Πυρκαγιές: Πώς φτάσαμε στην κόντρα της κυβέρνησης με το Αστεροσκοπείο

Δεν άντεξαν άλλο οι επιστήμονες και η διοίκηση του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και εξέδωσαν ανακοίνωση, η οποία αποσκοπεί στο να βάλει στη θέση τους όσους επιμένουν ότι “λέγονται υπερβολές” και ότι γίνεται “προπαγάνδα” για την έκταση των καταστροφών από τις φετινές πυρκαγιές. Ουσιαστικά η κυβέρνηση μέσω “διαρροών” από το υπουργείο Περιβάλλοντος και με ανακοινώσεις αλλά και με βουλευτές της, είχε φθάσει στο σημείο να αμφισβητεί τα επιστημονικά συμπεράσματα από τις δορυφορικές εικόνες από το Αστεροσκοπείο  με το “επιχείρημα” ότι… υπάρχει πολύς καπνός και μπορεί να κάνουν λάθος οι ειδικοί.

Τους κατηγόρησε ουσιαστικά ότι… βιάστηκαν να καταλήξουν σε συμπεράσματα αφού οι φωτιές δεν είχαν σβήσει ακόμη! Σήμερα μάλιστα κυβερνητική βουλευτής αναφέρθηκε σε “προπαγάνδα αριθμών” από το meteo του Αστεροσκοπείου, και αυτό μάλλον ξεχείλισε το ποτήρι.

Η ανακοίνωση του Εθνικού Αστεροσκοπείου αναφέρει τα εξής: «Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, το πρώτο ερευνητικό κέντρο του νεώτερου Ελληνικού κράτους και με ιστορία αδιάλειπτης λειτουργίας 181 ετών, θεραπεύει πλήθος επιστημονικών θεματικών μεταξύ των οποίων της σεισμολογίας, της μετεωρολογίας, της πυρομετεωρολογίας, της κλιματολογίας, της φυσικής της ατμόσφαιρας, της δορυφορικής τηλεπισκόπησης, της ηλιακής και διαστημικής φυσικής, της αστροφυσικής και κοσμολογίας.

»Παρακολουθεί με πολλές εκατοντάδες επίγειους μετρητικούς σταθμούς και δορυφορικά δεδομένα όλη την Ελληνική επικράτεια και το διάστημα, καταγράφοντας ανάμεσα σε άλλα τις συνθήκες που προκαλούν φυσικές καταστροφές όλων των τύπων και τα αποτελέσματα τους.

»Σε μια ευνομούμενη δημοκρατία, σε μια εποχή ανοιχτών δεδομένων σε Ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, είναι υποχρέωση της Επιστήμης γενικότερα και των Εθνικών Ερευνητικών Κέντρων ειδικότερα, να ενημερώνουν την Κοινωνία και την Πολιτεία για τα αποτελέσματα των επιστημονικών δραστηριοτήτων τους αλλά και για τις φυσικές συνθήκες που επηρεάζουν την ζωή των πολιτών. Αυτό πράττουμε και θα συνεχίσουμε να πράττουμε με μοναδικό γνώμονα την ανάδειξη της επιστημονικής γνώσης και της επιστημονικής αλήθειας».

Πώς άρχισε η κόντρα

Η ανακοίνωση είναι πολύ “μετρημένη” σε σύγκριση με όσα είπαν ακαδημαϊκοί σε τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές για το θέμα αυτό, καθώς είχαν προηγηθεί  κυβερνητικά σχόλια που αποπειρούνταν να μειώσουν τον πραγματικό αντίκτυπο από τις φωτιές, αμφισβητώντας τις επιστημονικές επισημάνσεις. Οι αντιδράσεις της κυβέρνησης μέσω διαρροών και επώνυμων σχολίων άρχισαν συγκεκριμένα όταν έγιναν ανακοινώσεις του Εθνικού Αστεροσκοπείου και της ευρωπαϊκής υπηρεσίας Copernicus -άρθρα που χαρακτήριζαν τις φωτιές στον Έβρο ως αποτέλεσμα της μεγαλύτερης πυρκαγιάς σε ευρωπαϊκό έδαφος τα τελευταία χρόνια.

