Υπάρχει και πόσο αποτελεσματικό είναι το ελληνοαμερικανικό λόμπι

Η υποεπιτροπή για τις κρατικές, ξένες επιχειρήσεις και τα συνδεόμενα προγράμματα της επιτροπής Πιστώσεων (Appropriations Committee) στην αμερικανική Γερουσία πρόκειται να φιλοξενήσει την ετήσια κατάθεση του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών για την έγκριση κονδυλίων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στον Προϋπολογισμό Οικονομικού Έτους 2020. Στη βάση της κατάθεσης του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών και των προτεραιοτήτων που αυτός πρόκειται να θέσει, η υποεπιτροπή ως είθισται θα ετοιμάσει προσχέδιο του Νόμου περί Πιστώσεων για το Οικονομικό Έτος 2020.

Το κύριο πρόγραμμα που χρηματοδοτεί το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την Ελλάδα είναι αυτό για τη Διεθνή Στρατιωτική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (International and Education Training Program) το οποίο για το Οικονομικό Έτος 2019 απέσπασε κονδύλι ύψους 1 εκατομμυρίου δολαρίων. Σκοπός του προγράμματος είναι η ενίσχυση της επαγγελματικής στρατιωτικής εκπαίδευσης των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων και η διαλειτουργικότητα τους με τις αμερικανικές και νατοϊκές δυνάμεις.

Και τούτο διότι μέσω της επαγγελματικής στρατιωτικής και τεχνικής εκπαίδευσης στις ΗΠΑ, το πρόγραμμα επιτρέπει την καλλιέργεια ισχυρών δεσμών των Ελλήνων αξιωματικών με το αμερικανικό στρατιωτικό κατεστημένο, καθώς και την καλύτερη προετοιμασία για την αντιμετώπιση κοινών κινδύνων που άπτονται της εθνικής ασφάλειας των δύο χωρών.

Η επιστολή αξιώσεων

Η πρόταση της αμερικανικής κυβέρνησης, στο πλαίσιο ευρύτερων περικοπών, να μειωθεί χρηματοδοτικά το πρόγραμμα στα 550 χιλιάδες δολάρια για το οικονομικό έτος 2020 ενεργοποίησε άμεσα τα αντανακλαστικά του Ελληνοαμερικανικού Ινστιτούτου (ΑΗΙ) που αποτελεί λόμπι, δεξαμενή σκέψης (think-tank), επιχειρηματικό δίκτυο και εκπαιδευτικό ίδρυμα. Το Ελληνοαμερικανικό Ινστιτούτο ασχολείται με ζητήματα που διέπουν τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Ελλάδα, την Κύπρο και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και κινείται προς την κατεύθυνση επηρεασμού των διαμορφωτών πολιτικής στις ΗΠΑ κατά τρόπο που να εξυπηρετεί τα κοινά ελληνοαμερικανικά συμφέροντα.

Σε αυτό το πλαίσιο, το Ελληνοαμερικανικό Ινστιτούτο απέστειλε στις 9 Απριλίου 2019 επιστολή στην υποεπιτροπή για τις κρατικές, ξένες επιχειρήσεις και τα συνδεόμενα προγράμματα εν όψει της κατάθεσης σε αυτή του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών εφιστώντας την προσοχή των μελών της υποεπιτροπής στη χρησιμότητα του προγράμματος ως προς την επιμόρφωση και εκπαίδευση Ελλήνων αξιωματικών από Αμερικανούς συναδέλφους τους.

Συγκεκριμένα το Ελληνοαμερικανικό Ινστιτούτο ζητά την αύξηση κατά 200 χιλιάδες δολάρια των κονδυλίων για το οικονομικό έτος 2020 αντί της προτεινόμενης μείωσης κατά 450 χιλιάδες δολάρια. Το αιτιολογικό της διατυπωθείσας θέσης συνίσταται στο γεγονός ότι με την αύξηση της χρηματοδότησης οι ΗΠΑ θα συμβάλλουν στην ενδυνάμωση των συμφερόντων τους στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή μέσω της εκπαίδευσης και της ενίσχυσης του επαγγελματισμού των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων.

Ελληνικό λόμπι και Τουρκία

Στην επιστολή ειδική αναφορά γίνεται στην Τουρκία όπου υπενθυμίζεται στα μέλη της υποεπιτροπής o μη εποικοδομητικός γεωπολιτικά ρόλος της Τουρκίας καθώς οι καθημερινές παραβιάσεις του ελληνικού εναερίου χώρου στο Αιγαίο και η τουρκική διπλωματία των κανονιοφόρων (gunboat diplomacy) εντός της κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) δημιουργούν κλίμα περιφερειακής αστάθειας που αντιστρατεύεται τα αμερικανικά συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Για τους ανωτέρω λόγους, προτείνεται η ενσωμάτωση στο προσχέδιο του Νόμου περί Πιστώσεων για το Οικονομικό Έτος 2020 της ίδιας σκληρής γλώσσας που χρησιμοποιήθηκε στον σχετικό νόμο για το 2019 ειδικά εάν η Άγκυρα επιμείνει στην απόκτηση του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400.

