Από τον Κροκόδειλο Κλαδά μέχρι το Ναβαρίνο

Από τις 124 καταγεγραμμένες αποτυχημένες επαναστάσεις στο διάστημα 1453-1821, η πρώτη έγινε από τον Κροκόδειλο Κλαδά (1425-1490) το 1479 στην Μάνη. Ο Κλαδάς, καταγόταν από οικογένεια στρατιωτικών. Ο πατέρας του Θεόδωρος Κλαδάς υπηρετούσε ως στρατιωτικός διοικητής του Δεσποτάτου του Μορέως κατά την Δυναστεία των Παλαιολόγων. Λόγω της εκτίμησης που έχαιρε, διορίστηκε στρατιωτικός διοικητής της Μάνης μέχρι τον θάνατό του, ο οποίος χρονολογείται κοντά στο έτος 1460.

Ο Κροκόδειλος Κλαδάς με καταγωγή από την σημερινή Βόρεια Ήπειρο –ο ίδιος γεννημένος στην Κορώνη– ξεκίνησε ως επικεφαλής του σώματος των Ενετών στον τουρκοενετικό πόλεμο του 1463. Το 1479 ο Κλαδάς αρχίζει την ανεξάρτητη δράση του, συγκεντρώνοντας 16.000 άνδρες και καταλαμβάνοντας την Μάνη, όπου το 1480 νικά τον –έως τότε αήττητο– οθωμανικό στρατό σε εκ παρατάξεως μάχη. Το κίνημα εξαπλώνεται στην Πελοπόννησο κι εξελίσσεται σε ανοικτή επανάσταση.

Οι Οθωμανοί στρέφονται τότε στους Βενετούς, οι οποίοι δεν επιθυμούν νέα διατάραξη των σχέσεων τους και δηλώνουν πώς προθυμοποιούνται να βοηθήσουν τον σουλτάνο. Τότε ο Ενετός διοικητής της Κορώνης, Νικολό Κονταρίνι συλλαμβάνει την σύζυγο και τα παιδιά του Κλαδά και τους φυλακίζει σε ένα βενετικό μπουντρούμι. Παράλληλα, επικηρύσσει τον Κλαδά με 10.000 χρυσά φράγκα. Το κίνημα καταστέλλεται το 1481.

Τον ίδιο χρόνο, ο Κλαδάς οργανώνει κίνημα στην Ήπειρο που επίσης αποτυγχάνει ενώ το 1490 κατεβαίνει και πάλι στην Πελοπόννησο για να ετοιμάσει και τρίτο κίνημα, όπου συλλαμβάνεται κι εκτελείται μετά από φριχτά βασανιστήρια από του Οθωμανούς, οι οποίοι θέλησαν να δώσουν ένα παράδειγμα στους μελλοντικούς επίδοξους επαναστάτες.

 Οθωμανοί και πειρατεία

Για όποιον έχει πρόθεση να ερμηνεύσει κι όχι απλώς να προβεί σε μια στείρα παράθεση των γεγονότων, η όλη επιχειρηματολογία περί της δήθεν ειρηνική συνύπαρξη κατακτητών και σκλαβωμένων, δημιουργεί εύλογα ερωτήματα. Για παράδειγμα, πώς μόλις 10 χρόνια μετά την πτώση της Πόλης υπήρξε μια ευρω-τουρκική σύρραξη; Αν ήταν έτσι γιατί οι Ευρωπαίοι δεν απέτρεψαν εξαρχής την πτώση της Πόλης; Τί σήμαινε γεωπολιτικά η μονοπωλιακή κατοχή των Στενών, του Αιγαίου και της Νοτιο-ανατολικής Μεσογείου Θάλασσας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία;

Ο λόγος συνοψίζεται στο εξής: Πειρατεία στην Μεσόγειο Θάλασσα. Ένα από τα πρώτα μελήματα του σουλτάνου από το 1453 είναι να ελέγξει πλήρως την διέλευση των πλοίων από το νότιο Αιγαίο μέχρι την Μαύρη Θάλασσα. Με την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία πλέον αποδομημένη και με τεράστιο κενό θαλάσσιας εποπτείας, ο σουλτάνος εξαπολύει ένα τεράστιο κύμα μισθωμένης πειρατείας (κουρσάροι) ενάντια στους Ευρωπαίους, ώστε να διαπραγματευτεί τους όρους της “προστασίας” τους και της διέλευσης των Στενών.

Σε ένα πυκνό νησιωτικό πλέγμα στο Αιγαίο που λειτουργεί ως φυσικό φρούριο ήταν απίθανο να μην σου επιτεθεί κάποιος κουρσάρος, άρα κάποια στιγμή να μην ζητήσεις προστασία από τον σουλτάνο. Σε όλη την Βόρεια Αφρική υπήρχαν ολόκληρες πόλεις πειρατών που εξορμούσαν και ισοπέδωναν την Μάλτα, την Ιταλία –από την Σικελία μέχρι την Νάπολη (Magna Grecia)– και την νότια Ισπανία ανεξέλεγκτοι.

