Το Κυπριακό 51 χρόνια μετά την εισβολή

Η δεύτερη εισβολή στην Κύπρο έγινε στις 14 Αυγούστου 1974 εν μέσω εκεχειρίας και διαπραγματεύσεων στην Γενεύη. Στον πρώτο Αττίλα, η Τουρκία κατέλαβε το 3% του εδάφους, δημιουργώντας ένα προγεφύρωμα, ενώ στο τέλος του δεύτερου Αττίλα, η Τουρκία κατείχε πλέον το 37% της Κύπρου. Η χούντα Ιωαννίδη ανοήτως πίστευε ότι ο Μακάριος ήταν “εμπόδιο” στην ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, ενώ οι γεωπολιτικές ισορροπίες δεν ήταν ευνοϊκές για ένωση. Ο Αμερικανικός παράγοντας έπαιξε τον ρόλο του εδώ, καθώς θεωρούσε τον Μακάριο απειλή λόγω της συμμετοχής του στο Κίνημα των Αδεσμεύτων.

Η εισβολή οδήγησε σε χιλιάδες νεκρούς και αγνοούμενους και στον βίαιο εκτοπισμό χιλιάδων Ελληνοκυπρίων, που κατέφυγαν στη νότια Κύπρο για να σωθούν. Έγιναν έτσι πρόσφυγες στην ίδια τους την χώρα. Στα χρόνια που μεσολάβησαν, η Τουρκία μετέφερε Τούρκους εποίκους στα κατεχόμενα προς μόνιμη εγκατάσταση, αλλοιώνοντας έτσι την πληθυσμιακή σύνθεση του νησιού. Οι περιουσίες των Ελληνοκυπρίων κατασχέθηκαν και δόθηκαν στους εποίκους. Στα εδάφη που κυρίευσαν, σχημάτισαν ένα τουρκοκυπριακό ψευδοκράτος, το οποίο όμως δεν αναγνωρίστηκε από τη διεθνή κοινότητα.

51 χρόνια μετά, τα τουρκικά στρατεύματα κατοχής είναι ακόμα στην Κύπρο, οι Τούρκοι έποικοι είναι ακόμα εκεί, οι περιούσιες των Ελληνοκυπρίων συνεχίζουν να είναι κατεχόμενες, ενώ η Λευκωσία παραμένει η τελευταία διαιρεμένη πρωτεύουσα στην Ευρώπη. Η Τουρκική κατοχή έχει παγιωθεί και ο κατοχικός ηγέτης Ερσίν Τατάρ μιλάει πλέον ανοιχτά για λύση δύο κρατών στην Κύπρο. Η Τουρκία δεν έχει υποστεί καμία συνέπεια από την διεθνή κοινότητα για την εισβολή και κατοχή ενός κυρίαρχου ευρωπαϊκού κράτους. Μάλιστα, η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και επιδιώκει την διεθνή αναγνώριση του ψευδοκράτους. Επίσης, η Τουρκία έχει επιδοθεί σε μια αναθεωρητική πολιτική, όχι μόνο στην Κύπρο και την Ελλάδα, αλλά και σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο με την “γαλάζια πατρίδα”.

Η προσπάθεια ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα

Ανατρέχοντας στο παρελθόν, η Κύπρος δεν κατάφερε να πετύχει την ένωση με την Ελλάδα, παρότι η πλειοψηφία του Κυπριακού λαού το ήθελε και έγινε και ο ένοπλος απελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ κατά των Άγγλων κατακτητών (1955 – 1959). Στόχος της ΕΟΚΑ ήταν η ένωση με την Ελλάδα. Η Βρετανία όμως – ενώ ήδη αποχωρούσε από πολλές αποικίες της – δεν είχε σκοπό να αφήσει την Κύπρο να ενωθεί με την Ελλάδα, λόγω της γεωστρατηγικής της θέσης στην Ανατολική Μεσόγειο. Ωστόσο, υπό την πίεση των ηρωικών αγώνων της ΕΟΚΑ και των γενικότερων αναταραχών στην Κύπρο, το 1959 προτάθηκε στον Μακάριο η ανεξαρτησία της Κύπρου.

Σύμφωνα με τις Συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου, η Κυπριακή Δημοκρατία ιδρύθηκε το 1960 με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο ως πρόεδρο του νέου κράτους. Η Κύπρος, όμως, θα τελούσε υπό την κηδεμονία των τριών εγγυητριών δυνάμεων, Ελλάδας, Βρετανίας, και Τουρκίας. Όμως, η Ελλάδα και η Κύπρος δεν έπρεπε να δεχθούν λύση, που να προβλέπει εγγυήτριες δυνάμεις, ούτε την παραμονή των βρετανικών βάσεων. Αλλά πιέστηκαν από τον Βρετανικό παράγοντα, που δεν ήθελε να χάσει τα γεωστρατηγικά πλεονεκτήματα της Κύπρου. Με αυτό τον τρόπο, η Τουρκία μπήκε ξανά στο κάδρο του Κυπριακού έχοντας πλέον ρυθμιστικό ρόλο.

Η λύση αυτή ήταν φαλκιδευμένη εξ αρχής, καθώς οι συνταγματικές πρόνοιες για την διακυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν δυσλειτουργικές, ενώ δεν προέβλεπαν έναν μηχανισμό επίλυσης των κρίσεων. Σε κάθε απόφαση έβαζαν βέτο οι Τουρκοκύπριοι. Έτσι, το 1963 ξέσπασε η πρώτη κρίση με αποτέλεσμα ο Πρόεδρος Μακάριος να προτείνει στον Τούρκο Αντιπρόεδρο Κιουτσούκ δεκατρία σημεία αναθεώρησης του Συντάγματος.

Οι Τουρκοκύπριοι, όμως, απέρριψαν τα δεκατρία σημεία και αποχώρησαν από όλες τις κυβερνητικές και κρατικές θέσεις και από τότε η Κύπρος διοικείται από τους Ελληνοκύπριους μέχρι σήμερα βάσει του Δικαίου της Ανάγκης.  Η πράσινη γραμμή μπήκε το 1963 μετά τις διακοινοτικές διαμάχες και τον βομβαρδισμό της Τηληριώτισας. Τότε ο Γεώργιος Παπανδρέου αποφάσισε να στείλει μια μεραρχία στην Κύπρο για να προστατεύει την εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου σε περίπτωση εισβολής.

Η Ελληνική Μεραρχία δυστυχώς αποσύρθηκε το 1967, μετά τα τραγικά γεγονότα της Κοφίνου και τις πιέσεις των ΗΠΑ, που φοβόντουσαν για περαιτέρω διακοινοτικές συγκρούσεις και ίσως και Ελληνοτουρκικό πόλεμο. Μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον δικτάτορα Ιωαννίδη το 1973, η σύγκρουση της χούντας με τον Μακάριο εντάθηκε και κορυφώθηκε με την εκδήλωση του πραξικοπήματος κατά του Μακαρίου στις 15 Ιουλίου 1974 και την μοιραία τουρκική εισβολή που ακολούθησε στις 20 Ιουλίου.

Προϋποθέσεις για την επίλυση του Κυπριακού

Η προσπάθεια δίκαιης και βιώσιμης επίλυσης του Κυπριακού είναι πολύ δύσκολη υπόθεση. Μέχρι το 2017 η επίλυση του Κυπριακού βασιζόταν στο μοντέλο της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας, μια λύση όχι ιδανική, αλλά συμβιβαστική, αφού προέβλεπε ένα ενιαίο κράτος. Σήμερα, όμως, έχουμε περάσει πλέον στην ιδέα των δυο κρατών υπό τη μορφή μιας χαλαρής συνομοσπονδίας στη βάση της λεγόμενης “κυριαρχικής ισότητας”.

Ο Μακάριος, μάλιστα, είχε πει ότι η λύση της συνομοσπονδίας είναι απαράδεκτη και θα ήταν προτιμότερο να μην υπάρξει λύση. Αυτή η λύση οδηγεί στην διχοτόμηση. Η Τουρκία επιδιώκει δύο κράτη, στην ουσία με το ψευδοκράτος να γίνεται κομμάτι της Τουρκίας. Καθώς, το Κυπριακό ανακινείται και πάλι στον ΟΗΕ, Η Ελλάδα και η Κύπρος θα πρέπει να καταστήσουν σαφές στη διεθνή κοινότητα ότι οι προϋποθέσεις για την επίλυση του Κυπριακού είναι:

• Η απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων κατοχής από τη βόρεια Κύπρο, καθώς και η κατάργηση των βρετανικών στρατιωτικών βάσεων, που αποτελούν κατάλοιπο της εποχής της αποικιοκρατίας και δυστυχώς αποτελούν ακόμα κυρίαρχο βρετανικό έδαφος,
• Η κατάργηση του αναχρονιστικού καθεστώτος των εγγυητριών δυνάμεων, που δεν είναι συμβατές με το ευρωπαϊκό κεκτημένο, και
• Η απόρριψη της λύσης των δύο κρατών απαιτώντας μία λύση που θα προβλέπει ένα ενιαίο κράτος με μια διεθνή νομική προσωπικότητα και μία ενιαία κυριαρχία.

Συμπερασματικά, η τουρκική εισβολή στην Κύπρο υπήρξε μια μαύρη σελίδα στην Ελληνική Ιστορία. Η Κύπρος είναι μια διαιρεμένη χώρα, ενώ η τουρκική κατοχή εδραιώνεται με ορατό τον κίνδυνο να νομιμοποιηθεί. Όσο περνάει ο καιρός δημιουργούνται νέα τετελεσμένα, που δύσκολα ανατρέπονται. Ελλάδα και Κύπρος πρέπει να δράσουν συντονισμένα και με βάση τις γεωπολιτικές ισορροπίες, να αποτρέπουν τις τουρκικές διεκδικήσεις απαιτώντας μια δίκαιη και λειτουργική λύση του Κυπριακού. Ο Κυπριακός Ελληνισμός αποτελεί το στρατηγικό βάθος της Ελλάδας και πρέπει να προστατευθεί από την τουρκικό αναθεωρητισμό.

Δυστυχώς, όμως η Ελλάδα έχει αποσυνδέσει το Κυπριακό από τα Ελληνοτουρκικά για να έχει “ήρεμα νερά” με την Άγκυρα και δίνει συγχωροχάρτι στην Τουρκία. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι η Τουρκία εντάσσεται στην αμυντική στρατηγική της ΕΕ (SAFE) και γενικότερα γίνονται ανεκτές οι προκλήσεις της στη Λιβύη και στην Ανατολική Μεσόγειο. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι η Τουρκία είναι μια αναθεωρητική δύναμη και πρέπει να την καταγγέλλουμε στα διεθνή fora. Ας ευχηθούμε να υπάρξει μια μεταστροφή στην ελληνική εξωτερική πολιτική, που να είναι πιο διεκδικητική απέναντι στην Άγκυρα ώστε να προστατεύσουμε την ακεραιτότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας και τα κυρίαρχα μας δικαιώματα στο Αιγαίο, που πιστεύω είναι αλληλένδετα.