Brexit: Το ναυάγιο του “project fear”

Αυτό που βίωσαν οι Βρετανοί πολίτες μέχρι να φτάσουν στις κάλπες θα μπορούσε να συμπυκνωθεί σε μια ατάκα του Αμερικανού Πρόεδρου Χάρυ Τρούμαν: «Αν δεν μπορείτε να τους πείσετε, μπερδέψτε τους». Ήταν η συνταγή που χρησιμοποιούσαν οι αντίπαλοι του Τρούμαν, όπως έλεγε ο ίδιος. Βρετανικά και ευρωπαϊκά ΜΜΕ, think tanks, Ευρωπαίοι πολιτικοί, και όχι μόνο, επιδόθηκαν σε έναν αγώνα ακύρωσης του βρετανικού δημοψηφίσματος του 2016. Το “επεισόδιο” όμως το έχουν ξαναδεί οι Βρετανοί με το δημοψήφισμα του 1975, όταν ένα 22χρονο διάσημο ημίγυμνο μοντέλο φόρεσε ένα μπλουζάκι προσπαθώντας να πείσει τους συμπατριώτες της για τα “κάλλη” της παραμονής της Βρετανίας στην ΕΟΚ.

Το μπλουζάκι της Βρετανίδας Beverley Pilkington έγραφε: «Ευρώπη ή καταστροφή» (Europe or bust) κάνοντας λογοπαίγνιο με το «bust», που σημαίνει καταστροφή, αλλά και στήθος. Ήταν ο τρόπος της Mirror να επηρεάσει τον κόσμο για την παραμονή στην ΕΟΚ. Το παράδειγμά της Pilkington ακολούθησε και το μοντέλο Siv Hederby φορώντας ένα μπικίνι με τις σημαίες των κρατών μελών.

Η εκστρατεία των Bremainers θύμιζε κουνελάκια του Playboy. Η συνταγή του Χιου Χέφνερ να «πιάσει» τον μέσο Αμερικανό υιοθετήθηκε από τους Bremainers να πείσουν τον μέσο Βρετανό για την ελκυστική ΕΟΚ. Η εκστρατεία των φιλοκοινοτικών πέτυχε και η Βρετανία παρέμεινε μέλος της ΕΟΚ.

Τη δεκαετία του 1970, εκείνοι που ηγήθηκαν της παραμονής ήταν ηγέτες του κατεστημένου, αλλά και άνθρωποι που πίστεψαν πραγματικά σε κάτι καινούργιο. Προφανώς και θα ήταν δύσκολο να πείσουν τον μέσο Βρετανό προσωπικότητες όπως η Μάργκαρετ Θάτσερ με το απαίσιο πουλόβερ, που έδειχνε ένα μωσαϊκό των σημαιών των χωρών της ΕΟΚ. Έπρεπε να επιστρατευτούν καλλίγραμμα κορίτσια, αλλά και διασημότητες, ένα απολίτικο celebritization of referendum.

Δηλαδή, άνθρωποι από τον χώρο του θεάματος  –όχι απαραίτητα σκεπτόμενοι- όπως διάσημοι ποδοσφαιριστές, τζόκεϋ και μοντέλα, θα προπαγάνδιζαν την ΕΟΚ, κάνοντάς την πιο εύπεπτη και ελκυστική. Προσωπικότητες που διέπρεψαν σε συγκεκριμένους -πλην ελιτίστικους- χώρους στο εξωτερικό και απέδειξαν ότι κατάφεραν να ανταποκριθούν στον ανταγωνισμό. Τότε λοιπόν οι Βρετανοί πείστηκαν. «Ο βρετανικός λαός όμως […] δεν μπορούσε ακόμα να σταθμίσει τις επιπλοκές του να είσαι μέλος της Κοινής Αγοράς», έλεγε σε συνέντευξη ο Συντηρητικός βουλευτής Enoch Powell.

Πέρασαν οι δεκαετίες και οι νέοι Βρετανοί της εποχής, μεγάλωσαν, γέρασαν και είδαν τις επιπλοκές και αποφάσισαν να βγουν. Το εάν είναι μια απόφαση που θα τους βλάψει ή θα τους ωφελήσει, θα τους καταστρέψει ή θα τους ξανακάνει αυτοκρατορία δεν έχει σημασία. Είναι μια δημοκρατική επιλογή που πρέπει να γίνει σεβαστή. Εάν το μεταναστευτικό αποτέλεσε πρώτο θέμα στην ατζέντα των Brexiteers μπορεί να κριθεί ως αυτό αλλά όχι ως δικαιολογία για να υποδειχθεί σε έναν λαό να το ξανασκεφτεί. Παρ’ όλα αυτά φαίνεται ότι αυτή η απόφαση δεν άρεσε και γι’ αυτό οι Βρετανοί έπρεπε να το ξανασκεφτούν.

Ξανασκεφτείτε το

Θυμίζουμε ότι πριν πολλούς μήνες, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είχε αποφασίσει να παρατείνει τη “μεταβατική περίοδο” μέχρι το 2020. Ένα μεγάλο χρονικό διάστημα που μπορούσε βλάψει μεγάλες ομάδες, όπως τους Βρετανούς αλιείς. Στο μεταξύ θα δινόταν χρόνος να μαρκεταριστεί διαφορετικά το πλεονέκτημα της παραμονής, δηλαδή “ξανασκεφτείτε το”. Τα ρεπορτάζ της DW ούρλιαζαν για τον φόβο επιστροφής της τρομοκρατίας και του IRA αν επέμεναν οι Βρετανοί να βγουν από το μπλοκ. Εξάλλου το άρθρο 50, έλεγαν πονηρά οι Ευρωπαίοι, προέβλεπε ακόμα παράταση ή και να ανακαλέσει το άρθρο 50 η Βρετανία.

To 2017, o Independent έγραφε πως αν το μορφωτικό επίπεδο των Βρετανών ήταν λίγο υψηλότερο, τότε οι Βρετανοί δεν θα ψήφιζαν Brexit. Δηλαδή, οι “αμόρφωτοι”, οι “ηλίθιοι” και οι “γέροντες” έσυραν τη χώρα. Επιχειρήθηκε από πολλούς χειραγώγηση στεγνών στατιστικών δεδομένων για να ενοχοποιήσουν με υποτιμητικά χαρακτηριστικά μια πλειοψηφική επιλογή. Με αυτόν τον τρόπο ακύρωσαν όμως την ουσία της δημοκρατίας: Όλες οι ψήφοι είναι ίσες.

Λίγο πριν εκπνεύσει το 2018, η Γαλλίδα υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Nathalie Loiseau είχε πει ότι «η Βρετανία μπορεί ακόμα να πραγματοποιήσει ένα δεύτερο δημοψήφισμα για το Brexit«. Ο φιλελεύθερος Guy Verhofstadt κάλεσε σε διακομματικό διάλογο τους Βρετανούς πολιτικούς ώστε «να επανεξετάσουν τις κόκκινες γραμμές του Ηνωμένου Βασιλείου». Οι Ευρωπαίοι μάλιστα παρέδωσαν μια συμφωνία που θυμίζει τον όγκο της Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, περίπου 600 σελίδων. Η κοινή γνώμη έπρεπε να σταματήσει να είναι κοινή και να γίνει κουρασμένη και φυσικά μετανιωμένη.

Στη Βρετανία ο πρώην πρόεδρος της YouGov δημοσίευε έρευνες που έδειχναν να έχει συρρικνωθεί το στρατόπεδο των υποστηρικτών της εξόδου, ζητώντας την προσφυγή στον λαό! Στην ίδια κατεύθυνση κινούνταν και στο Federal Trust. Στην Ελλάδα, πολιτικοί τόσο από τη ΝΔ όσο και από τον ΣΥΡΙΖΑ τάχθηκαν υπέρ της επανάληψης του δημοψηφίσματος. Δηλαδή μια ντεκαφεϊνέ δημοκρατία.

Σχέδιο Τρόμος

Θυμίζουμε όμως ότι το 2016 η κυβέρνηση Κάμερον χρησιμοποίησε τον κρατικό μηχανισμό και χρήματα για να προπαγανδίσει την παραμονή, μοιράζοντας παράλληλα φυλλάδια στα νοικοκυριά. Ήταν το «Σχέδιο Τρόμος», Project Fear, προκειμένου να φοβηθούν οι Βρετανοί για τις «καταστροφικές» επιπτώσεις του Brexit. Η εκστρατεία τρόμου συνεχίζεται μάλιστα διασυνδέοντας τους άστεγους στη Βρετανία με το χάος που θα φέρει το Brexit! Κατηγορούνε το Brexit για όλα τα δεινά της κοινωνίας και αυτό παγιδεύει τον κόσμο.

Ωστόσο, είναι διαφορετικό η διασταύρωση επιχειρημάτων από δύο αντιτιθέμενες πλευρές από την εκμετάλλευση του κρατικού μηχανισμού προκειμένου να αυξήσεις την διαπεραστικότητα των θέσεών σου. Είναι unfair. Είναι αληθές πως «αυτή η σκόπιμη υστερία» των Bremainers «εμπόδισε την πραγματοποίηση των προετοιμασιών που θα έπρεπε να γίνουν«, όπως δήλωσε την 7η Ιανουαρίου 2019 ο Βρετανός πρώην υπουργός Εξωτερικών Μπόρις Τζόνσον.

Στην Ελλάδα οι υποστηρικτές της παραμονής της Βρετανίας στην ΕΕ δείχνουν να δυσαρεστούνται, κάνουν αναλύσεις, ωσάν οι Βρετανοί έπρεπε να ψηφίσουν με γνώμονα που συμφέρει τον εκάστοτε Έλληνα ακαδημαϊκό ή φοιτητή και πάει λέγοντας. Αποφεύγεται να αναφερθεί η συμφωνία που πέτυχε ο Κάμερον το 2016 η οποία συντηρούσε τη βρετανική εξαίρεση στο πλαίσιο της ΕΕ. Θα επιθυμούσαν δηλαδή την παραμονή υπό καθεστώς εξαίρεσης; Δεν ακούγεται και τόσο ισότιμο.

Πριν το δημοψήφισμα του 2016, ο δημοσιογράφος Peter Kellner είχε σημειώσει: «Έτσι, σε όσους αισθάνονται βέβαιοι ότι αν νικήσει το ‘ναι’ θα λυθεί το ζήτημα για μια γενιά, τους λέω μην είναι τόσο σίγουροι. Είτε από προσκολλημένο στον εθνικισμό είτε στην αυτοκρατορία, το στρατόπεδο του ‘όχι’ θα κάνει ό,τι μπορεί για να κρατήσει το ζήτημα ανοιχτό». Απ’ ότι φαίνεται όμως, το στρατόπεδο του “ναι” έκανε οτιδήποτε για να παρακάμψει τη λαϊκή ετυμηγορία. H κατάσταση ενός Brexit που Bremaiνιζε δεν κατάφερε να φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα για ένα μεταμοντέρνο κοινοβουλευτικό “πραξικόπημα”. Οι Βρετανοί δεν μπερδεύτηκαν…