Η λογική της οθωμανικής πολιτικής στην Μεσόγειο Θάλασσα συνοψιζόταν σε μια λογική “μαφίας” που μπροστά της η πειρατεία της Καραϊβικής Θάλασσας συνιστούσε μια απλή υποσημείωση. Μέχρι το 1546 η νότια Ευρώπη υπέφερε από την πειρατεία και ειδικά τους αδελφούς Μπαρμπαρόσα, Χαϊρεντίν και Ορούτς. Εκείνη την περίοδο η Δύση συνειδητοποίησε πικρά το κόστος της εγκατάλειψης του Βυζαντίου το 1453.

Ενώ οι Βενετοί ήθελαν περισσότερο τον έλεγχο του Ιονίου και την ασφαλή δίοδο προς τα Στενά, οι Ναπολιτάνοι υπέφεραν άμεσα από την δράση των Οθωμανών και των πειρατών τους, ενώ είχαν και πλούσια αυτόνομη εμπορική δραστηριότητα με εμπορικά κέντρα στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο που κινδύνευαν από τους κουρσάρους. Κάνοντας μια προβολή μπροστά στον χρόνο, η Ναυμαχία του Ναβαρίνου (1827) συμβαίνει για παρόμοιους λόγους.

Τα αποτελέσματα από το Ναβαρίνο

Tα αποτελέσματα της Ναυμαχίας του Ναβαρίνου, οδηγούν σε διαπραγματεύσεις που προβλέπουν αυτόνομη ελληνική, αλλά φορολογικά υποτελή πολιτεία. Το 1827 όμως ο σουλτάνος κλείνει για αντίποινα τα Στενά για όλους τους Ευρωπαίους, προκαλώντας ρωσο-τουρκικό πόλεμο. Οι Ρώσοι προελαύνουν στην Αδριανούπολη, όντας έτοιμοι να καταλάβουν την Πόλη. Ο σουλτάνος πανικόβλητος υπογράφει το 1829 την ομότιτλη συνθήκη, όπου εκτός από την διεθνοποίηση των Στενών, παραιτείται από τα κυριαρχικά δικαιώματα πάνω στην Ελλάδα.

Τότε μόνον κλειδώνει η ανεξαρτησία, όπου η Ελλάδα αναβαθμίζεται σε εμπορικό εταίρο κι επόπτη του νότιου Αιγαίου ενάντια και στην πειρατεία για λογαριασμό των Μεγάλων Δυνάμεων. Ο Ιμπραήμ όμως συνεχίζει να κατακαίει και να γενοκτονεί την Πελοπόννησο, ακόμη κι ένα έτος μετά την Ναυμαχία του Ναβαρίνου. Αλλά αποτυγχάνει να την κατακτήσει, χάρη στις ευέλικτες τακτικές του Κολοκοτρώνη που μετακινείται διαρκώς και τον χτυπά σε καταδρομικές κινήσεις, αποφεύγοντας να εμπλακεί μαζί του ευθέως.

Παράλληλα εφαρμόζει το «Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους», σε όσους ακολουθούν τις παραινέσεις του οπλαρχηγού Δημητρίου Νενέκου να αποδεχθούν τα “συγχωροχάρτια” του σουλτάνου. Τελικά ο Ιμπραήμ, αποχωρεί το 1830 από την Πελοπόννησο, με εκτιμώμενες 16.000 απώλειες, δηλαδή πάνω από το 60% των αρχικών δυνάμεών του. Σε κάθε περίπτωση, το επιχείρημα ότι «Το Ναβαρίνο μας έδωσε την ανεξαρτησία» είναι ανακριβές.

Δίχως να υποβαθμίζεται η συνεισφορά του ως στρατιωτικό γεγονός, το Ναβαρίνο από μόνο του δεν εξασφάλιζε την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Κάθε άλλο, προέβλεπε μια βολική λύση για την διατήρηση των ισορροπιών μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων και Υψηλής Πύλης, όπου η ανεξαρτησία της Ελλάδας στην καλύτερη περίπτωση είχε δευτερεύουσα σημασία και μετακινείτο σε μελλοντικό χρόνο αν κι εφόσον οι συνθήκες ευνοούσαν για κάτι τέτοιο.

Ο καταλυτικός παράγοντας που επιτάχυνε τις συνθήκες αναγνώρισης της Ανεξαρτησίας της Ελλάδας ήταν η πρωτοφανής αντοχή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη σε έναν αδυσώπητο αγώνα ενάντια στον χρόνο, μέχρι το αδούλωτο των Αγωνιστών να συναντηθεί με τις ευνοϊκές διεθνείς συγκυρίες για τα ίδια συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων.