Το Φόρειν Όφις ομολογεί ότι η Συνθήκη Εγγυήσεως είναι παράνομη

Η Τουρκία προχώρησε στην εισβολή στην Κύπρο, την 20η Ιουλίου 1974, πέντε ημέρες μετά το πραξικόπημα της χούντας και της ΕΟΚΑ Β. Τα σχέδια προϋπήρχαν και τέθηκαν σε εφαρμογή μετά από συνεννόηση με τη Xούντα και τους εγκάθετούς της στην Κύπρο, τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και το ΝΑΤΟ. Το σχέδιο κατάληψης τμήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν μέρος μιας συμφωνίας εκείνων των παικτών και σε αυτή την πορεία η ανατροπή του Προέδρου Μακαρίου ήταν μέρος του παζλ.

Η Τουρκία εισβάλλοντας στην Κύπρο επικαλέσθηκε τη Συνθήκη Εγγυήσεως του 1960, μεταξύ της ιδίας, της Βρετανίας και της Ελλάδος. Σύμφωνα με τα άρθρα ΙΙΙ και IV, οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις με τα συνθήκη του 1960 εγγυήθηκαν: Πρώτον, την ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα και την ασφάλεια της Κύπρου. Δεύτερον, την απαγόρευση κάθε δραστηριότητας, καθ΄όσον εξαρτάται από αυτές, που θα έχει ως στόχο την ένωση εν όλω ή εν μέρει της Κύπρου με άλλο κράτος. Τρίτον, την “κατάσταση πραγμάτων”, η οποία καθιερώθηκε με το Σύνταγμα του 1960.

Σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στη Συνθήκη Εγγυήσεως, οι υποχρεώσεις των τριών δυνάμεων ήσαν οι ακόλουθες:

• Να απαγορεύσουν, στον βαθμό που εξαρτάται από τις τρεις δυνάμεις, κάθε δραστηριότητα που μπορεί να ευνοήσει την ένωση εν όλω ή εν μέρει της Κύπρου με άλλο κράτος.
• Να διαβουλευθούν μεταξύ τους, ούτως ώστε να αναλάβουν κοινή ή συμφωνημένη δράση για να προβούν σε διαβήματα ή για να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα προς αποκατάσταση των πραγμάτων, σε περίπτωση παραβίασης των συμφωνιών.
• Να ενεργήσει κάθε εγγυήτρια δύναμη αυτοτελώς σε περίπτωση που δεν υπάρχει δυνατότητα για κοινή ή συμφωνημένη δράση.

Οι αναφορές αυτές δεν δικαιολογούν ποσώς τη στρατιωτική επέμβαση, η οποία ήταν και εξακολουθεί να είναι παράνομη. Η Τουρκία, ωστόσο, έχει καταφέρει να αναπτύξει ένα αφήγημα, το οποίο κέρδισε έδαφος. Ήταν περισσότερο αποτυχία της ελληνικής πλευράς να αναδείξει το δίκαιό της και τον χαρακτήρα του προβλήματος. Η Συνθήκη Εγγυήσεως του 1960 δεν παρέχει το δικαίωμα χρήσης βίας σε κάποια από τις εγγυήτριες δυνάμεις.

Συνθήκη Εγγυήσεως και τουρκική επέμβαση

Μια τέτοια ενέργεια, μια τέτοια ερμηνεία, προδήλως αντίκειται προς τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ και τις διατάξεις του αναγκαστικού δικαίου και καθιστά τη Συνθήκη του 1960, σύμφωνα με τον καθηγητή Άγγελο Συρίγο, άκυρη. Πιο συγκεκριμένα, το άρθρο 2.4 του Καταστατικού Χάρτη, που αποτελεί κανόνα αναγκαστικού δικαίου, ορίζει ρητώς ότι:

«Πάντα τα μέλη θα απέχωσι εις τας διεθνείς αυτών σχέσεις της απειλής ή χρήσεως βίας κατά της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας οιουδήποτε κράτους ή καθ΄ οιονδήποτε άλλον τρόπον ασυμβίβαστον προς τους σκοπούς των Ηνωμένων Εθνών». Βεβαίως εξαιρούνται οι περιπτώσεις που αφορούν τη νόμιμη άμυνα (άρθρο 51) και η εφαρμογή εξαναγκαστικών μέτρων του κεφαλαίου 7. (Άγγελος Συρίγος, Η Καθημερινή, 1974 40 χρόνια από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, 20 Ιουλίου 2014, σελ.18).

Σύμφωνα με το αρχείο του Κωνσταντίνου Καραμανλή (Κωνσταντίνος Καραμανλής, Αρχείο Γεγονότα και Κείμενα, σελ. 30), στο πενθήμερο που είχε μεσολαβήσει μεταξύ του πραξικοπήματος και της εισβολής, η Βρετανία ανέλαβε, ως εγγυήτρια δύναμη, την πρωτοβουλία να συγκαλέσει, στις 17 Ιουλίου, στο Λονδίνο, τις κυβερνήσεις Ελλάδος και Τουρκίας για διαβουλεύσεις με σκοπό την αποκατάσταση της νομιμότητας σε εφαρμογή των ιδρυτικών Συνθηκών της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η ελληνική πλευρά δεν απέστειλε εκπρόσωπο, ενώ η τουρκική πλευρά πρότεινε για τον σκοπό αυτό διμερή παρέμβαση, από κοινού με την αγγλική κυβέρνηση. Όταν η τελευταία απορρίψει την πρόταση, η Άγκυρα θα επιχειρήσει μόνη την εισβολή, καταπατώντας τις υποσχέσεις που είχε δώσει στο Λονδίνο για αποφυγή της βίας και εμμονή στη διαδικασία των διαβουλεύσεων.

Η παρέμβαση αυτή, που έγινε με το επιχείρημα της αποκαταστάσεως της νομιμότητας και της προστασίας των Τουρκοκυπρίων, υπήρξε αυθαίρετη και παράνομη, εφόσον –σύμφωνα με γνωμάτευση του νομικού τμήματος του ΟΗΕ (19.5.1959)– η Συνθήκη Εγγυήσεως απέκλειε τη χρήση βίας. Στο Αρχείο Καραμανλή σημειώνεται επίσης ότι πριν από τη σύγκληση της Διασκέψεως της Γενεύης είχε εκδοθεί η υπ’ αριθμόν 353 απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, καταδικαστική της τουρκικής εισβολής.

Συνθήκη Εγγυήσεως και βρετανικές βάσεις

Από την έρευνα του Βρετανού πρώην διπλωμάτη, ιστορικού, καθηγητή Πολιτικών Ιδεών και Θεσμών στο Πανεπιστήμιο Guglielmo Marconi της Ιταλίας, Γουίλιαμ Μάλινσον, στο Φόρεϊν Όφις προκύπτει ότι οι ίδιοι οι Βρετανοί εμπειρογνώμονες θεωρούν παράνομη τη Συνθήκη Εγγυήσεως, την οποία επέβαλε το Λονδίνο στον Μακάριο, με τη βοήθεια της τότε ελληνικής κυβέρνησης!

Η Συνθήκη Εγγυήσεως, γιατί παραβιάζει το άρθρο 2.4 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, ενώ η ισχύς της συμπαρασύρεται και καταπίπτει από το άρθρο 103. Οι απόψεις αυτές καταγράφονται στο έγγραφο NA FCO 27/166/MF/10/41 των βρετανικών Κρατικών Αρχείων. Για τη νομιμότητα της Συνθήκης Εγγυήσεων απαντήσεις δίνουν οι ίδιοι οι Βρετανοί. Οι απόψεις αυτές καταγράφονται στο έγγραφο NA FCO 27/166/MF/10/41 των βρετανικών Κρατικών Αρχείων.

«Οι διάφορες συμφωνίες του 1960… απετέλεσαν μια συνολική ρύθμιση, στην πραγματικότητα μια συμφωνία πακέτο. Η εγκατάλειψη της θέσης μας για τη Συνθήκη Εγγύησης θα υπονόμευε επομένως τη θέση μας για το υπόλοιπο της ρύθμισης του 1960. Ιδιαίτερα, μπορεί να ανακαλύψουμε μια μέρα ότι έχει υπονομεύσει τη θέση μας επί της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης.