Προσθέτως, το Ελληνοαμερικανικό Ινστιτούτο καθιστά ευκρινές στα μέλη της υποεπιτροπής ότι εξακολουθεί να αντιτίθεται σε οποιαδήποτε αμερικανική βοήθεια προς την Τουρκία συμπεριλαμβανόμενων των εμπορικών ωφελημάτων για την πιο ευνοούμενη χώρα (most-favored nation trade benefits) και ότι στηρίζει την πρόθεση της αμερικανικής διακυβέρνησης Τραμπ να παύσει την αναγνώριση της Τουρκίας ως αναπτυσσόμενης οικονομίας που επωφελείται του συστήματος γενικευμένων προτιμήσεων (GSP).

Η δραστηριοποίηση του Ελληνοαμερικανικού Ινστιτούτου ως λόμπι που φιλοδοξεί να επηρεάσει τη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον κατά τρόπο που να ευνοεί τα κοινά ελληνοαμερικανικά συμφέροντα είναι σημαντική. Αυτή η δραστηριοποίηση μεταφράζεται -μεταξύ άλλων- σε αποστολή επιστολών στο κογκρέσο, τον Λευκό Οίκο, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το Πεντάγωνο καθώς και σε καταθέσεις ενώπιον μελών του κογκρέσου σε διάφορες επιτροπές.

Στόχος είναι η ενημέρωση και «επιμόρφωση» μελών του Κογκρέσου για ζητήματα που άπτονται των κοινών ελληνοαμερικανικών συμφερόντων. Πρόκειται για μία μακροχρόνια διαδικασία, της οποίας το θετικό αποτύπωμα ως προς τη στήριξη της Ελλάδας και της Κύπρου απαντάται σε πληθώρα νομοθετημάτων στο αμερικανικό Κογκρέσο.

Αμερικανικό νομοσχέδιο για Ανατολική Μεσόγειο

Πιο πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί το Νομοσχέδιο για την «Ασφάλεια και την Ενεργειακή Συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο το 2019» που απέσπασε διακομματική στήριξη στην επιτροπή εξωτερικών υποθέσεων της αμερικανικής γερουσίας καθώς κατατέθηκε από τον Δημοκρατικό Μπομπ Μενέντεζ και τον Ρεπουμπλικάνο Μάρκο Ρούμπιο στις 9 Απριλίου 2019.

Το νομοσχέδιο, όπως και η επιστολή του Ελληνοαμερικανικού Ινστιτούτου, αναδεικνύει τη σπουδαιότητα του προγράμματος για τη Διεθνή Στρατιωτική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (International and Education Training Program) των αξιωματικών των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων στις ΗΠΑ ζητώντας την αύξηση κατά 100% του σχετικού κονδυλίου από το 1 εκατομμύριο δολάρια που απέσπασε το 2019 στα 2 εκατομμύρια δολάρια για το Οικονομικό Έτος 2020. Προσθέτως, το σχέδιο νόμου ζητά την έγκριση ποσού ύψους 3 εκατομμυρίων δολαρίων για στρατιωτική βοήθεια προς την Ελλάδα μέσω του προγράμματος για τη «Χρηματοδότηση Ξένων Ενόπλων Δυνάμεων» (FMF).

Στο κεφάλαιο που αφορά την Κύπρο, το νομοσχέδιο ζητά την άρση απαγόρευσης της πώλησης όπλων στην Κυπριακή Δημοκρατία που ως γνωστόν επιβλήθηκε το 1987 αποτελώντας τη συνέχεια αφενός του νομοσχεδίου H.R. 5508 που είχε επίσης κατατεθεί από τον Δημοκρατικό γερουσιαστή Μπομπ Μενέντεζ. Αφετέρου το νομοσχέδιο έπεται της σχετικής πρόβλεψης στο Νόμο για τον Αμυντικό Προϋπολογισμό Οικονομικού Έτους 2019 H.R. 5515 για την υποβολή έκθεσης από τους υπουργούς Άμυνας και Εξωτερικών προς τις αρμόδιες επιτροπές του Κογκρέσου με αντικείμενο τη σχέση ασφάλειας ΗΠΑ-Κύπρου, και την αποτίμηση του εμπάργκο όπλων όπως αυτό έχει εφαρμοστεί με την απαγόρευση της εξαγωγής αμερικανικού αμυντικού υλικού προς τις ένοπλες δυνάμεις της Κύπρου.

Ανάσχεση τουρκικής επιθετικότητας

Για πρώτη φορά ωστόσο στο σχέδιο νόμου γίνεται αναφορά στην επιθετικότητα της Τουρκίας σε Αιγαίο και Κύπρο με πρόβλεψη, τρεις μήνες έπειτα από την ισχύ του σε Νόμο, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών να υποβάλλει στις αρμόδιες επιτροπές λίστα που θα αποτυπώνει τον αριθμό των τουρκικών παραβιάσεων του ελληνικού εναέριου χώρου και της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας.

H συγκεκριμένη πρόβλεψη έχει διττό χαρακτήρα καθώς αφενός κατατάσσει την Ελλάδα σε ένα εκ των τριών πυλώνων ασφάλειας μαζί με το Ισραήλ και την Κύπρο που σε συνεργασία με τις ΗΠΑ αντιτίθενται σε οιαδήποτε ενέργεια δύναται να ανατρέψει την σταθερότητα, να παραβιάσει το διεθνές δίκαιο και τις σχέσεις καλής γειτονίας σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.

Αφετέρου, στέλνει σαφές μήνυμα προς την Τουρκία ότι η επιθετικότητα της δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτή εν όψει μάλιστα και της απόκτησης του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400 το οποίο ενδέχεται να παραληφθεί νωρίτερα από τον ερχόμενο Ιούλιο, σύμφωνα με δηλώσεις του Τούρκου προέδρου Ερντογάν ενώπιον δημοσιογράφων μετά το πέρας της πρόσφατης επίσκεψης που πραγματοποίησε στην Ρωσία.

Ως προς το ζήτημα των ρωσικών S-400, το σχέδιο νόμου σε συνέχεια νομοθετικών και άλλων διαδικασιών που έχουν υιοθετηθεί τουλάχιστον το τελευταίο έτος κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την πιθανότητα επιβολής κυρώσεων σε βάρος της Άγκυρας στην περίπτωση παραλαβής του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400 κατ’εφαρμογή της ενότητας (Section) 231 του Νόμου για την ανάσχεση της ρωσικής επιρροής στην Ευρώπη και την Ευρασία γνωστού ως CAATSA (Countering America’s Adversaries through Sanctions Act).

Το κλίμα μάλιστα το οποίο κυριαρχεί στο αμερικανικό Κογκρέσο έναντι της τουρκικής απόφασης να αποκτήσει το ρωσικό αντιπυραυλικό σύστημα S-400 συμπυκνώνεται στον τίτλο του άρθρου που δημοσίευσαν τέσσερις γερουσιαστές στην εφημερίδα New York Times: “Μέχρι τα τέλη του έτους, η Τουρκία θα έχει είτε τα προηγμένα μαχητικά αεροσκάφη F-35 στο έδαφός της είτε το ρωσικό αντιπυραυλικό αμυντικό σύστημα εδάφους-αέρος S-400. Δεν μπορεί να έχει και τα δύο!“.

Νέες ευκαιρίες

Υπό τα δεδομένα, καθίσταται προφανές ότι οι νομοθετικές εξελίξεις στην αμερικανική πρωτεύουσα δημιουργούν ευκαιρίες για την προβολή της Ελλάδας ως πυλώνα σταθερότητας και αξιόπιστου εταίρου σε αντιδιαστολή με την γειτονική Τουρκία. Προκειμένου ωστόσο να αξιοποιηθούν οι όποιες ευκαιρίες, οι συνολικοί χειρισμοί στα ελληνοτουρκικά θα πρέπει να γίνονται από την Αθήνα όχι με προχειρότητα και αποσπασματικά αλλά αντίθετα με υπευθυνότητα και σίγουρα σε αγαστή συνεργασία με ελληνοαμερικανικές οργανώσεις όπως είναι το Ελληνοαμερικανικό Ινστιτούτο.

Δεν είναι σώφρων όταν η Άγκυρα προβάλλει ανυπόστατες διεκδικήσεις και αυξάνει την προκλητικότητα της σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, κάποιοι στην Ελλάδα να ομιλούν για εφαρμογή του μοντέλου της Συμφωνίας των Πρεσπών στα ελληνοτουρκικά ή να εξαιρούν το Καστελλόριζο από το Αιγαίο ακρωτηριάζοντας κυριολεκτικά τα Δωδεκάνησα. Και τούτο διότι επιπόλαιες δηλώσεις δύναται να καταστρατηγήσουν τα ελληνικά συμφέροντα σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο.