46 χρόνια μετά – Τα λάθη, οι φοβίες και οι παθογένειες

Κάθε φορά που ακουγόταν στον ουρανό πολεμικό αεροσκάφος υπήρχε μια κρυφή ελπίδα ότι ήταν ελληνικό. Ήταν μια ελπίδα, ήταν μια ψευδαίσθηση, η οποία παραμένει μέχρι και σήμερα μια τραυματική εμπειρία. Ήταν Αύγουστος 1974 και ο Αττίλας προέλαυνε, μέχρι να ολοκληρωθεί το σχέδιο, που εκπονήθηκε εξαρχής. Όλοι οι άλλοι, εκτός από εμάς, γνώριζαν τη γραμμή του διαχωρισμού.

Τα καραβάνια με τους πρόσφυγες έπαιρναν τον δρόμο του μισεμού. Ένα χάος. Χάθηκαν άνθρωποι, κάποιοι εκ των οποίων δεν γύρισαν ποτέ. Μια χώρα ισοπεδώθηκε. «Η Κύπρος κείται μακράν», παράμεινε στην ιστορία από τη φράση του Καραμανλή, όταν άρχισε η δεύτερη φάση της εισβολής. Αυτό σήμαινε πως βοήθεια πρακτικά δεν θα μπορούσε να σταλεί από την Ελλάδα στην Κύπρο.

Η στρατιωτική ηγεσία, κληρονομιά από τη χούντα, το ξέκοψε από την αρχή και οι πολιτικοί θεώρησαν πως η όποια ενίσχυση με έμπρακτη παρουσία της Ελλάδος ήταν «αυτοκτονία». Εάν αυτό ήταν αυτοκτονία, το πραξικόπημα τι ήταν; Έκτοτε, ζούμε με αυτό το δόγμα της… μακρινής Κύπρου. Εκλάμψεις, διαφοροποιήσεις υπήρξαν αλλά ήταν μια πολιτική παρένθεση, ανθρώπων που είχαν όραμα και έβλεπαν ενιαίο τον χώρο, ανεξάρτητα εάν είναι δυο κράτη.

Όταν η κατοχική Τουρκία αντιμετωπίζει την Ελλάδα και την Κύπρο ως ενιαίο μέτωπο, πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί διαφορετικά η τουρκική επιθετικότητα; Η σε εξέλιξη εφαρμογή της “Γαλάζιας Πατρίδας” αυτό αποδεικνύει. Έχουν περάσει από εκείνο τον Αύγουστο 46 χρόνια. Κάτω από το βάρος της στρατιωτικής ήττας, έγιναν βήματα, τα οποία είχαν επιπτώσεις στις προσπάθειες επίλυσης.

Πολλαπλά και μοιραία λάθη

Πρώτο λάθος ήταν το γεγονός ότι μετά την εισβολή συνεχίσθηκε η ίδια διαδικασία που άρχισε πριν τον Ιούλιο του 1974, τον διακοινοτικό διάλογο. Ούτε η εισβολή, ούτε η συνεχιζόμενη κατοχή άλλαξαν τα δεδομένα! Δεύτερο λάθος, ακολουθήθηκε μια τακτική υποχωρήσεων, μια πολιτική κατευνασμού. Εισήλθε η ελληνοκυπριακή πλευρά από την αρχή σε αχαρτογράφητα νερά.  Έγινε αποδεκτό ένα πλαίσιο συμφωνίας, που ακόμη δεν γνωρίζουμε το περιεχόμενό του και που τυγχάνει διαφορετικής ερμηνείας.

Άλλα λέμε εμείς, διαφορετικά η τουρκική πλευρά. Οι δε στρεβλώσεις που υιοθετήθηκαν το καθιστούν θνησιγενές. Δεν θα αντέξει τρία χρόνια, όπως η Ζυρίχη, αλλά μερικούς μήνες. Τρίτο λάθος, η αντιμετώπιση της κατοχής. Αυτή ουσιαστικά, αναλώθηκε σε συνθήματα και αναλύσεις, είτε της γνωστής πεπατημένης του πολιτικού συστήματος, είτε διά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (γνωστές καφενόβιες πρακτικές). Όμως οι “αγώνες” του καναπέ δεν δικαιώθηκαν ποτέ!

Τέταρτο λάθος ήταν το γεγονός πως η αδυναμία μπροστά σε έναν μεγάλο εχθρό οικοδόμησε μια τάση σύμφωνα με την οποία την ασφάλειά μας πρέπει να την αναλάβουν τρίτοι. Αναμέναμε (αφέλεια και ψευδαίσθηση) τους τρίτους να μας βοηθήσουν και να μας σώσουν! Κάθε φορά προβαλλόταν και νέος σωτήρας, όταν ο προηγούμενος μας απογοήτευσε, επειδή έτυχε, για παράδειγμα, να “αλληθωρίσει” προς την Τουρκία.

Πέμπτο λάθος, δεν υπάρχει στοιχειώδης άμυνα. Θύμα, λοιπόν και η άμυνα των πελατειακών συναλλαγών του εκάστοτε κομματικού κράτους. Είναι εθνική αυτοχειρία μια ημικατεχόμενη χώρα να μη θωρακίζεται αμυντικά. Και τα λεφτά του ταμείου Άμυνας, στο οποίο προσφέρουν οι πολίτες κάθε μήνα;

Λανθασμένη προσέγγιση

Έκτο λάθος, αναπτύχθηκε μια πολιτικο-ιδεολογική προσέγγιση, που διαπερνούσε οριζόντια το κομματικό σύστημα, που πρότασσε την πολιτική της προσαρμοστικότητας προς τις τουρκικές απαιτήσεις. Η πολιτική του κατευνασμού οδήγησε σε πλαίσια λύσης, που καθιστούν το νησί σε εσαεί προτεκτοράτο της κατοχικής Τουρκίας. Έβδομο λάθος, θεωρείται από την πλειονότητα του πολιτικού συστήματος ταμπού η συζήτηση μιας άλλης προσέγγισης στρατηγικής στο Κυπριακό.

Όταν, για παράδειγμα, η Κύπρος εντάχθηκε στην ΕΕ (η σημαντικότερη επιτυχία), ξεκίνησε στρατηγικά ανοίγματα στα ενεργειακά (ορθή κίνηση), αυτό δεν συνοδεύτηκε με αλλαγή αφηγήματος. Ούτε σε ό,τι αφορά το Κυπριακό, ούτε σε σχέση με την αξιοποίηση της γεωστρατηγικής προίκας της χώρας. Σαράντα έξι χρόνια μετά, πολλά μπορούν να ειπωθούν.

Και για τα λάθη και τις παραλείψεις αλλά και για τις παθογένειες της κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που λειτούργησε, κατ’ επιλογή μερικές φορές, σε ένα σύστημα στρεβλώσεων, ύποπτων διαδρομών, χρημάτων και ρουσφετιού. Μια κοινωνία που, υποβαθμίζοντας την κατοχή και τον τουρκικό κίνδυνο, έκτιζε στην άμμο.