»Ακόμα και αν οι τίτλοι μας επί των Κυριάρχων Περιοχών Βάσεων δεν εξαρτώνται από τη Συνθήκη Εγγυήσεων ή τη Συνθήκη Εγκαθίδρυσης, οι ρητές διατάξεις αυτών των συνθηκών σχετικά με τις Κυρίαρχες Περιοχές Βάσεων, που αφορούν την εξασφάλιση της ανενόχλητης κατοχής μας και χρήσης των Περιοχών, μπορεί να αποβούν ωφέλιμες. Επιπλέον κάθε τι που θέτει τη ρύθμιση του 1960 ως σύνολο σε αμφισβήτηση θα μας εξέθετε σε πίεση αναφορικά με το ηθικό μας (όχι το νομικό) δικαίωμά μας να διατηρούμε τις Βάσεις. Είτε έχουμε είτε δεν έχουμε άμεσο συμφέρον να διατηρήσουμε τη Συνθήκη Εγγύησης, δεν θα μπορούσαμε ανοιχτά να την εγκαταλείψουμε χωρίς να αναστατώσουμε σοβαρά την Τουρκία».

Λύση και Συμφωνία της Ζυρίχης

Όπως υποστηρίζει ο καθηγητής Μάλινσον, «οι συνθήκες του 1960 δεν σχεδιάστηκαν για να επιτρέψουν στην κεντρική κυπριακή κυβέρνηση να δράσει ανεξάρτητα, αλλά για να κρατήσουν, όσο ήταν δυνατό περισσότερο, την ΕΣΣΔ έξω από την Ανατολική Μεσόγειο». Ολόκληρη η ρύθμιση ήταν “αξονισμένη” γύρω από τις βρετανικές βάσεις. Είναι χαρακτηριστικό και αγγίζει τα όρια της φάρσας, ότι πάνω από τη μισή Συνθήκη Εγκαθίδρυσης του κυπριακού κράτους αναφέρεται στις βρετανικές βάσεις, λέει ο Βρετανός πρώην διπλωμάτης, που υπενθυμίζει ότι ο Μακάριος δεν εκλήθη καν στη Ζυρίχη (Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος, στη στήλη “Ιδέες και Απόψεις” του ΑΠΕ-ΜΠΕ, 3 Μαρτίου 2017).

Όπως αναφέρει ο Βρετανός πρώην διπλωμάτης, «η Βρετανία έχει αναγνωρίσει εδώ και πολύ καιρό ότι έχει ευθύνη χωρίς ισχύ στην Κύπρο, αλλά ότι αυτό γίνεται υποφερτό με το να είναι τμήμα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ», προσθέτοντας ότι οι ΗΠΑ, κατά την άποψή του, δεν θα συγκατατεθούν ποτέ σε μια γνήσια ανεξάρτητη Κύπρο, γιατί αυτό ακριβώς θα ήθελε η Ρωσία.

Οποιαδήποτε λύση θα είναι πάντα προσαρμοσμένη στις μερικώς παράνομες συνθήκες του 1960 και στις βρετανικές βάσεις, ανεξάρτητα από τις σημειολογικές εφευρέσεις. Αυτό έγινε και με το σχέδιο Ανάν, οι κύριες προβλέψεις του οποίου εισήχθησαν από τον Χένρι Κίσινγκερ με την “Πρωτοβουλία Πέντε Σημείων” του 1976. Τα υπόλοιπα δεν είναι πολύ περισσότερο από άσκηση δημοσίων σχέσεων που προορίζεται για τον κυπριακό λαό, “σανός” προς κατανάλωση από τους Κυπρίους μιας πολιτικής ισχύος του 19ου αιώνα (little more than the collateral fodder of 19th Century power-politics).

Μια υποτιθέμενη λύση περιέχει τόσο πολλές εξαιρέσεις από το ευρωπαϊκό δίκαιο, που θα θέσει την Κύπρο στο επίπεδο ενός τρίτης κατηγορίας μέλους της ΕΕ, αν όντως επιβιώσει της συμφωνίας που θέλουν οι Αγγλοαμερικανοί να επιβάλλουν» (Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος στη στήλη «Ιδέες και Απόψεις» του ΑΠΕ-ΜΠΕ, 3 Μαρτίου 2017 και εδώ).