39 χρόνια πριν – Όταν ο Ανδρέας άλλαζε την Ελλάδα

Η νίκη του ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου στις 18 Οκτωβρίου του 1981, ανέτρεψε τη μονοκρατορία της συντηρητικής παράταξης, που με μικρά διαλείμματα κυβέρνησε τη χώρα για δεκαετίες, από το 1934. Και μόνο αυτό το γεγονός αποτελεί μέγα δημοκρατικό επίτευγμα. Στην οκταετία 1981-88 συντελέστηκε μια ριζική αναδιανομή του εισοδήματος υπέρ των λιγότερο προνομιούχων τάξεων.

Κατευθυνόμενοι ή παραπλανημένοι κονδυλοφόροι υποστηρίζουν επίμονα ότι, τα δημόσια ελλείμματα απογειώθηκαν σ΄αυτήν την οκταετία. Πρόκειται για τεράστιο ψέμα. Όπως έχουμε και παλαιότερα παρουσιάσει στις φιλόξενες στήλες του SLpress, σύμφωνα με το IMF World Economic Outlook Database 2019 και παρόμοια στοιχεία της Eurostat, στην πρώτη περίοδο της διακυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου (18/10/1981 – 23/11/1989), το χρέος αυξήθηκε συνολικά κατά 33,14%, με μέση ετήσια αύξηση κατά 4,14%.

Στη δεύτερη περίοδο της διακυβέρνησής του (13/10/1993 – 22/01/1996), αυξήθηκε συνολικά κατά 1,05%, με μέση ετήσια αύξηση κατά 0,34%. Αντίθετα στην περίοδο 1989 – 1993 όπου κυριάρχησε η ΝΔ, σε λιγότερο δηλαδή, από τέσσερα χρόνια, το χρέος αυξήθηκε κατά 40,47% με ετήσιο μέσο όρο κατά 9,04%, εκτινάσσοντάς το στο 100,2% του ΑΕΠ.

Στην περίοδο μετά την κρίση του 2008 και μέχρι σήμερα, η αντίστοιχη αύξηση ήταν 49,89% και ετήσιο μέσο όρο 5%. Κοντολογίς, σε έντεκα χρόνια συνολικής διακυβέρνησης της χώρας από τον Ανδρέα Παπανδρέου, το χρέος αυξήθηκε κατά 33% και ετησίως +3,1%, έναντι πολύ υψηλότερης μέσης ετήσιας αύξησής του, σε άλλες περιόδους μέσα και έξω από την ευρωζώνη.

Αλλά ας δούμε και μια ιδιαίτερη έγκυρη και αδιαφιλονίκητη ανατροπή του μύθου για τις ευθύνες της περιόδου 1981-1988, από το αποκαλυπτικό σύγγραμμα του “πρύτανη” των οικονομικών αναλυτών και κάθε άλλο παρά φίλο-Ανδρεϊκού Νίκου Νικολάου.  Το “Πρόσωπα της Οικονομίας, Εκδόσεις Λιβάνη, 2008”, που το συνέγραψε ύστερα από ενδελεχή σχετική έρευνα. Αντιγράφω σχετικά εκτεταμένα αλλά σημαντικά αποσπάσματα από τις σελίδες 121-125, χωρίς δική μου παρέμβαση :

 Ανδρέας και αυξήσεις

«…Ο Ανδρέας, τις τελευταίες ημέρες του Δεκεμβρίου του ’81, έβαλε τον υπουργό Εργασίας κ. Απόστολο Κακλαμάνη να εξαγγείλει από τηλεοράσεως, αυξήσεις στους κατώτερους μισθούς και ημερομίσθια μέχρι 60% και διπλασιασμό των κατώτατων συντάξεων του ΙΚΑ, του Δημοσίου, του ΟΓΑ, ΤΕΒΕ κ.λπ. Επρόκειτο για έναν κοινωνικό σεισμό που δεν είχε το προηγούμενό του στην ιστορία της χώρας, καθώς ο Ανδρέας πραγματοποίησε με τα μέτρα αυτά μια βίαιη ανακατανομή εισοδήματος, υπέρ των μη προνομιούχων της χώρας.

Εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες, αγρότες κ.λπ. έφαγαν για πρώτη φορά “γλυκό ψωμί” στη σκληρή ζωή τους. Να γιατί, λοιπόν, η πρόσφατη μεγάλη έρευνα της κοινής γνώμης για τη μεταπολιτευτική περίοδο 1974-2007 που για λογαριασμό της “Καθημερινής” διεξήγαγε η εταιρεία Public Issue, ανέδειξε τον Ανδρέα Παπανδρέου και την πρώτη του θητεία (’81-’85) ως την καλύτερη για τη χώρα! (“Καθημερινή” 12.12.07).

Οι μεγάλες μισθολογικές αναπροσαρμογές της τάξεως του 60% αφορούσαν τα απαράδεκτα χαμηλά επίπεδα των κατώτατων μισθών – ημερομισθίων, με τα οποία αμείβονταν το 10-15% του 1,5 εκατομμυρίου των εργατοϋπαλλήλων της χώρας. Επρόκειτο για μεροκάματα 400 -500 δρχ. και για μισθούς 12.000 δρχ. τον μήνα. Τα μέτρα αυτά τα επεξεργάσθηκαν κρυφά από το οικονομικό επιτελείο, ο Απόστολος Κακλαμάνης, υπουργός Εργασίας και ο τότε γαμπρός του Ανδρέα και διοικητής του ΟΑΕΔ Θόδωρος Κατσανέβας, υπό την καθημερινή εποπτεία βέβαια του Ανδρέα.

Εκτός από τις μεγάλες αυξήσεις, ελήφθησαν και τα εξής φιλεργατικά μέτρα:
– Η πενθήμερη εργασία την εβδομάδα.
– Η εργάσιμη εβδομάδα των 40 ωρών.
– Η ετήσια άδεια των 4 εβδομάδων.
– Θεσπίστηκαν φορολογικές ελαφρύνσεις για τους μισθωτούς και αυξήθηκαν τα οικογενειακά επιδόματα κατά 100%.
– Μπήκε φραγμός στις ομαδικές απολύσεις.
– Θεσμοθετήθηκε η 135 Διεθνής Σύμβαση Εργασίας και καθιερώθηκαν οι κανόνες υγιεινής και ασφάλειας εργασίας.»

Σωστή πολιτική

«Παρ’ ότι και εγώ τότε σαν οικονομικός συντάκτης της “Καθημερινής” καταστροφολόγησα αρκετά, τώρα, ύστερα από τόσα χρόνια, ανασκοπώντας χωρίς φανατισμό τις τότε εξελίξεις πρέπει να παραδεχθώ ότι η πολιτική του Ανδρέα ήταν σωστή…Το ότι τότε δεν έγινε ανατροπή της οικονομικής ισορροπίας, προκύπτει σαφώς από τις μακροοικονομικές σειρές που έχει επεξεργαστεί για την ελληνική οικονομία η Eurostat.

Σύμφωνα με την οποία, ο μέσος όρος των πραγματικών αυξήσεων σε μισθούς και ημερομίσθια που ήταν 6,9% κατ’ έτος στη δεκαετία 1961-1970 και 3,9% στη δεκαετία 1971-1980, μειώθηκε κατά 1,5% το 1981 και αυξήθηκε κατά 5,3% το 1982. Αυτή ήταν όλη και όλη η δήθεν τερατώδης αύξηση του κόστους, για την οποία διαμαρτύρονταν οικονομολόγοι επιτελείς του Ανδρέα και οι επιχειρηματίες.

Και αυτό συνέβη, γιατί οι μεγάλες αυξήσεις που δόθηκαν στα κατώτατα όρια δεν επεκτάθηκαν στις κλαδικές συλλογικές συμβάσεις…. Ένα άλλο επιχείρημα κατά των αυξήσεων που και αυτό είναι έωλο, είναι ότι εξαιτίας αυτών καταχρεώθηκε δήθεν η χώρα και αυξήθηκε το δημόσιο χρέος.

Το ΠΑΣΟΚ όντως πήρε το δημόσιο χρέος στο 29,7% του ΑΕΠ το 1981 και το ανέβασε στο 72% το 1989, ο υπερδιπλασιασμός όμως αυτός δεν οφείλεται στις αυξήσεις που πήραν οι 150.000 χαμηλόμισθοι, οι οποίες άλλωστε απορροφήθηκαν από τις τιμές των προϊόντων, αλλά στις αθρόες προσλήψεις στον δημόσιο τομέα και τις σπατάλες στις ΔΕΚΟ.

