Το Αφγανικό “παγώνει” το Κυπριακό – Νέα Υόρκη και “κυριαρχική ισότητα”

Από τη μια οι εξελίξεις στο Αφγανικό και από την άλλη το κλίμα που διαμορφώνεται στην Κύπρο, επιβεβαιώνουν ότι την επόμενη περίοδο δεν αναμένονται σημαντικά βήματα στο Κυπριακό. Η προσοχή των βασικών παικτών, ΟΗΕ, Βρετανίας, ΗΠΑ, Ρωσίας, είναι στραμμένη στα διαδραματιζόμενα στο Αφγανιστάν, την εκκένωση, αλλά πρωτίστως με την επόμενη ημέρα από την ανάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν. Ως εκ τούτου διαπιστώνεται ένα πάγωμα των παρεμβάσεων και των κινήσεων, αν και παραμένουν σε ισχύ οι σχεδιασμοί για συναντήσεις τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη.

Η απεσταλμένη του ΟΗΕ, Τζέιν Χολ Λουτ, που προγραμμάτιζε αυτές τις ημέρες να έλθει στο νησί, φαίνεται ότι θα καθυστερήσει την άφιξή της. Ο Γενικός Γραμματέας, όσο επιφυλακτικός και να παρουσιάζεται για να αναλάβει πρωτοβουλίες, θα προχωρήσει και σε τριμερή, και εάν χρειαστεί και σε (άτυπη) πενταμερή διάσκεψη τον Σεπτέμβριο. Αυτά αφορούν τη διαδικαστική διάσταση των πραγμάτων και όχι την ουσία. Αν και στο Κυπριακό η διαδικασία είναι και ουσία τις περισσότερες φορές. Σε σχέση με τις τουρκικές ενέργειες και σχεδιασμούς το σκηνικό σήμερα διαμορφώνεται ως εξής:

• Πρώτο, η επιμονή της τουρκικής πλευράς σε λύση δύο κρατών. Και η επιμονή αυτή συνδυάζεται και με ενέργειες προώθησης και επιβολής, όπως τα τετελεσμένα στην περίκλειστη περιοχή της Αμμοχώστου.
• Δεύτερο, το σενάριο των δύο κρατών αποτελεί πλέον την επίσημη γραμμή της Άγκυρας. Έκπαλαι αποτελούσε τη θέση της, πλην όμως, κρύβονταν πίσω από διάφορες άλλες ταμπέλες, που παρέπεμπαν σε αυτή τη λογική. Σήμερα, φαίνεται ότι στην ατζέντα είναι και το θέμα της προσάρτησης των κατεχομένων και προς αυτή την κατεύθυνση γίνονται κινήσεις πλήρους εναρμόνισης του ψευδοκράτους με τις δομές λειτουργίας του τουρκικού κράτους. Υπάρχουν μάλιστα και σενάρια για το πώς θα προχωρήσουν.
• Τρίτο, στο θέμα της Αμμοχώστου, η τουρκική πλευρά επιχειρεί με την τακτική της σαλαμοποίησης να εποικίσει την περιοχή. Αποτελεί ενέργεια, που συνδέεται με τα βήματα για δύο κράτη, ενώ είναι προφανές πως εξουδετερώνονται οι όποιες μελλοντικές συζητήσεις για το εδαφικό.
• Τέταρτο, στους σχεδιασμούς της κατοχικής Τουρκίας είναι και η επαναφορά στη θαλάσσια περιοχή της Κύπρου ερευνητικών σκαφών και γεωτρύπανων, το φθινόπωρο, όταν θα αρχίσουν εργασίες και οι αδειοδοτημένες από την Κυπριακή Δημοκρατία εταιρείες.

Η επίμαχη αναφορά Αναστασιάδη

Η Λευκωσία από την πλευρά της επιχείρησε να στείλει κάποια μηνύματα προς την τουρκική πλευρά και να δείξει αντίδραση στα νέα τετελεσμένα. Το ζητούμενο, όμως, είναι να αποτραπούν τα τουρκικά επεκτατικά σχέδια. Η απόφαση για ανάκληση διαβατηρίων από αξιωματούχους του κατοχικού καθεστώτος, έχει συμβολικό χαρακτήρα. Πρόκειται για μια απόφαση που θα έπρεπε να είχε ληφθεί προ πολλού, είναι όμως προφανές πως εάν δεν ενταχθεί μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο υλοποίησης μέτρων που θα προκαλούν πραγματικό κόστος στην τουρκική πλευρά, δεν θα έχει καμία σημασία.

Η απόφαση για τα διαβατήρια προκάλεσε αντιδράσεις στα κατεχόμενα. Ο Ερσίν Τατάρ επέλεξε υψηλούς τόνους και επιχειρεί να το εκμεταλλευθεί, παρουσιάζοντας τον ίδιο και τους Τουρκοκύπριους (που δεν τους επηρεάζει η απόφαση) ως… θύματα! Έχει, πάντως, ενδιαφέρον να αναφερθεί πως μέχρι τώρα δεν υπήρξε καμία αντίδραση-τοποθέτηση από την Τουρκία. Ως αποτέλεσμα της αντιπαράθεσης προέκυψε και η αναφορά από τον Πρόεδρο Αναστασιάδη για επάνοδο στο Σύνταγμα του 1960.

Σε γραπτή του δήλωση είχε αναφέρει ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά είναι «απόλυτα έτοιμη να αποδεχτεί την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης με την επάνοδο των Τουρκοκυπρίων, τόσο στην εκτελεστική, τη νομοθετική, τη δικαστική εξουσία όσο και στις υπόλοιπες των Υπηρεσιών, με βάση τις διατάξεις του Συντάγματος του 1960, με ταυτόχρονη έναρξη συνομιλιών για καθορισμό των περιοχών που η κάθε μια των κοινοτήτων θα έχει την ευθύνη διοίκησης, σύμφωνα και με βάση τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών».

Πρόκειται για μια δήλωση που ήλθε από το πουθενά και έπεσε στο κενό. Καμία προεργασία δεν έγινε, ούτε καν σκέψεις επί του θέματος. Περιλήφθηκε σε μια γραπτή δήλωση- απάντηση στον Τατάρ και επειδή “ειπώθηκε”, η κυβέρνηση δεν το “μάζεψε” στη συνέχεια. Πρόκειται για μια ακόμη περίπτωση του «πρώτα εξαγγέλλονται πολιτικές και στη συνέχεια τυγχάνουν επεξεργασίας». Πρόκειται για μια ακόμη προχειρότητα.

Προς λύση συνομοσπονδίας

Είναι σαφές πως ενόψει των συναντήσεων στη Νέα Υόρκη, το κλίμα είναι ιδιαίτερα τεταμένο και εκ των πραγμάτων θα επηρεάσει και το περιεχόμενο των όποιων συζητήσεων θα γίνουν. Η Λευκωσία φαίνεται ότι θα επιμένει στο Πλαίσιο Γκουτιέρες, στο συμφωνημένο πλαίσιο, την ίδια ώρα κατά την οποία παρασκηνιακά έγιναν κινήσεις για διεύρυνση της ατζέντας. Το θέμα, βέβαια, για τα Ηνωμένα Έθνη, κυρίως όμως για τους Βρετανούς είναι πώς θα αντιμετωπιστεί η τουρκική επιμονή για κυριαρχική ισότητα.

Είναι ένα θέμα, στο οποίο οι Τούρκοι δεν κάνουν πίσω και γι’ αυτό επιχειρείται να βρεθεί μια “συμβιβαστική φόρμουλα”, που θα ικανοποιεί την Άγκυρα. Μια φόρμουλα, που θα επιχειρηθεί να ενταχθεί σε μια λογική πάρε-δώσε. Το κλειδί σε αυτή την προσπάθεια είναι να εκχωρήσουν οι Τουρκοκύπριοι κυριαρχία στη νέα κατάσταση πραγμάτων. Οι αναφορές σε «αυτοδιοικούμενες περιοχές», σε «ιδρυτικές κοινότητες», σε αυτό παραπέμπουν προφανώς.

Υπενθυμίζεται συναφώς ότι στη βρετανική φόρμουλα αναφέρεται ότι «στην Κύπρο υπάρχουν από το 1960 δύο κοινότητες οι οποίες σήμερα ως κοινοτικά κυρίαρχα κρατίδια (Community States) θα ιδρύσουν την Κυπριακή Ομοσπονδιακή Δημοκρατία, με τον ίδιο τρόπο που ιδρύθηκε και η Κυπριακή Δημοκρατία το 1960, δηλαδή από τις δύο κοινότητες…». Αν και η φόρμουλα αυτή δεν προχώρησε, καθώς δεν έγινε αποδεκτή από τους εμπλεκόμενους, ωστόσο στοιχεία της παραμένουν στο τραπέζι.

Εάν υπάρξουν εξελίξεις στο Κυπριακό –κι αυτό θα εξαρτηθεί και από τα όσα διαδραματίζονται διεθνώς– αναμένεται ότι θα κινηθούν στη λογική αυτή. Δηλαδή, να βρεθεί μια φόρμουλα, που θα είναι μεταξύ των δύο κρατών και της Διζωνικής Ομοσπονδίας, δηλαδή, μιας συνομοσπονδίας. Αυτό θα καταστήσει και τον στόχο του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για τετραγωνισμό του κύκλου εφικτό!

Ένα χρονοβόρο χαρτί

Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης έχει συγκαλέσει για την ερχόμενη Τετάρτη, 1η Σεπτεμβρίου, συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου το οποίο θα ενημερώσει και για τις πρόσφατες τοποθετήσεις του για το Σύνταγμα του 1960, αλλά και τα επόμενα βήματα υπό το φως και της απόφασης για την ανάκληση διαβατηρίων από αξιωματούχους του κατοχικού καθεστώτος. Είναι σαφές πως μέχρι τη συνεδρίαση ο στόχος είναι να “ξεφουσκώσει” η όλη συζήτηση, ενώ ο Πρόεδρος θα επιβεβαιώσει ότι «η γραμμή δεν αλλάζει».

Την ίδια ώρα, θα εξηγηθεί και η νομική βάση για την 5η Διακρατική Προσφυγή της Κυπριακής Δημοκρατίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) κατά των τουρκικών σχεδιασμών για στην περίκλειστη περιοχή της Αμμοχώστου. Για την πρόθεση ενημερώθηκε το Εθνικό Συμβούλιο και από τον Γενικό Εισαγγελέα στην προηγούμενη σύνοδο. Εκείνο το οποίο αναμένεται να αναφερθεί στο Εθνικό είναι για τους βασικούς άξονες αυτής της προσφυγής.

Σημειώνεται ότι πρόκειται για μια διαδικασία που θα πάρει χρόνο. Αναμένεται να κρατήσει τρία-τέσσερα χρόνια. Θα απαντηθούν και ερωτήματα που εγείρονται σε σχέση με κινδύνους που ελλοχεύουν από μια προσφυγή. Υπενθυμίζεται συναφώς ότι έγιναν τέσσερις Διακρατικές Προσφυγές της Κυπριακής Δημοκρατίας και για την τελευταία εκδόθηκε καταδικαστική απόφαση για την κατοχική Τουρκία, τον Μάιο του 2001.

Ο ρόλος των βάσεων

Οι βρετανικές Βάσεις ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν για μεταφορά Βρετανών πολιτών από το Αφγανιστάν. Αν και μέχρι στιγμής δεν υπάρχει, ως φαίνεται, οριστική απόφαση, ωστόσο έχουν γίνει προετοιμασίες για τους χώρους που θα φιλοξενήσουν όσους θα μεταφερθούν στη Βάση του Ακρωτηρίου, μέχρι τον επαναπατρισμό τους. Πρόκειται για ανθρωπιστικού χαρακτήρα αποστολή. Πριν από τη μεταφορά των πολιτών θα ενημερωθεί σχετικά και η Κυπριακή Δημοκρατία.