Το κείμενο των “4” στην “Κ” – Η μέθοδος του παραπλανητικού λόγου
09/08/2023
Η επιστράτευση τεσσάρων επιφανών ειδικών στις διεθνείς σχέσεις και στην ασφάλεια–της σχολής των “ρεαλιστών”– για την προσφυγή όπως-όπως στη Χάγη για τα ελληνοτουρκικά, μπορεί να εκτιμηθεί ως οπισθοφυλακή της θεωρίας των “υποχωρήσεων” και της συνεκμετάλλευσης, πριν αυτή γίνει γεγονός. Η ομάδα των “4” (Αλέξανδρος Διακόπουλος, Πέτρος Λιάκουρας, Κώστας Υφαντής, Κωνσταντίνος Φίλης) έγραψε ένα άρθρο με τίτλο “Ιχνηλατώντας τον δρόμο για τη Χάγη” (Καθημερινή, 30.7.2023) με το οποίο επιχειρείται η διασκέδαση και η υπονόμευση της επιχειρηματολογίας που καταγράφει τους εθνικούς κινδύνους, το μέγεθος και της συνέπειες των “υποχωρήσεων”.
Είναι προφανές ότι οι γεωπολιτικοί χορογράφοι της Ουάσιγκτον έχουν φαντασιωθεί ένα σετ κινήσεων (βάσεις σε Σκύρο και Λήμνο, F35 στην Αθήνα και νέα F16 στην Άγκυρα και πολλά άλλα που θα δούμε προσεχώς) για να διευκολυνθούν οι “υποχωρήσεις”, αν και οι υπηρεσίες τους διαπιστώνουν σκληρή αντίσταση στα κοινωνικά δίκτυα που ενδεχομένως σε συνδυασμό με άλλες δυσκολίες της κυβέρνησης, να οδηγήσουν σε ανεπιθύμητες εξελίξεις.
Έτσι, μετά από καταιγισμό αναλύσεων και άρθρων στα συστημικά μέσα για τα υπέρ και τα κατά της Χάγης που σκοπό είχαν την εξοικείωση της κοινής γνώμης με τον ρεαλισμό των υποχωρήσεων και της συνεκμετάλλευσης, ήρθε το άρθρο της “ομάδας των 4” για να υποσκάψει την αντίθετη επιχειρηματολογία. Το άρθρο των “4” αποδομήθηκε συστηματικά και στιβαρά επί της ουσίας, τόσο από τον Γιώργο Αϋφαντή πληρεξούσιο υπουργό Α’ ε.τ. που το χαρακτήρισε προπαγανδιστικό που στερείται ακαδημαϊκής ακεραιότητας, όσο και από τους Ιωάννη Ιντζέ αντιστράτηγο ε.α., κάτοχο ΜΑ στην Εφαρμοσμένη Στρατηγική και Διεθνή Ασφάλεια και Παναγιώτη Παύλο ερευνητή Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Όσλο και επιστημονικό συνεργάτη στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, που εκτίμησαν πως απέβλεπε στην «άμβλυνση των εθνικών αντανακλαστικών».
Εδώ θα επιχειρήσουμε να καταγράψουμε την προπαγανδιστική μέθοδο που διαπερνά το επίμαχο άρθρο των “4”. Εισαγωγικά χρησιμοποιεί τα βασικά εργαλεία της προπαγάνδας που είναι ο φορμαλισμός της παραδοσιακής λογικής –συνήθως στηριζόμενος σε αθέμιτη βάση– και η δόλια παράθεση της φαινομενολογίας των ιστορικών γεγονότων και των επιχειρημάτων με στόχο την δήθεν “οργάνωση του χάους” (Edward L. Bernays)*.
Η χειραγώγηση της κοινής γνώμης
Έτσι, επιχειρείται να δημιουργηθεί στον αναγνώστη μια άνεση και χαλάρωση γύρω από τον όρο “διαπραγμάτευση” με τη φράση «αν και είμαστε πολύ μακριά από μια τέτοια προοπτική, ο δημόσιος διάλογος έχει ανοίξει και η ψυχραιμία δεν περισσεύει». Αμέσως δηλαδή επιχειρείται να απαξιωθεί ως “μη ψύχραιμος” κάθε σκεπτικισμός ή αντίθετη επιχειρηματολογία από εκείνη των οπαδών του “εύλογου” συμβιβασμού. Σημειωτέον ότι έχει προηγηθεί μια πολύμηνη πολιτική διαβεβαίωση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη ότι δεν φοβάται τον διάλογο (παρά τα όσα είχε πει γι’ αυτόν ο Ερντογάν) και ότι οι δίαυλοι επικοινωνίας πρέπει να παραμένουν ανοιχτοί (αυτό ποτέ δεν εξηγήθηκε επί της ουσίας, ειδικά όταν επικρέμεται ένα casus belli).
Μετά την “άνεση” και τη “χαλάρωση” αρχίζει η θεωρία: «Τρία στοιχεία, διασυνδεόμενα, είναι σημαντικά σε μια διαπραγμάτευση: οι όροι/το πλαίσιο με τους οποίους αυτή γίνεται, οι εναλλακτικές που υπάρχουν σε περίπτωση μη συμφωνίας και ο χρόνος». Εδώ επιχειρείται η “οργάνωση του χάους” μέσω μιας υποδόριας απειλής (εναλλακτικές μη συμφωνίας και χρόνος) σαν να υπονοείται ως εναλλακτική ο πόλεμος.
Στη συνέχεια οι “4” αρθρογράφοι αντιπαρέρχονται την «διατήρηση της παρούσας κατάστασης» με το ισχυρότερο επιχείρημά τους: «Υπολογίζεται ότι δαπανούμε περίπου το 4% του ΑΕΠ κατά μέσον όρο τα τελευταία 50 χρόνια για την Άμυνα. Σε σημερινές τιμές, έχουμε δαπανήσει συνολικά κοντά στα 400 δισ. ευρώ (όσο ακριβώς είναι σήμερα το δημόσιο χρέος)!». Για το χρέος δεν ευθύνονται βέβαια οι δαπάνες για την εθνική άμυνα, αλλά η αλόγιστη πολιτική – ειδικά μετά την ένταξη στο ευρώ και τον εύκολο δανεισμό. Επιπλέον αν τα 400 των αμυντικών δαπανών είχαν επενδυθεί σε σωστές επιλογές με αντισταθμιστικά οφέλη (και όχι μίζες) θα είχαμε τώρα αμυντική βιομηχανία σαν την Τουρκία.
Γράφουν οι “4”: «Είναι λοιπόν πιθανό η κούρσα εξοπλισμών, που ξεκίνησε λόγω της διαφοράς μας για την υφαλοκρηπίδα, να έχει κοστίσει μέχρι σήμερα περισσότερο από το όποιο προσδοκώμενο κέρδος θα μας απέφεραν τυχόν πλουτοπαραγωγικοί πόροι της υφαλοκρηπίδας». Επειδή η “ρεαλιστική” σχολή είναι υπέρ της συνεκμετάλλευσης, θα ήταν καλό να σκεφτούν πού θα φτάσουν οι επιδιώξεις της Τουρκίας αν αυτή καταστεί πετρελαιοπαραγωγός χώρα, με πολύ ρευστό. Αν δεν μπορούν να το φανταστούν ας ρωτήσουν στη Βιέννη, εκεί ξέρουν.
Και τα καρφιά στο φέρετρο …«επιπλέον, σε λίγα χρόνια δεν θα έχουν νόημα τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων, ακόμη και αν αυτά υπάρχουν και είναι εκμεταλλεύσιμα, λόγω της κλιματικής κρίσης και συνακόλουθα της αναπόφευκτης πράσινης μετάβασης». Πρόκειται για εικασία που προσβλέπει στη δημιουργία αμφιβολίας και άρνησης. Η ατάκα έχει τελεολογικό χαρακτήρα, αφού η ολική εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων δεν προβλέπεται από καμία σοβαρή μελέτη…
Ένα εξαιρετικό δείγμα προπαγάνδας…
Και εκεί που οι “4” ειδικοί-ακαδημαϊκοί εγκαταλείπουν τα προσχήματα της σοβαροφάνειας είναι όταν γράφουν πως «κλωτσώντας λοιπόν το τενεκεδάκι παρακάτω, διατηρούμε μεν ακέραια τα “κυριαρχικά μας δικαιώματα” σε θεωρητικό (αλλά και φαντασιακό) επίπεδο, στην πράξη όμως, όσο δεν οριοθετούμε, δεν έχουμε τίποτα πέραν των 6 ν.μ. κυριαρχίας. Προσδοκούμε ΑΟΖ που φθάνει μέχρι την Κύπρο, αλλά προσώρας δεν μπορούμε καν να διεξάγουμε σεισμικές έρευνες στη μέση του Θερμαϊκού Κόλπου!».
Αυτή είναι μια ηχηρή σφαλιάρα στον ραγιά! Που σημαίνει, αφού ρε πατριώτες κάθεστε σαν κότες και δεν ψηφίζετε τα 12 ν.μ. και δεν αποτολμάτε πόλεμο και απλώς αναμασάτε τις φαντασιώσεις σας, άστε εμάς τους “ρεαλιστές” να κάνουμε τις υποχωρήσεις που πρέπει. Το νόημα αυτό στην κοινωνική ψυχολογία ισοδυναμεί με θανατηφόρο κεφαλοκλείδωμα. Από την άλλη αν σε κάποια σημεία πάνε στα 9 ν.μ. θα βγουν και θα πουν ότι μεγαλώσανε την Ελλάδα…
Και για να μην υπάρξει ανάσα από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό του επιχειρήματος, οι “4” αποφαίνονται: «Μονομερείς ενέργειες από πλευράς μας θα δικαίωναν τις τουρκικές αντιδράσεις, θα εξομοίωναν τις συμπεριφορές και θα μετέφεραν τη διαδικασία επίλυσης από το “πεδίο του δικαίου” (όπου έχουμε συγκριτικό πλεονέκτημα) στο “πεδίο της ισχύος”. Η συνέπεια άλλωστε είναι εκ των συγκριτικών πλεονεκτημάτων μας σε σχέση με τη γείτονα. Επίσης, είναι αλυσιτελής η πρόταση για άμεση οριοθέτηση ΑΟΖ με την Κύπρο, προκειμένου να φέρουμε την Άγκυρα προ τετελεσμένων». Εννοείται ότι όλα αυτά δεν ισχύουν και η πράξη δεν μοιάζει να συνηγορεί με την εν λόγω αποφατική θέση. Όμως, μεθοδολογικά ολοκληρώνεται η ψυχική εξουθένωση του υποκειμένου (πολίτη).
Ακολουθούν άλλες δύο χιλιάδες λέξεις που επιχειρούν να αποδραματοποιήσουν τις εθνικές εκπτώσεις και τις συνέπειες του επώδυνου συμβιβασμού, οι οποίες καταλήγουν με μια απότομη στροφή στη μεταφυσική: «Η γεωγραφία είναι πεπρωμένο. Πρέπει να βρούμε τον τρόπο (όχι βέβαια οποιονδήποτε τρόπο) να συνυπάρξουμε με την Τουρκία που έχουμε, όχι με αυτή που θέλουμε. Μια ενδεχόμενη όμως επίλυση στη βάση του διεθνούς δικαίου διασφαλίζει τα δικαιώματά μας, την ασφάλεια και τη σταθερότητα».
Πράγματι, οι “υποχωρήσεις” που θα είναι ουσιαστικές θα μοιάζουν συμβατές με το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα ως έχουν. Δηλαδή, η εγκατάλειψη κυριαρχικών δικαιωμάτων θα γίνει με τρόπο υποταγής στο διεθνές δίκαιο και δήθεν στη λογική. Χρησιμοποιώντας προκαθορισμένα πρότυπα χειραγώγησης πεποιθήσεων και πάντα στην προοπτική μιας “εύρυθμης κοινωνίας”, το άρθρο είναι εξαιρετικό δείγμα προπαγανδιστικού λόγου.
*Ο Edward L. Bernays που συνέγραψε το περίφημο “Propaganda – The public mind in the making”(1928) θεωρείται ο εισηγητής του όρου των Δημοσίων Σχέσεων και του τσιγάρου ως σύμβολο χειραφέτησης των γυναικών (πυρσοί ελευθερίας), ενώ είχε εμπλοκή στο πραξικόπημα του 1954 στη Γουατεμάλα που οργάνωσε η CIA για λογαριασμό της United Fruits (νυν Chiquita). Θεωρείται μαζί με τον Γκέμπελς, κορυφαίος θεωρητικός της προπαγάνδας.
