Το πιο κρίσιμο πιόνι στη σκακιέρα της ΑΟΖ η Λιβύη

Η συμφωνία Ελλάδας-Ιταλίας για την οριοθέτηση των μεταξύ τους θαλασσίων ζωνών, της ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα της ελληνικής διπλωματίας. Η συμφωνία Ελλάδας-Ιταλίας για την μεταξύ τους οριοθετική γραμμή, τυπικά και ουσιαστικά, είναι η διμερής συμφωνία του 1977. Σε αυτή προβλέπεται και η μειωμένη επήρεια των νησιών του Ιονίου, των Στροφάδων και των Διαποντίων νήσων. Όμως, η ελληνοιταλική συμφωνία της 9ης Ιουνίου 2020, κυρίως, αφορά και την οριοθέτηση της ΑΟΖ.

Η έννοια της ΑΟΖ, δεν υπήρχε το 1977, αφού εισήχθη ως έννοια του Διεθνούς Δικαίου με τη σύμβαση του Μοντέγκο Μπέι, που αποτελεί το νέο Δίκαιο της Θάλασσας, το 1982. Το θετικό είναι ότι η Ελλάδα υιοθέτησε και εφάρμοσε, για πρώτη φορά, το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 που αναγνωρίζει, ότι τα νησιά έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Το προβληματικό μέρος της συμφωνίας είναι πως δεχτήκαμε, ότι μικρά σε μέγεθος νησιά, όπως οι Στροφάδες και τα Διαπόντια νησιά, έχουν περιορισμένη επήρεια, στην οριοθέτηση των θαλασσίων συνόρων.

Ήδη έσπευσε να αξιοποιήσει αυτό το μάλλον προβληματικό μέρος της συμφωνίας ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούντ Τσαβούσογλου που δήλωσε ότι «η Ελλάδα μπορεί να δείξει παρόμοια ευελιξία και συνεργασία και στην άλλη πλευρά των συνόρων της». Εννοούσε προφανώς, ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας, το νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου.

Η ελληνοϊταλική συμφωνία, έχει ιδιαίτερη αξία, διότι γίνεται σε μία χρονική περίοδο, όπου η Τουρκία, προωθεί την εφαρμογή του τουρκολιβυκού μνημονίου, δηλαδή την ενεργειακή συμφωνία Ερντογάν-Σαράτζ. Αυτή περιλαμβάνει και την πραγματοποίηση υποθαλάσσιων ερευνών από τουρκικά πλωτά γεωτρύπανα, έξω από τα ελληνικά χωρικά ύδατα, αλλά εντός ελληνικής υφαλοκρηπίδας, στο τόξο Καστελλόριζο-Ρόδος-Κάρπαθος-Κάσος-Κρήτη.

Κρίσιμες οι εξελίξεις στη Λιβύη

Είναι σαφές ότι, το ελληνοϊταλικό σύμφωνο και το τουρκολυβικό, είναι διαμετρικά αντίθετα και αλληλεπικαλυπτόμενα, καθότι το ένα νόμιμο και το άλλο αυθαίρετο και παράνομο. Συνεπώς, δεν μπορεί να ισχύουν και τα δυο ταυτοχρόνως. Με τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί, ο Σαράτζ είναι ενεργούμενο της Άγκυρας και δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα του λαού της Λιβύης.

Η Λιβύη αποτελεί πλέον πεδίο δράσης μισθοφόρων και μαχητών του Ισλαμικού Κράτους, τους οποίους χρηματοδοτεί τη Τουρκία. Ουσιαστικά η Τουρκία, προωθεί τα σχέδια της “Γαλάζιας Πατρίδας” που μεταξύ άλλων, είναι να μετατρέψει την Ανατολική μεσόγειο σε τουρκική λίμνη. Στο ερώτημα, αν θα ευοδωθούν τα τουρκικά σχέδια στη Μεσόγειο, η απάντηση είναι συνάρτηση δύο εξελίξεων.

Η πρώτη είναι αν θα επιτευχθεί συμφωνία, μερική έστω, για την οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου. Είναι το κλειδί για τις εξελίξεις. Και ακόμη, αν θα υπάρξει ανάλογη συμφωνία με την Αλβανία και την Λιβύη. Η δεύτερη σχετίζεται με τις εξελίξεις στον εμφύλιο στη Λιβύη. Αν επικρατήσει ο πρωθυπουργός Σαράτζ, τον οποίο στηρίζει διπλωματικά και στρατιωτικά η Τουρκία, αυτό σημαίνει, ότι ο Αιγύπτιος πρόεδρος αλ Σίσι, θα βρεθεί σε δεινή θέση.

Ο ρόλος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας

O λόγος είναι πως η ισχυρή Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου θα ενισχυθεί πολιτικά. Η σουνιτική οργάνωση Αδελφοί Μουσουλμάνοι, που έχει ισχυρούς ιδεολογικό-θρησκευτικούς δεσμούς με τον Ερντογάν, είναι η κυριότερη ομάδα που αντιπολιτεύεται τον Αιγύπτιο πρόεδρο.

Στην περίπτωση αυτή, (στρατιωτική νίκη του Σαράτζ, άρα ήττα του Χαφτάρ, αλλά και του Σίσι που τον στηρίζει στρατιωτικά, όπως και της Ελλάδας που του παρέχει διπλωματική υποστήριξη), τότε η Τουρκία του Ερντογάν, θα έχει αυξήσει την πολιτική επιρροή της στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου.

Η Λιβύη του Σαράτζ, θα είναι στον αστερισμό της Τουρκίας. Άρα ο αλ Σίσι, δεν θα μπορέσει, ακόμη και αν το επιθυμεί, να υπογράψει μία συμφωνία οριοθέτησης της ΑΟΖ , Αιγύπτου-Ελλάδας. Και αυτή θα είναι μια αρνητική εξέλιξη για τα ελληνικά συμφέροντα. Φυσικά καταλυτικός θα είναι και ο ρόλος της Ρωσίας, στις εξελίξεις και στην Λιβύη και την Συρία.

Οι κινήσεις της Μόσχας

Στη Λιβύη, η Ρωσία στηρίζει τον στρατάρχη Χαφτάρ (όπως η Αίγυπτος και η Ελλάδα), ενώ στη Συρία τον πρόεδρο Άσαντ. Σε Συρία και Λιβύη, η Ρωσία, είναι απέναντι στη Τουρκία. Επίσης έχει πολιτικοστρατιωτικό ενδιαφέρον, ότι ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας Σεργκέι Λαβρόφ και ο ομόλογος του της Άμυνας Σεργκέι Σόιγκου ακύρωσαν αιφνιδίως την επίσκεψή τους στην Κωνσταντινούπολη, όπου είχαν προγραμματισμένη συνάντηση με τους τούρκους ομολόγους τους, Τσαβούσογλου και Ακάρ.

Η ακύρωση της επίσκεψης ερμηνεύεται ως δυσφορία της Ρωσίας, για τους τουρκικές δραστηριότητες  στην ΑΟΖ της Κύπρου, στη Συρία και στη Λιβύη. Παρέμβαση υπέρ των ελληνικών συμφερόντων για την ΑΟΖ έκανε ο Ρώσος πρέσβης στην Αθήνα Αντρέι Μάσλοβ , που σε συνέντευξη αναφέρει ότι: «Ο μοναδικός φάρος για μας εδώ είναι το Διεθνές Δίκαιο. Η αιγιαλίτιδα ζώνη, η υφαλοκρηπίδα, η ΑΟΖ των νησιών, η απαγόρευση της απειλής ή χρήσης βίας είναι αυτονόητα πράγματα. Όποιος ενδιαφέρεται για το αντίστοιχο νομικό πλαίσιο, αρκεί να διαβάσει τη Συνθήκη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας 1982, π.χ. άρθρο 121 για τα νησιά».

Επίσης, σε δηλώσεις του και συνεντεύξεις, ο πρεσβευτής των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ελλάδα Τζέφρι Πάιατ επιμένει ότι «όλα τα ελληνικά νησιά, ανεξαρτήτως μεγέθους, έχουν δικαίωμα στην οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας». Όμως παρέμβαση στήριξης των ελληνικών θέσεων για την ΑΟΖ είχαμε και από τον πρόεδρο της Γαλλίας Μακρόν: «Η Τουρκία οφείλει να σέβεται τα κυριαρχικά δικαιώματα των μελών του ΝΑΤΟ. Εκφράζω τη στήριξή μου για τις ανησυχίες της Ελλάδας αναφορικά με την συμφωνία Λιβύης-Τουρκίας», ήταν η χαρακτηριστική δήλωση του.