Το τρίγωνο Ιράν-Τουρκία-Λιβύη και στη μέση η Ελλάδα

Κλιμακώνεται επικίνδυνα η κρίση στη Μέση Ανατολή, ανατολική Μεσόγειο, Βόρεια Αφρική (Ιράν, Ιράκ, Σαουδική Αραβία, Υεμένη, Συρία, Ισραήλ, Λίβανος, Λιβύη), μετά την δολοφονία του Ιρανού Στρατηγού Σουλειμανί με εντολή του Αμερικανού προέδρου Τραμπ στη Βαγδάτη, την αναμενόμενη απάντηση της Τεχεράνης, τις συμφωνίες για ενεργειακή συνεργασία Τουρκίας, Λιβύης και Ελλάδας, Ισραήλ, Κυπριακής Δημοκρατίας (αγωγός EastMed) και την αποστολή τουρκικών στρατευμάτων στη Λιβύη, προκειμένου να προστατέψουν την Κυβέρνησης Σαράτζ, που πολιορκείται από τις δυνάμεις του στρατάρχη Χαφτάρ.

Σε ένα εκρηκτικό διεθνές και περιφερειακό περιβάλλον, λόγω αγεφύρωτων εθνοθρησκευτικών αντιθέσεων και συγκρουσιακών οικονομικών-πολιτικών συμφερόντων, υφίστανται ισχυρές αλληλοεπιδράσεις από τις αποφάσεις ηγετών (Τράμπ, Ερντογάν, Πούτιν, Νετανιάχου, αλλά και διαφόρων σιιτών Αγιαταλάχ, σουνιτών τζιχαντιστών και σκληροπυρηνικών Ουαχαμπιτών). Η δυναμική αυτών των αποφάσεων διαμορφώνει και την μεγακλίμακα (mega-scale) των γεγονότων, με συνήθως δραματικές συνέπειες για τις αδύναμες χώρες.

Ο Τραμπ διέταξε την εξόντωση του Κασέμ Σουλεϊμανί, που σκοτώθηκε σε βομβαρδισμό στο διεθνές αεροδρόμιο της Βαγδάτης. Πρόκειται για δολοφονία ενός Ιρανού κρατικού αξιωματούχου με απόφαση προέδρου τρίτης χώρας, των ΗΠΑ. Ο Σουλεϊμανί δρούσε πολιτικά στο Ιράκ, δεν ήταν τρομοκράτης. Έχουμε δηλαδή την πλήρη κατάρρευση των βασικών αρχών του διεθνούς δικαίου σχετικά με τον σεβασμό στην εδαφική κυριαρχία και στην άσκηση κρατικής εξουσίας ανεξάρτητων κρατών με εκλεγμένες κυβερνήσεις.

Επανέρχονται τα πολεμικά σενάρια

Έτσι λοιπόν, με την αυγή του νέου έτους, επανέρχεται το πολεμικό σενάριο μεταξύ των ΗΠΑ και του σιιτικού Ιράν των Αγιατολάχ, αλλά και του Ισραήλ κατά του Ιράν. Ωστόσο, πολλά θα κριθούν από το επίπεδο της απάντησης των Ιρανών. Θα επιλεγεί στρατιωτικό πλήγμα ή τρομοκρατική ενέργεια; Η Τεχεράνη σε όλους τους τόνους δηλώνει πως θα πάρει εκδίκηση για τον θάνατο του Σουλεϊμανί.

Ήδη ο Αμερικανός πρόεδρος απείλησε, ότι η αμερικανική αεροπορία, έχει επιλέξει 52 στόχους στο Ιράν, στην περίπτωση που θα ύπαρξη στρατιωτική απάντηση του Ιράν, για την δολοφονία του Σουλεϊμανί. Πιθανή πολιτική ερμηνεία της απόφασης του Αμερικανού Προέδρου να δολοφονηθεί ο Ιρανός στρατηγός είναι η αυξανόμενη πολιτική επιρροή του Ιράν στο Ιράκ, όπου ο δολοφονηθείς είχε πρωταγωνιστικό ρόλο. Επίσης, ο Σουλεϊμανί κατεύθυνε τη δράση διαφόρων οργανώσεων, όπως της λιβανέζικης Χεζμπολάχ και της παλαιστινιακής Χαμάς, οργανώσεις που οι ΗΠΑ έχουν χαρακτηρίσει τρομοκρατικές.

Όμως, η δολοφονία του Ιρανού στρατηγού, πιθανότητα, έχει ανοίξει τον ασκό του Αιόλου στην περιοχή. Η Τεχεράνη αναμένεται να επιμείνει στη στρατηγική που χάραξε στο Ιράκ, στον Λίβανο, στη Συρία και στην Υεμένη, όπου έχει στήσει γραμμές άμυνας, κινητοποιώντας το πολυπληθές σιιτικό στοιχείο για την αποτροπή της περικύκλωσης του Ιράν από τις ΗΠΑ, με τη βοήθεια του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας.

Ανησυχητικές εξελίξεις

Το ερώτημα είναι, πόσο καλά προετοιμασμένες είναι οι ΗΠΑ για την αναμενόμενη απάντηση του Ιράν. Αυτή μπορεί να εκδηλωθεί σε διάφορα επίπεδα, στο οικονομικό, στο ενεργειακό, με την κατακόρυφη αύξηση της τιμής του πετρελαίου, στο στρατιωτικό και διπλωματικό επίπεδο, ή ακόμη και σε ακραίες καταστάσεις, όπως είναι οι τρομοκρατικές ενέργειες. Όπως είναι γνωστό, η Τεχεράνη έχει σχέσεις με οργανώσεις που δρουν στην Μέση Ανατολή και οι οποίες έχουν χαρακτηριστεί τρομοκρατικές.

Δυο ακόμη εξελίξεις θα πρέπει να απασχολήσουν και να μας προβληματίσουν. H πρώτη, είναι η αποδέσμευση του Ιράν από την πυρηνική συμφωνία του 2015 (JPCOA), που είχε υπογράψει με τις μεγάλες δυνάμεις, όπως ανακοίνωσε η Τεχεράνη. Σύμφωνα με την κρατική τηλεόραση και το πρακτορείο IRNA, δεν θα υπάρχει πλέον κανένας περιορισμός στον εμπλουτισμό ουρανίου, αλλά η Τεχεράνη θα εμπλουτίζει ουράνιο «ανάλογα με τις τεχνικές ανάγκες της». Υπενθυμίζουμε ότι από αυτή τη συμφωνία πρώτα αποδεσμεύθηκαν οι ΗΠΑ επί Τραμπ.

Η δεύτερη είναι όταν ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου χαρακτήρισε το Ισραήλ «πυρηνική δύναμη», κατά την ενημέρωση του Υπουργικού Συμβουλίου του Ισραήλ, για τις πρόσφατες συμφωνίες που υπέγραψε με Ελλάδα και Κύπρο για τον EastMed, αν και μετά η φράση αυτή αποδόθηκε σε σαρδάμ. Το Ισραήλ διαθέτει πυρηνικό οπλοστάσιο, αλλά δεν έχει ποτέ επιβεβαιώσει ή διαψεύσει ότι έχει στην κατοχή του πυρηνικά όπλα, διατηρώντας την πολιτική της αμφισημίας εδώ και δεκαετίες. Ουσιαστικά, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός έστειλε ένα μήνυμα στην ηγεσία του Ιράν.

O αγωγός EastMed

Στο Ζάππειο Μέγαρο, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπένιαμιν Νετανιάχου και ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης, συνυπέγραψαν τη συμφωνία κατασκευής του αγωγού EastMed, που φιλοδοξεί να μεταφέρει το φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο στην Ευρώπη, μέσω Κρήτης, Δυτικής Ελλάδας και Ιταλίας.

Με αυτή τη συμφωνία, ολοκληρώθηκε το πρώτο μέρος, το πολιτικό και γραφειοκρατικό, για την κατασκευή του αγωγού. Αναμφίβολα, η κατασκευή του EastMed έχει ιδιαίτερη αξία, εφόσον φυσικά ολοκληρωθεί και λειτουργήσει. Η αξιολόγηση της συμφωνίας, από οικονομικής, διπλωματικής, γεωπολιτικής και πολιτικής απόψεως, έχει θετικό πρόσημο, για Ελλάδα, Κύπρο και Ισραήλ, πιθανόν και για την Αίγυπτο και αρνητικό για την Τουρκία.

Η αντίστοιχη ενεργειακή συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης σχετικά με τα θαλάσσια σύνορα στη Μεσόγειο, ενδέχεται, να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στον EastMed, διότι ο αγωγός θα περάσει μέσα από μια θαλάσσια περιοχή, την οποία η Άγκυρα δηλώνει ότι είναι δική της. Η συμφωνία για τον EastMed είναι μια νομική πράξη, η οποία έχει έρεισμα στο διεθνές δίκαιο, καθώς αποτυπώνει τη βούληση τριών κυρίαρχων κρατών (Ελλάδας, Ισραήλ, Κύπρου) για εμβάθυνση της συνεργασίας τους στον ενεργειακό τομέα. Τέμνεται, όμως, με την συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης, η οποία αντίκειται στο διεθνές δίκαιο, αλλά εξυπηρετεί γεωπολιτικά και γεωοικονομικά συμφέροντα.

Απάντηση στην συμφωνία για την κατασκευή του αγωγού EastMed, έδωσε η Τουρκία, με την απόφαση της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης να στείλει στρατεύματα στη Λιβύη. Τα τουρκικά στρατεύματα θα υπερασπιστούν την διεθνώς αναγνωρισμένη Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Φαγιέζ αλ-Σαράτζ, αλλά και την τουρκολιβυκή ενεργειακή συμφωνία. Θα βρεθούν αντιμέτωπες με τις επελαύνουσες δυνάμεις του Λιβυκού Εθνικού Στρατού, υπό τον στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ.

H ελληνική διπλωματία

Ας εστιάσουμε, όμως, στην στάση της Αθήνας και στην δραστηριότητα της ελληνικής διπλωματίας. Οι ΗΠΑ και η ΕΕ, στηρίζουν την κυβέρνηση Φαγιέζ αλ-Σαράτζ, την οποία και θεωρούν νόμιμη κυβέρνηση της Λιβύης. Η Ελλάδα είναι στην αντίπερα όχθη, αφού αναγνωρίζει (de facto), ως νόμιμη εξουσία της Λιβύης το καθεστώς υπό τον στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ.

Η αεροναυτική βάση της Σούδας, αναμένεται να έχει καθοριστικό ρόλο στις επιχειρήσεις των Αμερικανών στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή. Ήδη προσγειώθηκαν στην 115 Πτέρυγα Μάχης στη Σούδα τέσσερα ελικοφόρα τύπου Οσπρεϊ (CV-22B) και δύο μεταγωγικά C-130, προερχόμενα από το Μίλντενχολ της Αγγλίας, όπου εδρεύει η 352 Πτέρυγα της Διοίκησης Ειδικών Επιχειρήσεων της αμερικανικής αεροπορίας.

Τα αεροσκάφη αυτά προορίζονται για επιχειρήσεις μεταφοράς Αμερικανών πολιτών ή αξιωματούχων από την ευρύτερη περιοχή του Ιράκ. Άραγε έχουν ενημερωθεί οι ελληνικές αρχές, τα συναρμόδια υπουργεία Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών, για τα αμερικανικά σχέδια;