Άλλωστε, όταν στη διετία 86-87 ήλθε η λιτότητα του σταθεροποιητικού προγράμματος του Σημίτη (μείωση της μέσης πραγματικής αμοιβής των μισθωτών 8,5% το 1986 και 5,1% το 1987), οι αυξήσεις που είχαν πάρει οι χαμηλόμισθοι λειτούργησαν σαν ανάχωμα προστασίας, για να μην επιστρέψουν στη μιζέρια του κοινωνικού περιθωρίου…»

 

Θετικό ισοζύγιο

Η περίοδος της οκταετίας 1981-88, έχει κριθεί ως θετική στην ιστορική μνήμη του ελληνικού λαού, όπως δείχνουν οι σχετικές δημοσκοπήσεις, παρ’ όλη τη συστηματική κατεδάφισή της από την πλειοψηφία των ΜΜΕ. Βέβαια, έγιναν αρκετά λάθη. Η “έκρηξη” της δημοκρατίας απασφάλισε συνδικαλιστικές υπερβολές.

Προνομιακές συντάξεις σε μικρές ηλικίες υγιών ατόμων, επιχειρηματικές και αγροτικές επιδοτήσεις χωρίς έλεγχο, καταστάσεις ατιμωρησίας στο δημόσιο ήταν και είναι κατακριτέες. Όμως, το τελικό ισοζύγιο είναι αναμφίβολα θετικό για τη χώρα και πολύ θετικό για τις λιγότερο προνομιούχες τάξεις.

Στην εποχή αυτή, υπήρχε πίστη και όραμα για το χτίσιμο μιας καλύτερης Ελλάδας και οραματική εντιμότητα στις δράσεις της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτικών στελεχών, σε αντίθεση με ότι έγινε αργότερα. Ήταν η εποχή όπου η Ελλάδα ακολούθησε μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική προς όφελος της χώρας.

Καθιερώθηκε το ενιαίο αμυντικό δόγμα Ελλάδας – Κύπρου και ακυρώθηκε η επιθετικότητα της Τουρκίας, με αμυντική θωράκιση και συμμαχίες, σε υψηλό αλλά και σε περιφερειακό επίπεδο και ειδικότερα με τη Συρία και τη Βουλγαρία. Καταργήθηκε το αστυνομικό κράτος,τα ΤΕΑ, οι φάκελοι και τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων. Απαγορεύθηκαν με νόμο τα βασανιστήρια και κατοχυρώθηκαν τα ατομικά, συλλογικά και συνδικαλιστικά δικαιώματα.

Προωθήθηκε η εθνική συμφιλίωση, καταργήθηκαν οι γιορτές του μίσους, αναγνωρίσθηκε η Εθνική Αντίσταση, επαναπατρίστηκαν οι πολιτικοί πρόσφυγες, συνταξιοδοτήθηκαν οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης. Θεσμοθετήθηκε η ψήφος στα 18 και η ψήφος για τους μετανάστες και τους ναυτικούς. Εκσυγχρονίστηκε το οικογενειακό δίκαιο, καταργήθηκε ο θεσμός της προίκας. Καθιερώθηκε ο πολιτικός γάμος, αυξήθηκε η άδεια μητρότητας από 12 σε 14 εβδομάδες, θεσπίστηκε η Διεθνής Σύμβαση 103 για την προστασία της μητρότητας κλπ.

ΕΣΥ και κράτος πρόνοιας

Στην οκταετία αυτή δημιουργήθηκε το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) και θεσπίστηκε ένα ισχυρό κράτος πρόνοιας. Κατασκευάστηκαν πολλά νοσοκομεία, Κέντρα Υγείας, θεραπευτήρια χρόνιων και ψυχικών παθήσεων κλπ. Ιδρύθηκε ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκου (ΕΟΦ) και λήφθηκαν μέτρα για την εξυγίανση του φαρμακευτικού κυκλώματος με την καθιέρωση για πρώτη φορά τότε, της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης (με το υδατογραφημένο κουπόνι στις συσκευασίες των φαρμάκων) από το ΙΚΑ, που επεκτάθηκε σε όλη την Ελλάδα.

Καθιερώθηκε η επικουρική σύνταξη για όλους τους εργαζόμενους, η χορήγηση της σύνταξης γινόταν μέσα σε 1-2 μήνες το αργότερο. Επεκτάθηκε η παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης από το ΙΚΑ και σε ασφαλισμένους άλλων ταμείων, ΤΕΒΕ, ΤΣΑ, κλπ. Συνταξιοδοτήθηκαν οι ανασφάλιστοι υπερήλικες, θεσμοθετήθηκε η διαδοχική ασφάλιση, αναγνωρίσθηκε η στρατιωτική θητεία ως συντάξιμος χρόνος και δημιουργήθηκαν τα ΚΑΠΗ.

Θεσπίστηκε η υποχρεωτική πρόσληψη ΑΜΕΑ στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Διευρύνθηκαν και αυξήθηκαν οι αναπηρικές παροχές και τα επιδόματα. Καθιερώθηκαν εκτεταμένα προγράμματα απασχόλησης και εκπαίδευσης αναπήρων, περιθωριακών ομάδων κλπ. Καθιερώθηκε η δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για τους αγρότες, αυξήθηκε σημαντικά η σύνταξή τους. Θεσπίστηκε η αυτοτελής σύνταξη, το επίδομα εγκυμοσύνης και τοκετού για την αγρότισσα.

Καθιερώθηκε η γονική άδεια και για τους δύο γονείς, χορηγήθηκαν για πρώτη φορά οικογενειακά επιδόματα σε ανύπαντρες μητέρες, σε γυναίκες στρατιωτών ή φυλακισμένων, σε ορφανά παιδιά, σε οικογένειες παλιννοστούντων ομογενών. Θεσπίστηκε η άδεια των 4 εβδομάδων, η εργάσιμη εβδομάδα των πέντε ημερών και των 40 ωρών, αυξήθηκαν κατακόρυφα τα οικογενειακά επιδόματα, η άδεια μητρότητας και η γονική άδεια.

Καθιερώθηκαν προγράμματα κοινωνικού τουρισμού, αυξήθηκαν τα στεγαστικά δάνεια και διευρύνθηκε το έργο του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας. Θεσπίστηκαν αναπτυξιακοί νόμοι με τους οποίους ενισχύθηκαν οι παραγωγικές επενδύσεις και η καταναλωτική στροφή στα ελληνικά προϊόντα. Καταπολεμήθηκε η ανεργία με πολλαπλά μέτρα, καθιερώθηκαν για πρώτη φορά προγράμματα επιδοτούμενης απασχόλησης, ιδρύθηκαν πολλά γραφεία εργασίας του ΟΑΕΔ, αναβαθμίστηκε εκ βάθρων η επαγγελματική εκπαίδευση και ο επαγγελματικός προσανατολισμός.

Εποχή “Αλλαγής”

Όπως πολλοί αγαπούν ένα τραγούδι αλλά συχνά δεν θυμούνται τον δημιουργό τους, έτσι συμβαίνει και με τα επιτεύγματα αυτά και πολλά περισσότερα στην περίοδο της οκταετίας. Της εποχής της “Αλλαγής” που είχε ως κεντρικό της στόχο, την αναδιανομή του εισοδήματος υπέρ των λιγότερο προνομιούχων, την εξύψωση της κοινωνικής δικαιοσύνης, των δημοκρατικών διαδικασιών και της εθνικής ανεξαρτησίας.

Η συστηματική επιχείρηση απαξίωσής της γίνεται από τους έχοντες και κατέχοντες γιατί αυτοί είναι οι χαμένοι εκείνης της περιόδου. Δεν θέλουν να επαναληφθεί κάτι αντίστοιχο, για αυτό και καταστροφολογούν με ψέματα για τα δήθεν χρέη, που μας φόρτωσε η διακυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, τα οποία διαψεύδονται από τα επίσημα στοιχεία. Οι μεσαίες και μικρομεσαίες τάξεις, οι λιγότερο προνομιούχοι, η πλειοψηφία του ελληνικού λαού και η χώρα ήταν οι κερδισμένοι. Και αυτό δύσκολα μπορεί να παραγνωριστεί.