Το ενεργειακό παίγνιο στο Βορρά – Η Γερμανία, η ελληνική γκάφα και ο Ερντογάν

Πριν δύο χρόνια, τέτοιες μέρες, δημοσίευα στο SLpress.gr άρθρο (με τίτλο “H Ελλάδα κοιτάζει προς το Νότο αλλά ο τρόμος έρχεται από τον Βορρά”), το οποίο έμελλε να αποδειχθεί προφητικό. Ενώ πριν δύο χρόνια άπαντες θεωρούσαν ότι η συμφωνία Ρωσίας-Ουκρανίας για το φυσικό αέριο θα φέρει ειρήνη στην περιοχή, μερικούς μήνες μετά άρχισε να φαίνεται ότι η κρίση γίνεται επικίνδυνη για την διεθνή ασφάλεια.

Τότε προσπάθησα να στρέψω την προσοχή σε ένα διαφορετικό μέτωπο, διότι οι εξελίξεις μας αφορούσαν άμεσα. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη είχε ξοδέψει πολιτικό και διπλωματικό κεφάλαιο για να διαχειριστεί το αγκάθι της Λιβύης. Πρόκειται για κλασική περίπτωση, που ο Ερντογάν δημιουργεί ένα πρόβλημα που μόνο ο ίδιος μπορεί να λύσει. Χωρίς να υποβαθμίζουμε την σημασία του τουρκολιβυκού μνημονίου, η κίνηση του Ερντογάν είχε βαθύτερο σκοπό που η κυβέρνηση Μητσοτάκη καθυστέρησε πολύ να αντιληφθεί με αποτέλεσμα να χάσουμε πολύτιμο χρόνο.

Στρεφόμενη αποκλειστικά στις εξελίξεις στο Νότο, άφησε το πεδίο στο Βορρά ελεύθερο στον Ερντογάν. Με τον σύμμαχό του Αζέρο πρόεδρο Αλίγιεφ και με πετρελαϊκούς κολοσσούς σχεδίαζε να καταβροχθίσει το Ναγκόρνο Καραμπάχ και να επιβάλει θηλιά στην Αρμενία. Οι S-400, οι επενδύσεις της ρωσικής Rosatom σε πυρηνικά εργοστάσια στην Τουρκία και οι νέοι αγωγοί φυσικού αερίου ατσάλωσαν την συμμαχία Πούτιν-Ερντογάν.

Ο αναθεωρητισμός του σουλτάνου στοχεύει Ελλάδα, Κύπρο, Λιβύη και Αρμενία. Οπότε, η διαφοροποίησή του από τα σχέδια του Πούτιν στο Ουκρανικό ήταν δεδομένη. Μπορεί να κατάφερε ο νότιος αγωγός (Turkish Stream) να παρακάμψει την Ελλάδα και να περάσει από την Βουλγαρία, αλλά ο Βόρειος Nord Stream 2 του χάλασε τα σχέδια. Οι Ερντογάν και Πούτιν ξόδεψαν χρήμα για την ακύρωση του αγωγού EastMed, γιατί θέλουν το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου να μεταφερθεί στην Ευρώπη μέσω αγωγών που θα περνούν από την Τουρκία ή από σταθμούς LNG.

Ο Ερντογάν, όμως, δεν υποστηρίζει τον Nord Stream 2, επειδή η δυνατότητα μεταφοράς επιπλέον 55 Mbtu φυσικού αερίου (θα διπλασιάσουν την μεταφορά των 55mbtu μέσω Nord Stream 1) απειλεί με κατάρρευση την ουκρανική οικονομία, η οποία θα απωλέσει ετησίως 3-4 δισ. δολάρια. Στην πραγματικότητα, ο Ερντογάν φοβάται ότι θα υποβαθμιστεί γεωπολιτικά και οικονομικά το νότιο δίκτυο αγωγών φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Γι’ αυτό βοηθά στρατιωτικά (πουλώντας Bayraktar) και διπλωματικά την Ουκρανία, εξοργίζοντας τον Πούτιν. Επιπρόσθετα, γνωρίζει ότι μετά το δούλεμα της Μέρκελ στον Τραμπ αναφορικά με το LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο), οι ΗΠΑ θα αναζητούσαν νέους δρόμους για το δικό τους LNG.

Εξ αντανακλάσεως κέρδη

Το πρώτο εργοστάσιο LNG υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Γερμανία υποτίθετο ότι θα το κατασκεύαζαν αμερικανικές εταιρίες. Ξαφνικά, το Βερολίνο ανακοίνωσε ότι η ρωσική Novatek κατασκεύασε τον πρώτο σταθμό LNG στο έδαφός της. Η άμεση αντίδραση των Αμερικανών ωφέλησε εξ αντανακλάσεως την Ελλάδα μιας και η Αλεξανδρούπολη επιλέχτηκε για μια μεγάλη επένδυση σε LNG. Έτσι,  η Ελλάδα απέκτησε σταθμό LNG στον Βορρά ενώ στο Νότο αναβαθμίστηκε ο σταθμός της Ρεβυθούσας, ώστε να δέχεται μεγαλύτερα πλοία. Αλλά εθνική πολιτική με εξ αντανακλάσεως ενέργειες δεν μπορεί να σώσει την παρτίδα.

