Τρύπια η ελληνική αποτροπή – Είναι εφικτή μία μεσογειακή αντιτουρκική συμμαχία;

Το ερώτημα είναι καυτό και αμείλικτο: τί θα πράξει η Ελλάδα εάν η Τουρκία στείλει σκάφος για σεισμικές έρευνες έξω από τα ελληνικά χωρικά ύδατα, αλλά εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, όπως έχει ανακοινώσει επισήμως η Άγκυρα; Θα περιορισθεί σε διπλωματικές αντιδράσεις, ή θα εμποδίσει εμπράκτως την παραβίαση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων;

Ο υπουργός Άμυνας αφήνει τελευταία να εννοηθεί ότι η Αθήνα θα αντιδράσει δυναμικά, χωρίς να λέει περισσότερα. Το γεγονός ότι η Αθήνα δεν έχει διακηρύξει ξεκάθαρη κόκκινη γραμμή ακυρώνει την αποτροπή. Δηλώσεις και πράξεις της έχουν οδηγήσει Αμερικανούς, Ευρωπαίους και –το σημαντικότερο– τον Ερντογάν στο συμπέρασμα ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν θα χρησιμοποιήσει τις ένοπλες δυνάμεις για να εμποδίσει το τουρκικό τετελεσμένο.

Δεν πρόκειται για αυθαίρετο συμπέρασμα. Αρκεί να θυμηθούμε πως αντέδρασε η Αθήνα στο μνημόνιο Άγκυρας-Τρίπολης, στη “βόλτα” του “Ορούτς Ρέις” στην ελληνική υφαλοκρηπίδα τον Φεβρουάριο και βεβαίως πως αντιδρά τώρα. Πεπεισμένος ο Ερντογάν ότι δεν πρόκειται να βρει απέναντι το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, μετά από δισταγμούς, σταθμίσεις και μέτρημα αντιδράσεων, ανακοίνωσε την πραγματοποίηση ερευνών ανατολικά του τόξου Ρόδος-Κάρπαθος-Κρήτη. Έχοντας δεσμευθεί και στην τουρκική κοινή γνώμη και διεθνώς είναι πλέον πολύ δύσκολο να υποχωρήσει.

Ο Τούρκος πρόεδρος επαναλαμβάνει copy paste στην ελληνική υφαλοκρηπίδα αυτά που έχει ήδη κάνει στην κυπριακή ΑΟΖ. Το πρώτο βήμα ήταν διερευνητικές “βόλτες” του “Μπαρμπαρός”, προκειμένου να μετρήσει αντιδράσεις. Όταν διαπίστωσε ότι οι τρίτοι δεν αντέδρασαν και ότι η Ελλάδα κράτησε αποστάσεις (πρόσφερε μόνο διπλωματική συνδρομή στη Λευκωσία), έκανε το δεύτερο βήμα: συστηματικές έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ, χωρίς πάλι αξιόλογες αντιδράσεις.

Το τρίτο βήμα ήταν να πραγματοποιήσει γεώτρηση σε μη αδειοδοτημένο θαλάσσιο οικόπεδο σ’ ένα απομακρυσμένο σημείο στα δυτικά της κυπριακής ΑΟΖ. Όταν και πάλι διαπίστωσε ότι οι αντιδράσεις ήταν διπλωματικού χαρακτήρα κι ότι η ΕΕ δεν επέβαλε σοβαρές κυρώσεις στο κράτος-πειρατή, έκανε το τέταρτο βήμα: έστειλε το γεωτρύπανο και σε θαλάσσιο οικόπεδο, τα δικαιώματα του οποίου κατέχουν η γαλλική Total και η ιταλική ENI.

Το πλεονέκτημα του Ερντογάν

Η πρόκληση προς τη Γαλλία ήταν ευθεία. Ο Μακρόν έστειλε για βόλτα ναυτικές δυνάμεις στην περιοχή, αλλά δεν έστειλε κανένα τελεσίγραφο. Ήταν σαφές ότι κανένας παίκτης δεν ήταν διατεθειμένος να χρησιμοποιήσει στρατιωτικά μέσα για να σταματήσει τους Τούρκους. Όταν, μάλιστα, οι τιμές του αερίου κατατρακύλησαν, οι πετρελαϊκές εταιρείες που έχουν τα δικαιώματα εκμετάλλευσης στην κυπριακή ΑΟΖ ανέστειλαν τις έρευνές τους, αφήνοντας τα τουρκικά γεωτρύπανα να αλωνίζουν.

Όπως έχω προ πολλού υπογραμμίσει, ο Ερντογάν είναι αποφασισμένος να χρησιμοποιήσει και το στρατιωτικό εργαλείο για να προωθήσει την επεκτατική ατζέντα του. Το είδαμε στη βόρεια Συρία, όπου έχει εδραιώσει τρεις ζώνες κατοχής. Το είδαμε στη Λιβύη, όπου με την παρέμβασή του άλλαξε τον συσχετισμό δυνάμεων στο πεδίο και την πορεία του πολέμου. Το είδαμε στην κυπριακή ΑΟΖ και θα το δούμε στην ελληνική υφαλοκρηπίδα.

Η αποφασιστικότητά του Ερντογάν να μιλάει με πράξεις και όχι μόνο με λόγια του δίνει τακτικό πλεονέκτημα. Με τις επεκτατικές αυθαιρεσίες τους, οι Τούρκοι έχουν προκαλέσει –περισσότερη ή λιγότερη– ανησυχία και δυσαρέσκεια σε Δύση, Αίγυπτο και Ισραήλ. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει πολλά, αφού οι θιγόμενοι (Έλληνες) και οι ανησυχούντες τρίτοι δεν είναι διατεθειμένοι να χρησιμοποιήσουν ανάλογα μέσα για να σταματήσουν την Τουρκία.

Όσο, λοιπόν, οι υπόλοιποι παίκτες θα είναι καθηλωμένοι στο διπλωματικό επίπεδο, επειδή φοβούνται (Ελλάδα), ή επειδή δεν θίγονται άμεσα συμφέροντά τους (Ισραήλ, Αίγυπτος, ΗΠΑ, Γαλλία), ο Ερντογάν θα κερδίζει πόντους, δημιουργώντας τετελεσμένα. Οι τακτικές νίκες όχι μόνο του εξασφαλίζουν πλεονέκτημα, αλλά και του τροφοδοτούν την αλαζονεία. Ως εκ τούτου, δείχνει ότι δεν ξέρει πότε να σταματήσει.

Η παγίδα της “υπερεπέκτασης”

Εάν συνεχίσει έτσι, το πιθανότερο είναι να ανοίξει πολλά μέτωπα και να πέσει στην παγίδα της “υπερεπέκτασης”, η οποία, είναι συνταγή για στρατηγική ήττα. Γιατί; Επειδή οι άλλοι παίκτες θα υποχρεωθούν κάποια στιγμή από τα πράγματα να αναχαιτίσουν τον “νταή”. Με άλλα λόγια, θα υποχρεωθούν να χρησιμοποιήσουν κι αυτοί τα μέσα που χρησιμοποιεί ο Ερντογάν με πολύ δυσάρεστα αποτελέσματα για τη χώρα του. Αυτή η εξέλιξη δεν είναι νομοτελειακή και δεν είναι ακόμα ορατή. Και πάντως μέχρι τότε η Τουρκία μπορεί να έχει προκαλέσει μεγάλες ζημιές.

Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει δυνατότητα να αντιδράσει δυναμικά. Δεν ισχύει το ίδιο, όμως, για την Ελλάδα. Έτσι, ερχόμαστε πάλι στο αφετηριακό ερώτημα: τι θα πράξει όταν η Άγκυρα, επικαλούμενη το μνημόνιο με την Τρίπολη, πραγματοποιήσει έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα; Εάν αντιδράσει μόνο διπλωματικά, εάν δηλαδή “καταπιεί” το πρώτο τετελεσμένο, είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα ακολουθήσει τουρκική γεώτρηση στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, ακόμα και εάν δεν έχει βρεθεί ίχνος κοιτάσματος.

Ο Ερντογάν δεν επιδιώκει μόνο να αρπάξει τον όποιο ενεργειακό πλούτο της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ελλάδας. Επιδιώκει ταυτοχρόνως να εδραιώσει και τη “Γαλάζια Πατρίδα”, το όραμά του να μετατρέψει την καρδιά της Ανατολικής Μεσογείου σε “τουρκική λίμνη”. Αυτό δεν συμφέρει τις άλλες μεσογειακές δυνάμεις, αλλά προς το παρόν τουλάχιστον δεν παρεμβαίνουν επειδή δεν θίγονται άμεσα, ενώ είναι υπάρχει και η τάση προσέγγισης του θεωρούμενου ισχυρού.

Μία μεσογειακή αντιτουρκική συμμαχία

Η ελληνική αποτρεπτική στρατηγική έχει τόσο υπονομευθεί από την ίδια την Αθήνα που έχει σε μεγάλο βαθμό ακυρωθεί. Εξ ου και η Τουρκία τολμάει τη διεξαγωγή ερευνών. Στο σημείο που έχουν φθάσει τα πράγματα, μία μεσογειακή αντιτουρκική συμμαχία με πιθανά μέλη τη Γαλλία, την Αίγυπτο, τα Εμιράτα και το Ισραήλ θα άλλαζε ριζικά το σκηνικό, αναχαιτίζοντας τις επεκτατικές προθέσεις του Ερντογάν.

Το εγχείρημα είναι αναμφίβολα πολύ δύσκολο, αλλά θα άξιζε η προσπάθεια. Η Αθήνα, όμως, έχει αποφύγει να εργασθεί προς αυτή την κατεύθυνση. Όπως απέφυγε να θέσει ως όρο για την υπογραφή της ελληνοαμερικανικής στρατιωτικής συμφωνίας (φθινόπωρο 2019) την παροχή συγκεκριμένης δέσμευσης από τις ΗΠΑ ότι θα προστατεύσει εμπράκτως την ελληνική εθνική ασφάλεια.

Είναι αληθές ότι οι περιφερειακές στρατιωτικές συμμαχίες έγιναν μεταπολεμικά ντεμοντέ. Αρχικά λόγω του Ψυχρού Πολέμου και στη συνέχεια λόγω της κουλτούρας ότι είναι παρωχημένες. Το ελληνικό πολιτικό σύστημα είναι βαθιά βυθισμένο σ’ αυτή την αυταπάτη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το πρόσφατο άρθρο του Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας. Το ενδεχόμενο, όμως, μίας ελληνογαλλικής δεσμευτικής στρατιωτικής συμμαχίας, που να προβλέπει στρατιωτική εμπλοκή της μίας χώρας όταν η άλλη απειλείται, είναι το ζητούμενο. Μία τέτοια συμμαχία θα μπορούσε στη συνέχεια μπορεί να επεκταθεί, συμπεριλαμβάνοντας την Κύπρο και την Αίγυπτο, γεγονός που θα άλλαζε ριζικά τα γεωπολιτικά δεδομένα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Χωρίς ξεκάθαρη κόκκινη γραμμή

Μην έχοντας χαράξει μία ξεκάθαρη κόκκινη γραμμή, μην έχοντας προβεί σε κινήσεις που θα έπειθαν τους Τούρκους ότι είναι αποφασισμένη ακόμα και να πολεμήσει, μην έχοντας συμπήξει στρατιωτική συμμαχία, η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τον έλεγχο των εξελίξεων και να υποστεί εθνική ήττα. Στην Άγκυρα θεωρούν δεδομένο ότι ακόμα κι αν η Αθήνα επιχειρήσει να παρεμποδίσει τις έρευνες με ελιγμούς ναυτικών μονάδων, δεν θα διακυνδυνεύσει θερμή σύγκρουση. Θεωρούν ότι θα κάνει πίσω ακόμα κι αν π.χ. τουρκική φρεγάτα εμβολίσει ελληνικό πολεμικό σκάφος που θα παρεμποδίζει το “Ορούτς Ρέις”. Υπενθυμίζουμε ότι ένας τέτοιος εμβολισμός είχε σημειωθεί εναντίον της ακταιωρού “Γαύδος”.

Ο Ερντογάν έχει σοβαρούς λόγους να μη θέλει ένα γενικευμένο ελληνοτουρκικό πόλεμο, αλλά ερωτοτροπεί με την ιδέα ενός οριοθετημένου θερμού επεισοδίου. Κι αυτό, διότι σ’ ένα τοπικό-περιορισμένο θερμό επεισόδιο η τουρκική πλευρά μπορεί να έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων και ως εκ τούτου το πλεονέκτημα. Ειδικά όταν προεξοφλεί ότι οι ελληνικές άρχουσες ελίτ, με το πρώτο θερμό “τζαρτζάρισμα”, θα κάνουν πίσω. Και αμέσως μετά, με τη βοήθεια των κατεστημένων Μίντια, θα κατηγορούν τους “εθνικιστές” “υπερπατριώτες” που παρέσυραν την Ελλάδα σε εθνική ταπείνωση! Αυτό το παιχνίδι, άλλωστε, το έχουν ξαναπαίξει και είναι “μανούλες”.

Συμπερασματικά: Ο Ερντογάν έχει ήδη “ανεβεί πίστα”. Χρησιμοποιεί την απειλή ή και χρήση στρατιωτικής βίας για να προωθεί τους επεκτατικούς στόχους του. Το μνημόνιο Άγκυρας-Τρίπολης υπεγράφη για να εφαρμοσθεί. Ο Δένδιας λέει συνεχώς ότι δεν παράγει έννομα αποτελέσματα, αλλά κινδυνεύουμε να παραγάγει πραγματικά αποτελέσματα. Για πόσο ακόμα, λοιπόν, η Αθήνα θα “στρουθοκαμηλίζει”; Ο κόμπος σε λίγο θα φθάσει στο χτένι…