Το παζλ των ελληνοαλβανικών διαπραγματεύσεων

Γράφει η Νεφέλη Λυγερού  – 

Εν μέσω του πυρετού των διαπραγματεύσεων για το Μακεδονικό, έχουν περάσει στα ψιλά οι εξελίξεις σε ένα άλλο καίριο και παράλληλο μέτωπο. Τρίτη του Πάσχα (10 Απριλίου), ο Νίκος Κοτζιάς αρχίζει την περιοδεία του στα δυτικά Βαλκάνια με επίσκεψη στα Τίρανα. Πάει με σκοπό να δώσει ώθηση στις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις για μία συμφωνία-πακέτο σ’ όλο το εύρος των διμερών ζητημάτων προχωρούν. Από τις φουρτούνες του Μακεδονικού, λοιπόν, στα θολά νερά των ελληνοαλβανικών.

Η ελληνική πλευρά, άλλωστε, φαίνεται να βιάζεται και σ’ αυτό το μέτωπο. Τον Μάιο στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στην Σόφια η Αθήνα θα κληθεί να δώσει το πράσινο φως για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Αλβανίας. Εξ ου και η διαπραγμάτευση συνεχίζεται με σκοπό να προκύψουν συμφωνίες επί των ζητημάτων.

Το δόγμα του Νίκου Κοτζιά είναι η ενεργητική εξωτερική πολιτική. Ο ίδιος, μάλιστα, έχει δηλώσει ότι «είμαστε περιζήτητοι» σε όλον τον κόσμο και ότι η σημερινή κυβέρνηση απορρίπτει «την αδράνεια και τον νεοαπομονωτισμό». Η ενεργητική και πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική δεν είναι, βεβαίως, λάθος. Από διαπραγματευτικής απόψεως, όμως, είναι λάθος η Ελλάδα να εμφανίζεται σαν επισπεύδουσα πλευρά. Γι’ αυτό χρειάζεται μέτρο.

Όπως και να έχει, ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα και ο Έλληνας ομόλογός του έχουν δηλώσει ότι η Αλβανία και η Ελλάδα προτίθενται να υπογράψουν σύμφωνο στρατηγικής συνεργασίας. Ο Αλέξης Τσίπρας επισήμανε, μάλιστα, ότι η διαδικασία διαλόγου μεταξύ των δύο γειτονικών χωρών εισήλθε σε μία σημαντική φάση για την επίλυση των χρόνιων εκκρεμοτήτων.

Τέτοιες εκκρεμότητες είναι ο και με απόφαση της Βουλής τερματισμός της επί της ουσίας καταργημένης εμπόλεμης κατάστασης, η συμφωνία για τις θαλάσσιες ζώνες που έχει μπλοκάρει το αλβανικό Συνταγματικό Δικαστήριο, ο καθαρισμός των συνοριακών πυραμίδων και τα δικαιώματα της ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία.

Κινήσεις καλής θελήσης

Τα Τίρανα ενέκριναν τη δημιουργία νεκροταφείων για τους σχεδόν 8.000 πεσόντες Έλληνες στρατιώτες στον πόλεμο του 1940. Επίσης, έδωσαν αλβανική ιθαγένεια στον Αρχιεπίσκοπο της Αλβανικής Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας Αναστάσιο. Υποτίθεται ότι πρόκειται για κινήσεις καλής θέλησης της κυβέρνησης Ράμα. Σε μία πολιτισμένη χώρα και τα δύο αυτά ζητήματα θα έπρεπε να είχαν αυτονόητα επιλυθεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Και μόνο ότι οι νεκροί και η ιθαγένεια του Αρχιεπισκόπου μπήκαν από τους Αλβανούς στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων λέει πολλά.

Ο Αλβανός πρωθυπουργός, άλλωστε, αποκαλύπτει ότι συζητά θέματα, για τα οποία η Ελλάδα επί δεκαετίες υποστηρίζει σθεναρώς ότι δεν υπάρχουν. «Είμαστε ένα βήμα μπροστά με τον διάλογο με την Ελλάδα […] με θέματα που έχουν ιδιαίτερη σημασία για εμάς, όπως η συμφωνία της οριοθέτησης της θάλασσας ή η εγγύηση των δικαιωμάτων όλων των Αλβανών πολιτών και ιδιαίτερα εκείνων που ανήκουν στην κοινότητα των τσάμηδων, να έχουν ελεύθερη ανεμπόδιστη κυκλοφορία και να έχουν πλήρη νομική πρόσβαση σε κάθε αξίωση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας».

Στις 19-21 Ιανουαρίου, ο Νίκος Κοτζιάς συναντήθηκε με τον Αλβανό ομόλογό του Ντιμίτρι Μπουσάτι στο ξενοδοχείο Line Galery της Κορυτσάς. Οι δυο υπουργοί Εξωτερικών προχώρησαν τις διαπραγματεύσεις από εκεί που τις είχαν αφήσει στην προτελευταία συνάντησή τους. Η Αθήνα ελπίζει ότι η υπογεγραμμένη συμφωνία για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών μπορεί να κυρωθεί και να τεθεί σε εφαρμογή, έστω και με οριακές αλλαγές για να τηρηθούν τα προσχήματα.

Οι Αλβανοτσάμηδες στο τραπέζι

Υπενθυμίζουμε ότι ο Έντι Ράμα, με την παρότρυνση της Άγκυρας, είχε πρωτοστατήσει στο να ακυρωθεί η συμφωνία που από αλβανικής πλευράς είχε υπογράψει η κυβέρνηση Μπερίσα. Μία συμφωνία επί αυτού του θέματος θα δικαιολογήσει την επίσκεψη Τσίπρα στα Τίρανα. Διαφορετικά, μπορεί να δούμε σκηνές με συγκεντρώσεις Αλβανοτσάμηδων, τις οποίες έχει ζήσει και ο ίδιος ο Νίκος Κοτζιάς, αλλά και Έλληνες αξιωματούχοι στο παρελθόν.

Η διμερής διαπραγμάτευση είχε ανοίξει το Νοέμβριο του 2017 στη συνάντηση των δύο υπουργών Εξωτερικών στην Κρήτη. «Θέλουμε και η Αλβανία να γίνει κράτος-μέλος της ΕΕ», είχε δηλώσει τότε ο Νίκος Κοτζιάς, δίνοντας ξεκάθαρο στίγμα. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης συνάντησής τους, όμως, Αλβανοτσάμηδες διαδήλωσαν σε διάφορες πόλεις της γείτονας χώρας, διεκδικώντας αναγνώριση της «γενοκτονίας» και επιστροφή των περιουσιών τους!

Διαδήλωση, μάλιστα, πραγματοποιήθηκε και έξω από το ξενοδοχείο όπου βρίσκονταν οι δύο υπουργοί με αίτημα τη βελτίωση των συνθηκών για τους Αλβανούς κρατούμενους στις ελληνικές φυλακές. Ομάδα ατόμων φώναζαν συνθήματα, κρατώντας πανό που έγραφαν «δεν υπάρχει Αλβανία χωρίς Κοσσυφοπέδιο και χωρίς Τσαμουριά».

Οι δηλώσεις Μπουσάτι

Παρά τις διαβεβαιώσεις της ελληνικής πλευράς ότι από τότε μέχρι σήμερα «δεν υφίσταται Τσάμικο ζήτημα και ασφαλώς δεν αποτελεί αντικείμενο συζήτησης μεταξύ των δύο πλευρών», ο Αλβανός υπουργός Εξωτερικών Ντιτμίρ Μπουσάτι τον έχει διαψεύσει. Σύμφωνα τουλάχιστον με τα όσα υποστήριξε σε συνέντευξή του στον τηλεοπτικό σταθμό Ora News, στο πακέτο περιλαμβάνεται η άρση του εμπολέμου και το “τσαμικό ζήτημα”, το ζήτημα του νεκροταφείου ή του προσκυνήματος των πεσόντων Ελλήνων στρατιωτών κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ενδιαφέρον, μάλιστα, παρουσιάζει και το γεγονός ότι ακόμα και μετά από τη δήλωση Κοτζιά, με την οποία για μία ακόμα φορά απέκλεισε την αναγνώριση από την Ελλάδα Τσάμικου, ο Αλβανός ομόλογός του έσπευσε να προκαλέσει. Σε τηλεοπτική του συνέντευξη, επισήμανε ότι πρόκειται για ζήτημα που βρίσκεται στο τραπέζι των συνομιλιών και θα παραμείνει εκεί.

«Αποδέχεται η Ελλάδα, έστω και ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αυτό που συνέβη με τους Τσάμηδες; Άρα, θεωρείτε τη συλλογική τιμωρία ως ωμή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων;» ήταν το ερώτημα που τέθηκε στον Αλβανό υπουργό. Κι αυτός απάντησε ως εξής: «Πρόκειται για μια διαδικασία. Αυτή τη στιγμή δεν σας έχω μια απάντηση, διότι δεν υπάρχει ακόμη μια αναγνώριση παραδοχής από την ελληνική πλευρά, αλλά μπορεί να σας πω ότι βρίσκεται στο τραπέζι μας… Θα αποτελεί ένα θέμα που θα παραμείνει στο τραπέζι, δεν κλείνει την άνοιξη».

Μετά από αυτές τις δηλώσεις, το υπουργείο Εξωτερικών απάντησε με ανακοίνωσή του, η οποία διαψεύδει κατηγορηματικά δηλώσεις και ισχυρισμούς Αλβανών αξιωματούχων ότι η Αθήνα συζητά με τα Τίρανα Τσάμικο ζήτημα. Για την Ελλάδα δεν υπάρχει τέτοιο θέμα.

Τα τρία πακέτα διαπραγματεύσεων

Τα ζητήματα που βρίσκονται στο τραπέζι των διμερών διαπραγματεύσεων είναι τα εξής, σύμφωνα με διαρροές από την αλβανική πλευρά, παρά τη δέσμευση των εμπλεκόμενων για εμπιστευτικότητα:

«Πρώτο πακέτο είναι η επίλυση της εμπόλεμης κατάστασης που συνδυάζεται με το θέμα των Τσάμηδων. Στο πακέτο αυτό υπάρχουν τα ακίνητα των Τσάμηδων, το ζήτημα του νεκροταφείου ή του προσκυνήματος των πεσόντων Ελλήνων στρατιωτών κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου στην Αλβανία κ.λπ.».

«Δεύτερο πακέτο είναι τα τρέχοντα ζητήματα που αφορούν τα δικαιώματα της εθνικής ελληνικής μειονότητας και συνδυάζεται με τα δικαιώματα των Αλβανών που ζουν στην Ελλάδα. Επίσης, όπως έχει υποστηρίξει η αλβανική πλευρά, υπάρχουν προξενικά θέματα που πρέπει να επιλυθούν, προκειμένου να διευκολυνθούν οι συμπατριώτες μας που ζουν στην Ελλάδα τόσο για τις άδειες οδήγησης όσο και για την προστασία και προώθηση των δικαιωμάτων τους».

Το τρίτο πακέτο είναι κατά τον Αλβανό υπουργό Εξωτερικών το «πακέτο του μέλλοντος», που αφορά θέματα σχετικά με την τελική διευθέτηση του συνοριακού καθεστώτος και η συμφωνία για τις θαλάσσιες ζώνες.

Όπως προαναφέραμε με απόφαση του 2009 το αλβανικό Συνταγματικό Δικαστήριο ακύρωσε την συμφωνία. Ο Αλβανός υπουργός τόνισε ακόμη ότι υπάρχει και θέμα χερσαίων συνόρων, κυρίως για τη συντήρηση και τον καλύτερο καθορισμό των συνοριακών πυραμίδων. Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι πριν δύο χρόνια τα Τίρανα είχαν κάνει διάβημα στην Ελλάδα, απαιτώντας να τους γνωστοποιηθούν στοιχεία της δημοπράτησης θαλασσίων οικοπέδων για έρευνες με σκοπό να εντοπιστούν κοιτάσματα υδρογονανθράκων στο Ιόνιο. Επίσης είχαν ζητήσει στοιχεία και για έρευνες σε χερσαία περιοχή της Ηπείρου!

Η αισιοδοξία της κυβέρνησης Τσίπρα

Η μεθοδολογία των πακέτων που ακολουθείται είναι ότι όταν η μια πλευρά θελήσει να βάλει ένα θέμα στο πακέτο, το οποίο η άλλη πλευρά δεν το αναγνωρίζει, αποσύρεται και ένα θέμα που ενδιαφέρει την πλευρά που απέρριψε. Ο Νίκος Κοτζιάς δήλωσε ότι, μεταξύ άλλων, η Αλβανία θα διορθώσει από την επόμενη σχολική χρονιά τα εγχειρίδια που περιέχουν εκφάνσεις αλυτρωτισμού. Προσέθεσε, μάλιστα, πως υπάρχει πρόταση από τον Αλβανό πρωθυπουργό Έντι Ράμα για απευθείας τροφοδότηση της γηγενούς ελληνικής μειονότητας με σχολικά βιβλία από την Αθήνα. Ο υπουργός Εξωτερικών δεν διευκρίνισε εάν τα εν λόγω βιβλία θα είναι γραμμένα στα ελληνικά ή στα αλβανικά.

Από την άλλη, δεν έχουν σταματήσει οι προκλήσεις στη Χειμάρρα. Aλβανικές αρχές, με αφορμή την ανάπλαση της πόλης, προχωρούν σε κατεδαφίσεις σπιτιών ομογενών. Πολλές οικογένειες Βορειοηπειρωτών στοχοποιούνται διαρκώς στην Αυλώνα και όχι μόνο, με στόχο την απαλλοτρίωση της περιουσίας τους. Εντωμεταξύ, το πολιτικό κλίμα στην Αλβανία εμφανίζει σημάδια όξυνσης. Ενδεικτικό είναι ότι στις αρχές του 2018 περίπου 300.000 υποστηρικτές της αντιπολίτευσης βγήκαν πριν λίγες ημέρες στους δρόμους των Τιράνων, διαδηλώνοντας κατά της κυβέρνησης και απαιτώντας την παραίτηση του Έντι Ράμα.

Ο Νίκος Κοτζιάς, πάντως, δεν μοιάζει να πτοείται. Σύμφωνα με το δόγμα του και τον γεωπολιτικό ρόλο που η χώρα μας επιθυμεί και μπορεί να διαδραματίσει, η Αλβανία οφείλει να στραφεί προς την Ελλάδα και η Ελλάδα να σταθεί δίπλα της. Είχε δηλώσει, μάλιστα, κατά τη διάρκεια ομιλίας του στην Οξφόρδη ότι «η Ελλάδα είναι η χώρα που φιλοξενεί τους περισσότερους Αλβανούς στον κόσμο. Μεγάλο ποσοστό του ΑΕΠ της χώρας προέρχεται από αυτούς. Είμαστε τυχεροί που τους έχουμε στην κοινωνία μας. Στα ΑΕΙ μας, στους καλύτερους φοιτητές μας κατατάσσονται κάθε χρόνο παιδιά Αλβανών μεταναστών. Πρόσφατα προωθήσαμε νέο νόμο που τους αποδίδει ιθαγένεια. Η χώρα μας, η κυβέρνησή μας είναι από τις πιο φιλικές και δίκαιες στον κόσμο ως προς τους μετανάστες. Με την Αλβανία μας συνδέουν ένα πλούσιο κοινό παρελθόν, κοινά όνειρα και προοπτικές».