Όσο ο κορωνοϊός χτυπούσε τις οικονομίες, ήταν δεδομένο ότι η γεωπολιτική αξία των κοιτασμάτων φυσικού αερίου θα αυξάνεται. Ο Ερντογάν ενίσχυσε τον στόλο του σε γεωτρύπανα και ερευνητικά σκάφη. Πλάσαρε, μάλιστα, τον μύθο ότι στην Μαύρη Θάλασσα έχει βρει τεράστια κοιτάσματα. Το κοίτασμα Tuna-1 στο Σαγγάριο, γνωστό επί χρόνια, δεν είναι του μεγέθους που δηλώνεται. Η Τουρκία προχωρά στην κατασκευή ενός υποθαλάσσιου αγωγού με την ιταλική Saipem με σκοπό να ελέγξει την “πιάτσα” της περιοχής. Και επειδή οι supermajor εταιρίες εγκαταλείπουν την περιοχή, (Βουλγαρία και Ρουμανία) ο Ερντογάν επιχειρεί να εμφανιστεί ως ο απόλυτος διαχειριστής της κατάστασης στην Μαύρη Θάλασσα και στους νότιους αγωγούς.

Δυστυχώς η Αθήνα σε τέτοια μεγάλα γεωπολιτικά παιχνίδια, αντιδρά με καθυστέρηση. Προσπαθεί να τα αντιμετωπίσει αφού έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί. Κι αυτό, διότι η Ελλάδα δεν διαθέτει μηχανισμό παρακολούθησης, καταγραφής και αξιολόγησης των διεθνών τάσεων και εξελίξεων. Έχει εναποθέσει αυτόν τον ρόλο σε ιδιώτες. Χωρίς καμία διασύνδεση με τον παραγωγικό πυρήνα των υπουργείων και των ελληνικών επιχειρήσεων στρατηγικού χαρακτήρα, η Αθήνα εμπιστεύεται αναξιόπιστους συμβούλους, οι οποίοι της λένε ό,τι συμφέρει το πολιτικό της αφήγημα, γεγονός που έχουμε πληρώσει ουκ ολίγες φορές. Κι όμως, η Ελλάδα διαθέτει διακεκριμένους επιστήμονες, τις προτάσεις των οποίων απορρίπτει και τους οποίους αξιοποιούν ιδιωτικές εταιρίες.

Το όχι της Ελλάδας στις εξορύξεις 

Το προαναφερθέν άρθρο μου κατέληγε: «Σε ό,τι αφορά τις επιπτώσεις που θα έχει όλο αυτό για την χώρα μας, το μόνο που θεωρώ σίγουρο, είναι ότι σε λίγες μέρες, θα μπουν στην άκρη οι “λιβυολόγοι” και θα πάρουν τον λόγο οι “ουκρανολόγοι”!». Σήμερα μιλάμε για την Ουκρανία! Τονίζαμε τότε τη σημασία του τριγώνου Ρωσίας-Γερμανίας-Ουκρανίας. Γιατί αποτελεί παράδοση δεκαετιών, η Ελλάδα να ασχολείται με ζητήματα κατόπιν εορτής και να “μοιρολογεί”. Αποφεύγει να μπεί στις εξελίξεις ως άμεσα δρών και να επωφεληθεί κατά το δυνατόν από τα γεωοικονομικά-γεωπολιτικά παίγνια στη γειτονιά μας!

Το παιχνίδι, λοιπόν, στον Βορρά βρίσκεται σχεδόν στο μέσον του. Το καθυστέρησε η πανδημία και η ενεργειακή κρίση. Η ελληνική κυβέρνηση δήλωσε πέρυσι ότι δεν θα προχωρήσει σε νέες έρευνες και εξορύξεις υδρογονανθράκων, με το πρόσχημα ότι οι τιμές του φυσικού αερίου ήταν (τότε) πολύ χαμηλές. Απομακρύνθηκε από το σχέδιο του EastMed, διαπράττοντας μείζον σφάλμα στρατηγικής. Έτσι επέτρεψε στον Ερντογάν να εμφανιστεί ως ο μοναδικός που ποντίζει σωλήνες αγωγών αερίου στην Μαύρη Θάλασσα και επομένως ο μοναδικός που μπορεί να τρέξει το έργο των αγωγών της Ανατολικής Μεσογείου. Πρόκειται για εθνική γκάφα ολκής.

Και τώρα ο Μητσοτάκης παρακαλάει τον Πούτιν να μας δει με συμπάθεια σε ό,τι αφορά τα συμβόλαια φυσικού αερίου, διότι άπαντες καταλαβαίνουν ότι η Ευρώπη κινδυνεύει από ενεργειακό blackout. Γερμανία και Ρωσία παριστάνουν ότι βρίσκονται σε αντιπαλότητα για τον Nord Stram 2. Μέρκελ και Σόλτς δηλώνουν ότι θέλουν να προστατέψουν την ουκρανική οικονομία.

Οι δηλώσεις αυτές καθησυχάζουν τον Μπάϊντεν και κυρίως τον υιό Μπάιντεν, ο οποίος εργάζεται ως σύμβουλος σε ουκρανικές ενεργειακές εταιρίες. Φυσικά το φιλο-ουκρανικό λόμπι στην Ελλάδα δεν είναι ακριβώς φιλο-ουκρανικό, αλλά φίλα προσκείμενο στους Δημοκρατικούς των ΗΠΑ, που υποστηρίζουν την Ουκρανία. Ας σημειωθεί ότι το φιλο-αζέρικο λόμπι στις ΗΠΑ είναι συνδεδεμένο με τους Ρεπουμπλικάνους.

Ενεργειακό παίγνιο στο Βορρά

Τα μεγάλα κόμματα της Γερμανίας διατείνονται ότι είναι σε κόντρα με τους Ρώσους, αλλά επί της ουσίας έχουν ήδη αναπτύξει τεράστια ενεργειακή συμμαχία. Επιθυμούν την άνευ όρων αποδοχή του Nord Stream 2. Απλά επειδή δεν θέλουν να προκαλέσουν τις ΗΠΑ, προσπαθούν να το φέρουν ως αναγκαστικό αποτέλεσμα μιας “πράξης θεού” (act of god) που θα προέρθει από την απειλή blackout στην ΕΕ.

Υπενθυμίζουμε ότι στο τιμόνι της Rosneft βρίσκεται και ο πρώην Γερμανός καγκελάριος Γκέρχαντ Σρέντερ, ενώ αντιπρόεδρός της και CEO του Nord Stream είναι ο Γερμανός μεγαλοτραπεζίτης Ματίας Γουόρνινγκ. Ο Σρέντερ, όπως και ο Σολτς προέρχονται από το βαθύ Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα. Το ίδιο και ο Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ, άλλοτε δεξί χέρι του Σρέντερ, που είχε διατελέσει αντικαγκελάριος και υπουργός Εξωτερικών σε κυβέρνηση Μέρκελ.

Η Γερμανία καμώνεται ότι είναι μια χώρα “πράσινη” που προωθεί τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Ελέγχει, μάλιστα, κολοσσούς όπως η δανέζικη Vestas από την οποία αγοράζουμε ανεμογεννήτριες στην Ελλάδα. Η Γερμανία, όμως, αυξάνει την χρήση των λιγνιτών στο εσωτερικό της και ετοιμάζεται να διπλασιάσει την προμήθεια φυσικού αερίου από την Ρωσία. Μέρος του θα μεταπουλά με κέρδος σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Θα ήταν παράλειψη αν δεν υπογραμμίζαμε ότι αυτή η εκκρεμότητα με τον Nord Stream 2 βολεύει τον Πούτιν. Στην παρούσα φάση δεν επιθυμεί το άμεσο άνοιγμα της στρόφιγγας. Έχοντας κλείσει μακροπρόθεσμα συμβόλαια (take-or-pay) με ευρωπαϊκά κράτη, δεν τον συμφέρει να ανοίξει την στρόφιγγα αυτή την στιγμή, διότι δεσμεύεται από τις περσινές χαμηλές τιμές. Η σημερινή τιμή του φυσικού αερίου έχει ανέβει κατακόρυφα, αλλά η Ρωσία πουλά με περσινές τιμές πολύ χαμηλότερες από τις τρέχουσες. Άρα, τον συμφέρει να περιμένει να λήξουν τα περσινά συμβόλαια και να κάνει νέα με τις τρέχουσες υψηλές τιμές.

Στο μεταξύ, με την “πράσινη” ρητορική της, η Γερμανία ξεστοκάρει ανεμογεννήτριες, ενισχύοντας την βιομηχανία της με τις εξαγωγές σε άλλα κράτη-μέλη, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα. Παράλληλα, δαιμονοποιεί την πυρηνική ενέργεια, διότι η αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος σε πυρηνικά χαλάει τα σχέδιά της για ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από την ίδια, μέσω του ρωσικού φυσικού αερίου. Γι’ αυτό, προβλέπω ότι όχι απλά θα τεθεί σε λειτουργία ο Nord Stream 2, αλλά ότι θα ξεκινήσει και η κατασκευή του Nord Stream 3.