Τρεις κίνδυνοι και δυο ευκαιρίες για την Κύπρο

Οι δραματικές εξελίξεις στην Ουκρανία, αλλάζουν τα δεδομένα και διαμορφώνουν νέα, που θα ισχύουν και μετά το τέλος του πολέμου. Μέσα στο υπό διαμόρφωση παζλ των εξελίξεων, η Κύπρος επηρεάζεται, όχι μόνο λόγω της αναβάθμισης του ρόλου της κατοχικής Τουρκίας, αλλά και επειδή, ενδεχομένως να επηρεασθεί ευρύτερα η συμπεριφορά της λεγόμενης διεθνούς κοινότητας σε ό,τι αφορά την επίλυση διεθνών ζητημάτων.

Το Κυπριακό, που βρισκόταν σε παρατεταμένο αδιέξοδο, φαίνεται να έχει μπει με την κρίση στην Ουκρανία, στον πάγο. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα επανέλθει. Κι ενόψει τούτο θα πρέπει να αξιολογηθούν τα δεδομένα. Να αξιολογηθούν οι κίνδυνοι, αλλά και οι ευκαιρίες που διαμορφώνονται και είναι προς αξιοποίηση. Τα αρνητικά δεδομένα και οι κίνδυνοι, που μπορούν να αντιμετωπιστούν, καταγράφονται ως εξής:

Πρώτον, αναβάθμιση της θέσης της Τουρκίας λόγω του ρόλου της και αντιμετώπιση των θέσεων της με “συμπάθεια” από τρίτους, τις ΗΠΑ, την ΕΕ, τη Βρετανία. Η επανέναρξη μιας νέας προσπάθειας για το Κυπριακό θα λαμβάνει υπόψη και τα όσα έχουν διαδραματισθεί στην Ουκρανία, σε σχέση με τετελεσμένα επί του εδάφους που επιβάλλει η Ρωσία (στις δύο αυτόνομες λεγόμενες Λαϊκές Δημοκρατίες και στην Κριμαία).

Η Τουρκία θέτει ήδη στις συζητήσεις θέμα ανταλλαγμάτων. Κι αυτά αφορούν τα εξοπλιστικά της προγράμματα (ΗΠΑ, F-35), στα ευρωτουρκικά και το Κυπριακό. Aντιμετωπίζοντας την Κύπρο ως τον αδύνατο κρίκο, πιο εύκολα και χωρίς κόστος για όλους τους υπόλοιπους, τα δώρα θα μπορούν να αφορούν τη χώρα μας.

Κίνδυνοι από τις τουρκικές κινήσεις

Δεύτερον, ακόμη και πριν από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, από την Ευρωπαϊκή Ένωση αναπτύσσονταν αφηγήματα, σύμφωνα με τα οποία για να μπορέσει να σπάσει το αδιέξοδο θα πρέπει να βρεθεί η “χρυσή τομή” μεταξύ, αφενός, των τουρκικών θέσεων για «κυριαρχική ισότητα»– «ίσο διεθνές καθεστώς» και, αφετέρου, της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας, που συνεχίζει επίσημα να υποστηρίζει η Λευκωσία (η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία ήταν παλαιότερη θέση των Τούρκων με βρετανική σφραγίδα). Η μέση οδός είναι εξ ορισμού πλησιέστερα στις τουρκικές επιδιώξεις.

Τρίτον, η προσάρτηση νέων περιοχών της Ουκρανίας στη Ρωσία, με τη δημιουργία προγεφυρώματος προς την Κριμαία, δημιουργεί προηγούμενο στην περίπτωση, μάλιστα, που διενεργηθούν δημοψηφίσματα. Τη μέθοδο αυτή, των δημοψηφισμάτων, την εξετάζει και η Τουρκία, για την περίπτωση, που ενεργοποιήσει το ήδη επεξεργασμένο σενάριο της προσάρτησης του κατεχόμενου τμήματος της Κύπρου.

Παράλληλα, φαίνεται να μελετά και το ενδεχόμενο να προωθήσει απόφαση της ψευδοβουλής, σύμφωνα με την οποία να καλείται η Τουρκία να προσαρτήσει το βόρειο κατεχόμενο τμήμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όλα αυτά εντάσσονται σε έναν ευρύτερο σχεδιασμό, αλλά δεν πρέπει να διαφεύγει κανενός ότι η κατοχική δύναμη επενδύει σε κινήσεις ενόψει του 2023. Έτος που συμπληρώνονται 100 χρόνια τουρκικού κράτους και θα γίνουν γιορτασμοί αλλά και εκλογών. Υπενθυμίζεται η δήλωση Ερντογάν ότι η Τουρκία το 2023 θα μεγαλώσει εδαφικά.

Τέταρτον, ένα ζήτημα, που δεν μπορεί να μείνει απαρατήρητο είναι το ενδεχόμενο να συμμετέχει η κατοχική Τουρκία στο σύστημα εγγυήσεων για την Ουκρανία. Αυτό θα επηρεάσει και τις συζητήσεις στην Κύπρο και θα επιτρέψει στην Τουρκία να “νομιμοποιήσει” την αξίωση της για εσαεί διατήρηση των εγγυήσεων στη χώρα μας.

