Το ΚΥΣΕΑ που δυστυχώς δεν… έχουμε

Πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης αποτέλεσε η έκτακτη συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ την Κυριακή του Αγίου Πνεύματος με αφορμή τις τουρκικές προκλήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Το ΚΥΣΕΑ λειτουργεί δυστυχώς ως όργανο επικοινωνιακών χειρισμών εσωτερικής κατανάλωσης και συγκαλείται συνήθως μόνο κατά τη διάρκεια κρίσεων των αξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων, ή εξέτασης εξοπλιστικών προγραμμάτων. Αποτελεί, όμως, το ανώτατο όργανο διαχείρισης κρίσεων και διαμόρφωσης στρατηγικών αντιλήψεων για την εθνική ασφάλεια.

Όταν μιλάμε για κρίση αναφερόμαστε σε μια κατάσταση που απειλεί τη χώρα και ειδικότερα την εδαφική ακεραιότητα, την εθνική ανεξαρτησία, την ευημερία των πολιτών και τα εθνικά συμφέροντα αυτής. Εξελίσσεται με ταχύτητα, δημιουργεί απαίτηση πολιτικών, διπλωματικών, οικονομικών και στρατιωτικών ενεργειών, προκειμένου να αντιμετωπισθεί επιτυχώς και να επιτευχθούν οι εθνικοί αντικειμενικοί σκοποί.

Για τη διαχείριση των καταστάσεων αυτών, αναπτύσσεται και οργανώνεται ένα σύνολο οργάνων, υπηρεσιών και διαδικασιών, με βάση τα υφιστάμενα κείμενα. Σκοπό έχει την πρόληψη, τον περιορισμό και την αντιμετώπιση με επιτυχία μιας ενδεχόμενης κρίσης, αλλά και ένοπλης σύρραξης, εφόσον αυτή καταστεί αναπόφευκτη και τέλος την παροχή των απαιτουμένων οδηγιών προς τους στρατιωτικούς διοικητές, προ και μετά την έναρξη των εχθροπραξιών.

Ο αποτελεσματικός χειρισμός των κρίσεων στην ειρήνη και στον πόλεμο, βασίζεται στην ταυτόχρονη κινητοποίηση όλων των δυνάμεων της χώρας, πολιτικών και στρατιωτικών και στο συντονισμό τους από την Κυβέρνηση, με ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων το ΚΥΣΕΑ και τη συνδρομή των εμπλεκομένων φορέων και οργάνων χειρισμού κρίσεων όπως, το Υπουργείο Εξωτερικών, το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης, την ΕΥΠ, το Συμβούλιο Άμυνας, το Συμβούλιο των Αρχηγών των Γενικών Επιτελείων και τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ. Κατά την περίοδο που προηγείται τις κρίσης, το υπουργείο Εξωτερικών ως αρμόδιο όργανο, προβαίνει σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες, ώστε η κρίση να διευθετηθεί ειρηνικά με επιδίωξη να μη θίγονται τα εθνικά συμφέροντα.

Αν κλιμακωθεί η κρίση

Σε περίπτωση που η κρίση κλιμακωθεί, τότε πέραν των ενεργειών από το υπουργείο Εξωτερικών, υπεισέρχεται το υπουργείο Εθνικής Άμυνας, το οποίο αναλαμβάνει πλέον την πρωτοβουλία κινητοποιώντας τις Ένοπλες Δυνάμεις και την πολιτική άμυνα. Μέσα από μια σύντομη ανασκόπηση στη διαχείριση των κρίσεων ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία από το 1974 μέχρι σήμερα, προκύπτουν ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα, όπως:

Πρώτον, σημαντικό αποτρεπτικό μέσο αποτελεί ένα ικανό και αποτελεσματικό σύστημα χειρισμού κρίσεων που έχει προβλέψει και έχει επεξεργαστεί από την ειρήνη όλα τα πιθανά και απίθανα σενάρια κρίσεων για τη βέλτιστη αντιμετώπισή της. Αυτό που απαιτείται είναι η εγρήγορση για τη διάγνωση μιας διαφαινόμενης κρίσης, η σωστή συνεργασία των αρμοδίων οργάνων και η μείωση του χρόνου αντίδρασης για μετάβαση από την ειρηνική περίοδο σε κατάσταση κρίσεως ή πολέμου η οποία προϋποθέτει την ελάχιστη δυνατή μεταβολή των εμπλεκομένων φορέων.

Δεύτερον, η ταχεία και ριζική μεταβολή των δεδομένων στην αντιμετώπιση μιας κρίσης απαιτεί πολιτικοστρατιωτική εμπλοκή στο ανώτερο επίπεδο με έγκαιρη σύγκλιση και λειτουργία των οργάνων διαχείρισης, ειδικά στα αρχικά στάδια μιας εξελισσόμενης κατάστασης.

Τρίτον, η διαδικασία λήψεως αποφάσεων θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν ταχύτερη με μείωση των ενδιάμεσων κλιμακίων, με δεδομένο κυρίως το ιδιόμορφο γεωγραφικό περιβάλλον του Αιγαίου και το πλήθος των νησιών που είναι κατανεμημένα σε όλο το μήκος και πλάτος του.

Ο μεγάλος αριθμός αυτών να βρίσκονται σε πολύ μικρή απόσταση από τις τουρκικές ακτές, ενώ απέχουν αρκετές δεκάδες μίλια από τις ακτές της ηπειρωτικής Ελλάδας, έχει ως αποτέλεσμα τον περιορισμό του χρόνου προειδοποίησης μιας ενδεχόμενης επίθεσης και τη σημαντική αύξηση περίπτωσης του τακτικού αιφνιδιασμού.

Έλλειψη στρατηγικής

Τέταρτον, τις περισσότερες φορές, η διαχείριση από την πλευρά μας των κρίσεων με την Τουρκία χαρακτηρίσθηκε από έλλειψη συγκροτημένης στρατηγικής και από μια σειρά σπασμωδικών και ασυντόνιστων κινήσεων.

Πέμπτον, δεν ενεπλάκη ευθύς εξ αρχής από κοινού η στρατιωτική με την πολιτική ηγεσία (πρωθυπουργός, ΚΥΣΕΑ, κ.λπ), στη διαχείριση της κρίσης ώστε να εκτιμηθεί, η εκάστοτε διαμορφούμενη κατάσταση και να ληφθεί απόφαση για την έναρξη ή όχι σχεδίασης λήψεως στρατιωτικών μέτρων.

Έκτον, σημαντικό ρόλο στη δημιουργία μιας κατάστασης που εξελίχθηκε σε κρίση και στην κλιμάκωση αυτής είχαν εξωθεσμικοί παράγοντες και ΜΜΕ. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο κανόνων, εντός του οποίου θα πρέπει να διαμορφώνονται οι σχέσεις των ΜΜΕ με την Πολιτεία και να λειτουργούν σε περίοδο κρίσεων.

Έβδομον, δεν υπήρξαν πλήρως κατανοητές από τις πολιτική ηγεσία οι διαδικασίες, οι δυνατότητες και οι περιορισμοί χρησιμοποίησης των στρατιωτικών δυνάμεων (π.χ. Εθνικοί Κανόνες Εμπλοκής, κλπ). Αναφορικά με τους Εθνικούς Κανόνες Εμπλοκής, είναι σκόπιμο να επισημάνουμε ότι για κάθε ενδεχόμενη πρόκληση ή επεισόδιο σε ειρηνική περίοδο, όπως και σε περίοδο τεταμένων σχέσεων, μέχρι την έναρξη των εχθροπραξιών, υφίστανται λεπτομερείς οδηγίες αντιμετώπισης που συμπεριλαμβάνονται στους Κανόνες Εμπλοκής.

Σκοπός αυτών είναι η θέσπιση συγκεκριμένων οδηγιών, που καθορίζουν το βαθμό και τον ορθό τρόπο αντίδρασης των Ενόπλων Δυνάμεων σε εχθρικές προθέσεις ή εκδηλούμενες εχθρικές ενέργειες, προκειμένου να τηρηθεί η κρίση στο επιθυμητό επίπεδο. Αποβλέπουν τόσο στη διατήρηση του εθνικού γοήτρου όσο και στην εξασφάλιση της μεγαλύτερης δυνατής επιβιώσεως Μονάδων των Ενόπλων Δυνάμεων χωρίς την από μέρους μας εκδήλωση άσκοπων και προκλητικών ενεργειών. Σύμφωνα με τους Κανόνες Εμπλοκής, οι Ένοπλες Δυνάμεις ενεργούν με βάση τις πολιτικές εντολές και τους κανόνες που αποδεσμεύει-εξουσιοδοτεί το ΚΥΣΕΑ.

Όγδοον, Έχει ενδιαφέρον να αναφερθεί ότι εδώ και 15 χρόνια περίπου αποφασίσθηκε από το ΚΥΣΕΑ η συγκρότηση Ειδικής Μονάδας Χειρισμού Κρίσεων, με σκοπό την αξιολόγηση εκτάκτων καταστάσεων και ενημέρωση της πολιτικής ηγεσίας. Στη Μονάδα αυτή προβλέπεται να συμμετέχουν πολιτικοστρατιωτικοί φορείς από όλα τα εμπλεκόμενα υπουργεία και υπηρεσίες, αλλά μέχρι σήμερα η εν λόγω Μονάδα δεν έχει ενεργοποιηθεί.

Είναι λοιπόν επιτακτική η ανάγκη συγκρότησης ενός κατεξοχήν οργάνου με αντικείμενο τα θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, Εθνικής Άμυνας, Εθνικής Ασφάλειας και Χειρισμού Κρίσεων. Ένα ενισχυμένο όργανο που να συντονίζει τους κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων, με τις υπηρεσίες πληροφοριών και την πολιτική ηγεσία. Δηλαδή, είναι επιτακτική ανάγκη να συγκροτηθεί άμεσα Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας.