Από το Survivor στo “Καταστροφές και Θρίαμβοι”

Χρόνια μετά τον “συνωστισμό”  στην προκυμαία της Σμύρνης τον Σεπτέμβριο του 1922 της κας Μαρίας Ρεπούση, ήρθε ο κ. Στάθης Καλύβας –σαν άλλος τροχονόμος με το “Καταστροφές και Θρίαμβοι”– να οργανώσει την “αναχώρηση”  Ελλήνων και Αρμενίων. Η ερμηνεία του παρελθόντος, και ακριβέστερα, η ερμηνεία της σχέσης παρελθόντος με το εκάστοτε παρόν από την ιστορία και την ιστορική επιστήμη, αποτελεί πεδίο αντιπαραθέσεων μεταξύ ανταγωνιστικών ερμηνειών με αντικείμενο την επικράτηση μιας ερμηνείας στον δημόσιο χώρο· με την προϋπόθεση, ασφαλώς, ότι στηρίζονται σε με μια κοινή αντικειμενική πραγματολογική βάση αλλιώς πρόκειται για αυθαίρετες φλυαρίες.

Το 1821 ειδικά έχει συνθλιβεί από στοιβάδα ερμηνειών που τελικά καθίσταται ασυνάρτητο. Η εθνοπρεπής ιστοριογραφία, μαζί και η Εκκλησία, το έχουν θάψει κάτω από βαρύγδουπες ονοματολογίες όπως Παλιγγενεσία, Ιερός Αγώνας και πολλές ακόμη. Υπάρχουν, φύρδην μίγδην, πολλά ’21, ένα για κάθε ιδεολογία: ένα της Εκκλησίας, ένα του Μεταξά, ένα της Χούντας, ένα απελευθερωτικό, ένα ιστορικοϋλιστικό, ένα εκσυγχρονιστικό, ένα εθνοπρεπές και τόσα ων ουκ έστιν αριθμός.

Όλα αυτά τα ’21 των οποίων οι υποστηρικτές διαπληκτίσθηκαν –ιδίως στα κοινωνικά δίκτυα– κατά τη διάρκεια της επετείου, έχουν το κοινό χαρακτηριστικό ότι είναι πλήρως ή εν πολλοίς ανιστόρητα, επειδή απλώς αδιαφορούν για την ιστορική πραγματικότητα, την ιστορική επιστήμη και βέβαια την ιστορική έρευνα που αποτελεί την προϋπόθεση της γνώσης. Κατά συνέπεια αποτελούν ερμηνείες αυθαίρετες.

Υπάρχει, όμως, μία ερμηνεία η οποία συγγενεύει, αν δεν συνυφαίνεται, με την τηλεοπτική υποκουλτούρα. Πρόκειται για το ντοκιμαντέρ του ΣKAΪ “Καταστροφές και θρίαμβοι” υπό τη διεύθυνση του καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης κ. Στάθη Καλύβα, του οποίου οι τίτλοι δεν εμπόδισαν το ευτελές επίπεδο του ντοκιμαντέρ. Θα περιοριστώ σε νύξεις διότι πρόκειται μεν για “ιστορικό” ντοκιμαντέρ, κενό ιστορικής γνώσης σε πολλά σημεία δε.

“Καταστροφές και Θρίαμβοι” και ιστορική φήμη

«Η φράση ότι την Ελληνική Επανάσταση τη διέσωσαν οι ξένοι, αλλά οι Έλληνες βοήθησαν τους ξένους να τη διασώσουν, πώς σας φαίνεται, συμφωνείτε;» ρωτάει στο εν λόγω ντοκιμαντέρ ο κ. Στάθης Καλύβας την κα Μαρία Ευθυμίου, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Σε κάποιο άλλο σημείο ρωτάει ο ίδιος τον κ. Ρόντρικ Μπίτον ομότιμο καθηγητή ιστορίας στο Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου: «Θα λέγατε ότι η σύγχρονη Ελλάδα γεννήθηκε στο Λονδίνο;». Οι απαντήσεις που δίνουν και οι δύο, αποτελούν θυσιαστική προσφορά των γνώσεων τους και της επιστημονικής τους αξιοπιστίας στις δημόσιες σχέσεις. Οπότε ο σχολιασμός, αν διατυπωνόταν εδώ, θα έπρεπε να είναι χλευαστικός.

Είναι φανερό ότι η Βρετανία είναι για τα καλά σφηνωμένη στο κεφάλι του κ. Στάθη Καλύβα. Προσπαθεί να διασώσει την ιστορική της φήμη από παλιά. Όταν κάποτε ασχολήθηκε με την ιστορία για την γερμανική κατοχή της Ελλάδας και τον Εμφύλιο που ακολούθησε, διακατεχόταν από μια πασιφανή αγωνία να ξεπλύνει την τότε βρετανική πολιτική ηγεσία για την πρόκληση εμφυλίου στην Ελλάδα. Και προκειμένου να ξεπλύνει τους Βρετανούς έφτασε στο σημείο να ξεπλένει και τους Γερμανούς κατακτητές και τους Έλληνες δωσίλογους, υποστηρίζοντας ότι οι καταστροφές και οι σφαγές που προκάλεσαν και η λεηλασία δεν ήταν παρά μια δικαιολογημένη αντίδραση στην αντιστασιακή δράση πολλών Ελληνίδων και Ελλήνων.

Ενδεχομένως το ίδιο να υποστηρίζει και σε αυτό το ντοκιμαντέρ. Αλλά ομολογώ ότι βαρέθηκα να παρακολουθήσω τη συνέχεια. Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω αν ο κ. Στάθης Καλύβας είναι επηρεασμένος από τη διάχυτη υποκουλτούρα πολλών εκπομπών του ΣΚΑΪ, ή αν τα καταφέρνει αυτοτελώς. Πάντως, κάποια ανάγνωση και κάποιου βιβλίου ιστορίας από καιρού εις καιρόν δεν θα τον έβλαπτε.

Υ.Σ.: Υπάρχουν και άλλα ευτράπελα της επετείου. Στο βιβλίο “Η Ελληνική Επανάσταση” του κ. Μαρκ Μαζάουερ, καθηγητή στο πανεπιστήμιο Κολούμπια, μαθαίνουμε ότι ο Χουρσίτ Πασάς διοικητής της Πελοποννήσου έως την Επανάσταση, δεν υπήρξε μόνο ένας σκληρός πολέμιος των Ελλήνων επαναστατών. Ήταν και τρυφερός χαδιάρης με το χαρέμι του, όπερ αποδεικνύει ο συγγραφέας με ντοκουμέντα.