Ευκαιρίες για την Κύπρο

Την ίδια ώρα, οι κρίσεις, οι εξελίξεις δημιουργούν και ευκαιρίες, φτάνει να αξιοποιούνται από κυπριακής πλευράς: Πρώτον, οι αναφορές σε σχέση με το Ουκρανικό, σε εισβολή και κατοχή, προσφέρουν την ευκαιρία, να θέσει και η Λευκωσία το Κυπριακό στη σωστή του βάση. Ως θέματος, δηλαδή, εισβολής και συνεχιζόμενης κατοχής. Αν και τούτο -εάν γίνει από τη Λευκωσία- θα έχει δυσκολίες, λόγω της αναβάθμισης της Τουρκίας, την οποία “ξεπλένουν” σχεδόν οι πάντες, αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία, που δεν θα πρέπει να χαθεί. Κι αυτό για να έχει πιθανότητες να πετύχει, θα πρέπει να στηριχθεί σε ένα ολοκληρωμένο σχεδιασμό, σε μια συνολική αναθεωρημένη πολιτική.

Συνεπώς, να τεθεί το θέμα της εισβολής, της κατοχής ταυτόχρονα και με προτάσεις/ιδέες, οι οποίες να μην είναι αποσπασματικές αλλά θα στηρίζονται σε μια ολοκληρωμένη πολιτική. Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να διαμορφωθεί και πολιτική έναντι των Τουρκοκυπρίων, με βασικό εργαλείο την Κυπριακή Δημοκρατία, το “κοινό σπίτι” όλων.

Δεύτερον, η αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων στα ενεργειακά, επαναφέρει τη σημασία της Ανατολικής Μεσογείου. Οι σωστοί χειρισμοί θα επανατοποθετήσουν στη μεγάλη εικόνα και την Κυπριακή Δημοκρατία. Είναι σαφές πως παρασκηνιακά γίνονται κινήσεις από τουρκικής πλευράς να παρακάμψουν την Κύπρο, με ανοίγματα προς το Ισραήλ, αλλά και εμπλέκοντας αμερικανικά επιχειρηματικά συμφέροντα. Μπορεί το σχέδιο για τον αγωγό EastMed να φαντάζει δύσκολο εγχείρημα, να υπονομεύθηκε ακόμα και από τη Λευκωσία, όπως πρωτίστως και από τρίτους, παραμένει ωστόσο και πρέπει να διατηρηθεί στην ατζέντα.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία επανέφερε εκ των πραγμάτων το σχέδιο αυτό, που θεωρήθηκε ότι είχε ακυρωθεί από το γνωστό αμερικανικό non paper, το οποίο έσπευσαν στη Λευκωσία κάποιοι, μαζοχιστικά, να το καταστήσουν “σημαία” τους. Την ίδια ώρα, θα πρέπει να εξεταστούν λύσεις που θα αποδίδουν αμέσως, όπως η μεταφορά υγροποιημένου αερίου με πλοία. Για να γίνει αυτό θα χρειαστεί πολιτική με δυναμικές πρωτοβουλίες και συνεννόηση με την Αθήνα. Η Ελλάδα, πάντως, φαίνεται να κάνει αυτόνομες κινήσεις, για τις οποίες ενημερώνεται εκ των υστέρων η Λευκωσία, όπως οι συζητήσεις με την Αίγυπτο για ηλεκτρική διασύνδεση.

Είναι σαφές πως ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλάζει τα δεδομένα και τη δυναμική των δράσεων. Η Λευκωσία δεν μπορεί να αντιμετωπίζει τις εξελίξεις με παλιές συνταγές, ούτε και μπορεί να επιμένει -σε αυτές τις συνθήκες- σε Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ).

Η συνάντηση του Σαρμ Ελ Σέιχ

Η πραγματοποίηση των ηγετών της Αιγύπτου, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Ισραήλ, την περασμένη εβδομάδα στο αιγυπτιακό θέρετρο Σαρμ Ελ Σέιχ, αποτελεί κίνηση, που παραπέμπει σε πρωτοβουλίες αλλαγής ισορροπιών στην ευρύτερη περιοχή. Στη σκιά των όσων διαδραματίζονται στην Ουκρανία οι τρεις αυτοί παίκτες με σχέσεις τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με τη Ρωσία, προσπάθησαν να βρουν κοινούς βηματισμούς και στα θέματα της ενέργειας, της οικονομίας (λόγω των επιπτώσεων του πολέμου), αλλά και της ασφάλειας.

Πρόκειται για μια τριμερή, που εάν έχει συνέχεια (αυτός είναι ο στόχος τους), δημιουργεί δεδομένα στην περιοχή. Και οι τρεις αναζητούν ρόλο αλλά και θέλουν να διασφαλίσουν τα συμφέροντα τους μέσα στο νέο περιβάλλον, που διαμορφώνονται. Οι τρεις δέχονται πρέσινγκ από την κατοχική Τουρκία για ομαλοποίηση των σχέσεων μαζί της.

Στα πλαίσια αυτά, ο πρόεδρος του Ισραήλ επισκέφθηκε πρόσφατα την Άγκυρα και είχε συνομιλίες με τον Τούρκο ομόλογο του, Ταγίπ Ερντογάν. Βήματα έχουν γίνει και από πλευράς των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, με ενδεικτικό το γεγονός ότι ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μελβούτ Τσαβούσογλου, είχε προσκληθεί και μίλησε στην ετήσια σύναξη των πρέσβεων των Εμιράτων. Οι πρώτοι διδάξαντες των τριμερών είναι πάντως η Κύπρος και η Ελλάδα. Αυτές οι συνεργασίες μεσούσης της κρίσης δεν “κινητοποιήθηκαν”!