσσία αποτελεί στοιχείο πολιτισμικού πλούτου, όχι πολιτικής διαφοροποίησης.

Ωστόσο, υπάρχει και μια μικρή ομάδα ακτιβιστών που επιδιώκει να καλλιεργήσει μια ξεχωριστή “μακεδονική” ταυτότητα, σε επαφή με κύκλους από τη γειτονική χώρα. Οι προσπάθειες αυτές, προς το παρόν, βρίσκουν περιορισμένη απήχηση – σε εκλογές, οι πολιτικοί σχηματισμοί που μιλούν για “μακεδονική μειονότητα” στην Ελλάδα συγκεντρώνουν ελάχιστα ποσοστά.

Στα χωριά Μελίτη, Ιτέα, Άγιος Παντελεήμονας, Ξινό Νερό και Αετός, οι μελωδίες της ντόπιας διαλέκτου αντηχούν κάθε καλοκαίρι. Οι περισσότεροι στίχοι μιλούν για τη φύση, την αγάπη, τη νοσταλγία. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, όμως, εμφανίστηκαν και τραγούδια με αλυτρωτικό περιεχόμενο, που περιγράφουν τους Έλληνες ως κατακτητές και οραματίζονται την ένωση της “Μακεδονίας του Αιγαίου” με τις περιοχές του Βαρδάρη και του Πιρίν.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το “Вардаре, Пирин, кај ти е?”, που υπονοεί συμβολικά την “ένωση” των τριών περιοχών. Η δημόσια εκτέλεση τέτοιων τραγουδιών προκαλεί ενόχληση σε πολλούς ντόπιους, όχι για τη χρήση της σλαβικής γλώσσας, αλλά για το μήνυμα που μεταφέρει. Οι μεγαλύτεροι, με μνήμες αγώνων και θυσιών, θεωρούν ότι η γιορτή προσβάλλεται όταν χρησιμοποιείται για πολιτικές σκοπιμότητες. Η μουσική σκηνή των πανηγυριών διαμορφώνεται από τρία βασικά σχήματα με χάλκινα πνευστά:

• “Μακεδονικό Μεράκι”: παραδοσιακή ορχήστρα από τη Φλώρινα με κλαρίνο και χάλκινα, που αποδίδει ελληνικά και σλαβόφωνα τραγούδια.
• “Χάλκινα Ηχοχρώματα”: συγκρότημα με έντονες βαλκανικές επιρροές και γρήγορους, gypsy-brass ρυθμούς.
• “Μπάντα Φλώρινας (αδελφοί Βαλκάνη)”: η ιστορική μπάντα της περιοχής, πιστή στο αυθεντικό τοπικό ύφος.

Τα τελευταία χρόνια, πάντως, παρατηρείται μια μετατόπιση: από τους αργούς, ηπειρώτικους ρυθμούς με κυρίαρχο το κλαρίνο και τις τρομπέτες, σε πιο έντονους βαλκανικούς ήχους με άλτο κλαρίνο και σαξόφωνο, επηρεασμένους από τη γειτονική Βόρεια Μακεδονία. Η αλλαγή αυτή ανησυχεί όσους επιθυμούν να διατηρηθεί η αυθεντικότητα της τοπικής μουσικής.

Τί πρέπει να γίνει με τα πανηγύρια

Το ελληνικό κράτος τηρεί χαμηλό προφίλ. Σπάνια παρεμβαίνει, αφήνοντας τις εκδηλώσεις να εξελίσσονται, χωρίς αστυνομική παρουσία. Μόνο σε λίγες περιπτώσεις υπήρξαν περιορισμοί, όπως η απαγόρευση συμμετοχής συγκεκριμένης ορχήστρας. Η γενική γραμμή είναι η ανοχή, προφανώς για να μην πάρει το θέμα διαστάσεις.

Ωστόσο, αυτή η αδράνεια απογοητεύει όσους νιώθουν προσβεβλημένοι από τους αλυτρωτικούς ύμνους. Οι ίδιοι κατανοούν ότι η βίαιη καταστολή ή η λογοκρισία θα ήταν αντιδημοκρατικές, αλλά ζητούν μια πιο ενεργητική και έξυπνη προσέγγιση.

Η βιώσιμη λύση βρίσκεται κάπου ανάμεσα στην αδιαφορία και την καταστολή: με διάλογο, πειθώ και τη συνεργασία των τοπικών συλλόγων, ώστε να αποφεύγονται τα λίγα προκλητικά τραγούδια. Η στήριξη της δίγλωσσης παράδοσης ως στοιχείου εθνικού πλούτου, σε συνδυασμό με την αποτροπή της εργαλειοποίησής της από εξωτερικούς ή ακραίους παράγοντες, μπορεί να διασφαλίσει ότι τα πανηγύρια θα παραμείνουν γιορτές ενότητας.