Ζεστό-κρύο ο Ερντογάν – Επιφυλακτική η Αθήνα

Θετικά αποτιμά η ελληνική κυβέρνηση την κίνηση του Ερντογάν να “παγώσει” προσωρινά τις έρευνες στην ανατολική Μεσόγειο. Η κίνηση αυτή ήρθε να επιβεβαιώσει πληροφορίες και εκτιμήσεις ελληνικών υπηρεσιών ότι η κρίση στο Καστελλόριζο βαίνει προς αποκλιμάκωση. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει χαλάρωση της ετοιμότητας από την ελληνική πλευρά, αφού οι τουρκικές Navtex παραμένουν σε ισχύ, ενώ με μια νεότερη η Άγκυρα στέλνει το Barbaros στην Κύπρο.

Την ανακοίνωση της αναστολής των ερευνών έκανε ο εκπρόσωπος της τουρκικής προεδρίας, Ιμπραήμ Καλίν. Σε συνέντευξή του στο CNN Turk, ο Καλίν είπε ότι ο πρόεδρος Ερντογάν ζήτησε να τεθούν σε αναστολή οι επιχειρήσεις στο Καστελλόριζο, ως μια εποικοδομητική προσέγγιση για διαπραγματεύσεις. Μάλιστα, η εφημερίδα Daily Sabah, ανέφερε ότι ο Καλίν επισήμανε πως ο Ερντογάν έδωσε εντολή το “πάγωμα” των ερευνών να διαρκέσει τουλάχιστον έναν μήνα.

Σύμφωνα με τον Καλίν, ο Ερντογάν είπε: «Ας ακολουθήσουμε μια εποικοδομητική προσέγγιση και ας σταματήσουμε για λίγο τις έρευνες». Είχαν προηγηθεί βεβαίως δημοσιεύματα τουρκικών ΜΜΕ, την Δευτέρα, τα οποία ανέφεραν ότι το ερευνητικό σκάφος Oruc Reis ετοιμαζόταν να βγει στο πέλαγος για σεισμικές έρευνες. Τα δημοσιεύματα αυτά οφείλονταν εν μέρει και σε κάποιες εργασίες μεταφόρτωσης που έγιναν στο πλοίο με τη χρήση γερανού. Παρόλα αυτά το Oruc Reis παρέμενε αγκυροβολημένο στην Αττάλεια και το πρωί της Τρίτης κινήθηκε προς το λιμάνι.

Το έχει “δεμένο” ο Ερντογάν 

Την ίδια ώρα, στην Αθήνα, μετά τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, Στέλιο Πέτσα, και ο υπουργός Εξωτερικών έκανε λόγο για μια «θετική εξέλιξη». Ο Νίκος Δένδιας, αναφερόμενος και στην σταδιακή απόσυρση τουρκικών πλοίων από την περιοχή, που είχε παρατηρηθεί από το Σάββατο, είχε μιλήσει ήδη από το βράδυ της Δευτέρας για μια τάση αποκλιμάκωσης από την πλευρά των Τούρκων. Πρόσθεσε βεβαίως, ότι αυτό δεν σημαίνει πως η ένταση των προηγούμενων ημερών «έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί».

Εξάλλου, παρά τη μερική αποχώρηση των τουρκικών πολεμικών σκαφών, η  παράνομη Navtex της Άγκυρας, η οποία δεσμεύει την θαλάσσια περιοχή νοτιοανατολικά του Καστελόριζου για σεισμικές έρευνες, παραμένει σε ισχύ μέχρι τις 2 Αυγούστου. Παραλλήλως, με άλλη Navtex η Άγκυρα έχει δεσμεύσει, έως τις 29 του μήνα, μεγάλη θαλάσσια έκταση, κυρίως σε τουρκικά χωρικά ύδατα για τη διεξαγωγή ασκήσεων στον κόλπο του Ξηρού. Αυτές οι δύο παράμετροι κρατούν σε ετοιμότητα τις ελληνικές αρχές και σε επιφυλακή τις μονάδες του Πολεμικού Ναυτικού στο Βόρειο Αιγαίο, παρά τη διαφαινόμενη «αποκλιμάκωση» στο Καστελλόριζο.

Με βάση πάντως όσα είπε ο Καλίν, ο Ερντογάν εμφανίζεται να θεωρεί δεδομένο ότι θα ακολουθήσουν συνομιλίες. «Ο πρόεδρος μας δήλωσε πως, αφού θα γίνουν συνομιλίες, περιμένουμε για ένα χρονικό διάστημα» είπε χαρακτηριστικά για να προσθέσει στη συνέχεια ότι η Άγκυρα είναι έτοιμη να συνομιλήσει «χωρίς προϋποθέσεις και όρους». Δεν διευκρίνισε, ωστόσο, τι σημαίνει αυτό το «χωρίς προϋποθέσεις και όρους» για την τουρκική πλευρά. Τα συμφραζόμενα, ωστόσο, και δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων δείχνουν την πρόθεση της Άγκυρας να βάλει στο τραπέζι και ανύπαρκτες ελληνοτουρκικές διαφορές.

Ο Ερντογάν, άλλωστε, μόλις λίγα εικοσιτετράωρα πριν, προκαλούσε, χωρίς να κατονομάζει, όποιον κατηγορεί την Τουρκία η να βγει επί του πεδίου ή να αρχίσει διαπραγματεύσεις. Στο ίδιο πνεύμα, ο Καλίν βρήκε σήμερα υπερβολική την ελληνική αντίδραση στην τελευταία τουρκική Navtex, αναφέροντας παραλλήλως ότι η περιοχή των ερευνών του Oruc Reis σχεδιάστηκε 180 χιλιόμετρα από το Καστελόριζο. Υπερβολικές βρήκε ο Τούρκος κυβερνητικός εκπρόσωπος και τις εκτιμήσεις του γερμανικού Τύπου ότι η Ελλάδα και η Τουρκία έφτασαν στα πρόθυρα πολέμου. Κάρφωσε, ωστόσο, την Μέρκελ, σημειώνοντας ότι «υπήρξε δημιουργική η συμβολή της».

Η αντίδραση της Αθήνας

Απαντώντας, στη διάρκεια των κοινών δηλώσεών του με την Ισπανίδα ομόλογό του, ο Νίκος Δένδιας τόνισε ότι για την ελληνική κυβέρνηση ήταν πάντοτε «απαραίτητη προϋπόθεση για τον διάλογο η έμπρακτη αποκλιμάκωση από την πλευρά της Τουρκίας». Παραλλήλως επανέλαβε ότι η Αθήνα δεν μπορεί να συζητά όταν η άλλη πλευρά «προβαίνει σε ενέργειες που είναι αντίθετες με το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας».

Επέμεινε δηλαδή, ότι για την Ελλάδα υπάρχουν «όροι και προϋποθέσεις» και μάλιστα απαραίτητοι για την έναρξη διαλόγου, ενώ πρόσθεσε ότι στην κατεύθυνση αυτή η Αθήνα θεωρεί εξαιρετικά σημαντικό, όταν η παγκόσμια αυτή θέση γίνεται αντιληπτή και από την τουρκική πλευρά. Οι δηλώσεις του Καλίν δεν δείχνουν, ωστόσο, ότι αυτό έχει γίνει αντιληπτό από την Τουρκία. Το πάγωμα των ερευνών, όπως είπε ο Τούρκος αξιωματούχος, είναι για λίγο και ενόψει μιας πιο εποικοδομητικής προσέγγισης. Δηλαδή ενός διαλόγου, στον οποίο η ελληνική πλευρά δεν ξεκαθάρισε, εάν θα πάει.

Ο Δένδιας διευκρίνισε βέβαια ότι ο διάλογος με την Τουρκία αφορά το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο και των υπερκείμενων θαλασσίων ζωνών, επιδιώκοντας να βάλει φρένο σε οποιαδήποτε απόπειρα να ανοίξει η ατζέντα. Το μήνυμα που στέλνουν όμως οι Τούρκοι είναι μέσα στο πνεύμα της μεθοδολογίας τους για το γκριζάρισμα περιοχών. Ουσιαστικά λένε “δεν κάνουμε έρευνες εμείς, δεν κάνετε έρευνες κι εσείς ή τις κάνουμε μαζί”.

Ο  Ερντογάν, άλλωστε, στην τελευταία δήλωση για το θέμα, που έκανε προσωπικά ο ίδιος, δεν μίλησε για “διάλογο”, αλλά για “διαπραγματεύσεις”. Χωρίς βεβαίως να κατονομάζει την Ελλάδα, έθεσε μάλιστα αυτές τις “διαπραγματεύσεις” ως την άλλη επιλογή για “να μην βγουν επί του πεδίου”, να μην πάνε δηλαδή σε πολεμική σύγκρουση, όσοι τα βάζουν με την Τουρκία.

Δεν χωρά καμία αμφιβολία, ότι στην τουρκική απόφαση για αποκλιμάκωση έπαιξε σημαντικό ρόλο η ελληνική ετοιμότητα και κυρίως η άμεση παρουσία του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού στην περιοχή. Πήρε όμως και κάτι άλλο ο Ερντογάν, ενδεχομένως μέσω του Βερολίνου ή της Ουάσιγκτον, πριν προχωρήσει στην απόφασή του για το προσωρινό πάγωμα των ερευνών;

Σε γκρί αποχρώσεις 

Την ανάγκη ο διάλογος με την Τουρκία να περιοριστεί στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας τονίζει και ο ΣΥΡΙΖΑ, επισημαίνοντας ότι αυτή είναι η μόνη διαφορά που αναγνωρίζει η Ελλάδα. Προσθέτει επίσης ότι αυτή τη διαφορά «οφείλουμε να λύσουμε με διάλογο στη βάση του διεθνούς δικαίου», σημειώνοντας ότι «τα όριά της υφαλοκρηπίδας ταυτίζονται με αυτά της ΑΟΖ». Κατά τον ΣΥΡΙΖΑ, η Τουρκία «εμμέσως μας προσκαλεί σε κοινές έρευνες σε περιοχές της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, που η ίδια θεωρεί αμφιλεγόμενες» και, όπως υπογραμμίζει «αυτό δεν μπορεί παρά να μας γεννά έντονη ανησυχία».

Στο ίδιο πνεύμα κινείται και το ΚΙΝΑΛ, υπενθυμίζοντας ότι «το μόνο αντικείμενο διαλόγου με την Τουρκία, είναι ο καθορισμός θαλασσίων ζωνών (ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα)». Τονίζει επίσης ότι αυτή παραμένει η «σταθερή θέση της χώρας μας» και υπογραμμίζει ότι στον διάλογο με την Τουρκία «δεν χωρά κρυφή ατζέντα και δεν επιτρέπεται μυστική διπλωματία». Το ΚΙΝΑΛ αναφέρεται βεβαίως στην τριμερή συνάντηση στο Βερολίνο, στην οποία από ελληνικής πλευράς μετείχε η επικεφαλής του διπλωματικού γραφείου του πρωθυπουργού. Μια συνάντηση που δεν άφησε και τις καλύτερες εντυπώσεις στην ελληνική κοινή γνώμη, ενώ ο Τσαβούσογλου, ο οποίος την “κάρφωσε”, την χρησιμοποίησε προς όφελος της Τουρκίας.

Η ελληνική πλευρά, αν και χαιρετίζει την, έστω και προσωρινή, αποκλιμάκωση της έντασης στο Καστελλόριζο, δείχνει επιφυλακτική σε ό,τι αφορά τις τουρκικές προθέσεις. Και τους λόγους τους αποδεικνύουν τα ίδια τα γεγονότα, αφού η Άγκυρα, από τη μια “πάγωσε” τις έρευνες του Oruc Reis, αλλά από την άλλη στέλνει το Barbaros  στην ΑΟΖ της Κύπρου, στα ανατολικά της Αμμοχώστου. Μάλιστα, με τη νέα Navtex, η οποία ισχύει έως τις 18 Σεπτεμβρίου, δεσμεύει περιοχές στα οικόπεδα “2” και “3” της κυπριακής ΑΟΖ και μια μικρή περιοχή στο “οικόπεδο 13”.