#EMSR686 #Alexandroupolis #Greece🇬🇷

Our #RapidMappingTeam has delivered its 2⃣nd Monitoring Product for the large #wildfire burning in East Macedonia and Thrace Region

With a total burnt area of 7⃣2⃣,3⃣4⃣4⃣ ha🔥, this wildfire is the largest recorded on 🇪🇺European soil in years pic.twitter.com/qXdxAmsRuK

— Copernicus EMS (@CopernicusEMS) August 24, 2023

Όταν οι ειδικοί αναφέρθηκαν στα τρομερά μεγέθη, το υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος σε ανακοίνωσή του αμφισβήτησε τις δορυφορικές εικόνες αναφέροντας μεταξύ άλλων τα εξής: «Η αποτίμηση δεν μπορεί να γίνει μόνο από δορυφορικές εικόνες, οι οποίες λόγω χαμηλής ευκρίνειας, αλλά και ύπαρξης καπνού (αφού αρκετά περιστατικά πυρκαγιών βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη), εμπεριέχουν αναπόφευκτα σημαντικό περιθώριο λάθους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μεγάλη πυρκαγιά στον Έβρο, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, όπου στις πρώτες εκτιμήσεις έχουν συμπεριληφθεί ως καμένες, μεγάλες νησίδες και συστάδες ζωντανής δασικής βλάστησης εντός της εξωτερικής περιμέτρου της συνολικά καείσας έκτασης.

»Σε κάθε περίπτωση, η έκταση των καμένων εκτάσεων, φέτος, θα είναι σημαντική, αλλά απαιτείται επιστημονική αξιολόγηση όχι μόνο των ποσοτικών, αλλά και των ποιοτικών χαρακτηριστικών της, για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα για τις πολιτικές, που εφαρμόστηκαν και τη μελλοντική διαφοροποίησή τους”. Ως προς τα “ποιοτικά” χαρακτηριστικά προφανώς υπονοούνταν οι νεκροί στο Μάτι, εντούτοις τελικά και αυτή η φωτιά είχε πάνω από 20 νεκρούς: τους δύο πυροσβέστες αρχικά, έναν κτηνοτρόφο και εν συνεχεία 18 μετανάστες.

Οι ερευνητές του Εθνικού Αστεροσκοπείου δημοσίευσαν εν συνεχεία χάρτη με τις καταστροφές, στην περιφέρεια Αττικής και στην Ελλάδα γενικότερα. Όπως ανέφεραν οι ειδικοί, από το 2017 μέχρι και τις 25 Αυγούστου 2023, δώδεκα μεγάλες πυρκαγιές είχαν κάψει περισσότερα από 600.000 στρέμματα σύμφωνα με τις αναφορές από την Υπηρεσία Ταχείας Χαρτογράφησης Copernicus και το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS).

Εκείνο που προφανώς ενόχλησε την κυβέρνηση περισσότερο ήταν ο πίνακας του meteo.gr που έδειχνε ότι οι μεγαλύτερες καταστροφές σε έκταση, σημειώθηκαν το 2021 και το 2023. Το κείμενο των ειδικών στην ιστοσελίδα του meteo, το οποίο είναι “παιδί” του Εθνικού Αστεροσκοπείου, ανάφερε ότι «μόνο το 2021 και το 2023, ο αριθμός των καμένων εκτάσεων στην Αττική πλησιάζει το μισό εκατομμύριο στρέμματα. Η συνολική επιφάνεια της Περιφέρειας Αττικής είναι 2.500.000 στρέμματα, οπότε τα τελευταία 7 έτη το 25% της συνολικής επιφάνειας έχει καεί από δασικές πυρκαγιές. Στην Περιφέρεια Αττικής η επιφάνεια των δασικών εκτάσεων είναι περίπου 1.230.000 στρέμματα και τα τελευταία 7 χρόνια έχουν καεί 405.000 στρέμματα δάσους, δηλαδή το 33% της επιφάνειας των δασών».

Eπίσης το meteo ανέφερε: «Τα παραπάνω ανησυχητικά στοιχεία για την Αττική υπογραμμίζουν την ανάγκη συνολικού επαναπροσδιορισμού της στρατηγικής διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών στη χώρα μας. Ειδικότερα, η διαχείριση των δασικών πυρκαγιών απαιτεί μία ολοκληρωμένη προσέγγιση που θα ενσωματώνει γνώση αιχμής από διαφορετικές επιστήμες, μεταξύ αυτών και η πυρομετεωρολογία. Είναι χαρακτηριστικό πως η εκδήλωση ακραίων δασικών πυρκαγιών περιλαμβάνει τη σύζευξη, την αλληλεπίδραση φωτιάς και ατμόσφαιρας, οπότε είναι αδύνατο να χαραχθεί οποιαδήποτε στρατηγική διαχείρισης δίχως την ενεργό συνεισφορά της μετεωρολογικής γνώσης.

»Επιπροσθέτως, οι πυρομετεωρολογικές συνθήκες καθορίζουν εάν και πότε τα δασικά καύσιμα θα καταστούν εύφλεκτα, επηρεάζοντας επίσης τα χαρακτηριστικά της εξάπλωσης και της συμπεριφοράς της φωτιάς. Παρατηρησιακά δίκτυα όπως το δίκτυο αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών της μονάδας ΜΕΤΕΟ/Ε.Α.Α μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά στην κατεύθυνση μιας ολοκληρωμένης, επιστημονικά τεκμηριωμένης στρατηγικής διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών στη χώρα μας”.

Σήμερα βουλευτής της κυβέρνησης, η κ. Σοφία Βούλτεψη, μιλώντας σε πρωινή τηλεοπτική εκπομπή, έκανε μάλιστα λόγο για “προπαγάνδα των αριθμών”, σε μια προσπάθεια να υποτιμήσει το μέγεθος των καταστροφών, αλλά και έμμεσα υπαινισσόμενη προπαγανδιστικές προθέσεις στο Εθνικό Αστεροσκοπείο! Είπε παρεμπιπτόντως ότι έχουν φωτιές και στα Κανάρια Νησιά και στον Καναδά αλλά δεν κάνουν αντιπολίτευση όπως οι Έλληνες και είπε ότι «η λύση είναι να αλλάξουμε τον τρόπο που ζούμε».

Ο δρ. Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος, διευθυντής Ερευνών στο ΙΕΠΒΑ του Αστεροσκοπείου Αθηνών, είπε χαρακτηριστικά στο Πρώτο Πρόγραμμα στην εκπομπή του Αλφόνσου Βιτάλη (στο 45ο λεπτό) ότι «δεν μπορεί να αποδίδονται όλα στην κλιματική αλλαγή όταν η χώρα μας είναι η χειρότερη σε ολόκληρη την Μεσόγειο στις πυρκαγιές». Προσέθεσε ότι δεν πρέπει να αμφισβητείται το πρόβλημα της διαχείρισης των δασών πριν την καλοκαιρινή περίοδο και ότι αυτό είναι δουλειά των δασολόγων και των δασικών υπηρεσιών, ότι χρειάζονται πληροφορίες για τις μετεωρολογικές συνθήκες «που είναι δουλειά των μετεωρολόγων και όλοι μαζί να προετοιμαζόμαστε για το καλοκαίρι εγκαίρως και να στηρίζουμε την πολιτική προστασία και τους φορείς».

Όπως είπε χρειάζονται πολύ πιο λεπτομερείς μετεωρολογικοί χάρτες πρόγνωσης για τις πυρκαγιές, που οι ειδικοί της χώρας μας είναι σε θέση να διαθέτουν στην πολιτεία, «διότι οι Έλληνες επιστήμονες είναι πιο μπροστά από όλους στο θέμα των πυρκαγιών». Αναφέρθηκε και σε  συστήματα που δείχνουν την ξηρασία λεπτομερώς. Τόνισε χαρακτηριστικά ότι το πρόγραμμα Iris για την πρόγνωση εξάπλωσης των πυρκαγιών αξιοποιήθηκε μόνον για δυο χρόνια και σταμάτησε χωρίς καμία δικαιολογία να χρησιμοποιείται, «ενώ είχε πολύ καλά αποτελέσματα σε πολλές περιπτώσεις και ασφαλώς ήταν καλύτερο από το τίποτα».

Είπε, τέλος, ότι «όπως δεν μπορούμε να λειτουργούμε τα νοσοκομεία κατά τον ίδιο τρόπο που τα λειτουργούσαμε πριν από 20 χρόνια, έτσι πρέπει να προχωράμε και στις πυρκαγιές, η επιστήμη προχωρά και εξελίσσεται, όμως στην Ελλάδα δεν εισάγουν κανένα σύγχρονο εργαλείο και μένουν σε αυτά που ξέραμε από παλιά». Όπως είπε «δεν ζητούνται καν τα δεδομένα των σταθμών εδάφους που υπάρχουν και που προσφέρουν λεπτομερέστατες μετρήσεις της φοράς και της έντασης των ανέμων σε πραγματικό χρόνο. Τελικά δεν υπάρχει η πολιτική βούληση».