Δια ελληνικής χειρός όλες οι ήττες του Ελληνισμού

Το 1922 είναι η γενεσιουργός αιτία της ανασφάλειας που έχει η Ελλάδα έναντι της Τουρκίας σήμερα. Το 1922, όμως, δεν είναι η αρχή της κρίσης του Ελληνισμού. Η κρίση του έχει μακρινές ρίζες στο 1204 και μετά στην Ελληνική Επανάσταση. Δεν είναι γνωστό σήμερα σε κανέναν ότι το 1204 ένα κραταιό ακόμη ελληνικό κράτος, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, παρεδόθη από την πολιτική ηγεσία του στον ξένο παράγοντα.

Αυτό που σήμερα αποκαλούμε νεωτερικότητα, δηλαδή η δυναμική της μετάβασης στη μεγάλη κλίμακα, γεννήθηκε στο Βυζάντιο. Η νεωτερικότητα, που κορυφώνεται στο διάστημα μεταξύ του 8ου και 12ου αιώνα θα μετακενωθεί στη Δύση, για να ξεκινήσει η ανθρωποκεντρική της μετάβαση. Θα μετακενωθεί και στην Ανατολή για να εγγραφεί για πρώτη φορά στους Άραβες, οι οποίοι έτσι για πρώτη φορά μεταλαμβάνουν της ελληνικής γραμματείας.

Η επανείσοδος της Εσπερίας στην ιστορία έγινε, επομένως, με τα υλικά του ελληνικού κοσμοσυστήματος, όπως μετακενώθηκαν από τη βυζαντινή κοσμόπολη. Κατά τούτο μπορούμε να πούμε ότι η “Ευρώπη” γεννήθηκε με την απόσειση του Μεσαίωνα και την επανεγγραφή της στο ελληνικό ανθρωποκεντρικό γίγνεσθαι. Η διαδικασία αυτή θα ανακοπεί στον ελληνικό κόσμο για λόγους εσωτερικούς, όχι διότι η Δύση είχε τη δύναμη να το πετύχει. Η ιταλική Αναγέννηση αποτελεί από την άποψη αυτή εσωτερική υπόθεση της βυζαντινής οικουμένης και, υπό το πρίσμα αυτό, κόμβο για την επανένταξη της πέραν των Άλπεων Ευρώπης στην ιστορία.

Το 1204 συνέβη η εν λόγω ανατροπή. Δηλαδή, η μήτρα αυτής της εξέλιξης, ο ελληνικός κόσμος, άρα ο δρόμος που συνεπαγόταν, ανετράπη, οπότε ανέλαβε την ηγεσία αυτού του κόσμου σταδιακά η Δύση. Η Δύση λειτούργησε ως εμβρυουλκός αυτής της εξέλιξης. Αποτέλεσε, όμως, η παρέμβασή της τον καταλύτη για την κατάλυση σε βάθος χρόνου του ελληνικού δρόμου προς τη νεωτερικότητα.

Χάνεται η κοσμόπολη

Μετά το 1204, ο Ελληνισμός δεν μπόρεσε να ανασυγκροτηθεί πολιτικά. Έχουμε εδώ μια αντίφαση: Από τη μία ο Ελληνισμός που απογειώνεται και δημιουργεί τον ασύγκριτο επονομαζόμενο παλαιολόγειο πολιτισμό και από την άλλη μεριά μια ηγέτιδα τάξη που δεν κατορθώνει να εκφράσει πολιτικά αυτήν την απογείωση. Χάνεται δηλαδή η οικουμενική κοσμόπολη που αποτέλεσε τον μοχλό ισχύος.

Αν παρακολουθήσουμε πώς αυτές οι δυνάμεις της αντίδρασης υπονομεύουν την εν λόγω μετάβαση του Ελληνισμού στη νεωτερικότητα μέχρι τις τελευταίες ημέρες της Άλωσης, θα αντιληφθούμε την πηγή της ισχύος τους. Η πόλις, που αποτέλεσε τη δύναμη του Ελληνισμού, τη θεμέλια κοινωνία του έως το τέλος της Τουρκοκρατίας, μεταβλήθηκε σε αδυναμία. Το εγχείρημα του Βατάτζη και των Λασκαρήδων στη Νίκαια δεν το συνέχισαν οι Παλαιολόγοι.

Η Κωνσταντινούπολη από “βασιλεύουσα πόλη” μετατράπηκε σε “πόλη-κράτος” που αντιμετώπιζε την επικράτεια ως αποικία. Ό,τι δηλαδή συμβαίνει σήμερα στο νεοελληνικό κράτος. Το κράτος των Αθηνών λειτουργεί ως πόλη-κράτος που νέμεται ως αποικία την επικράτεια, εξού και η ερήμωσή της. Δημιουργούν χίλιες δυο αγκυλώσεις για να μην μπορεί να ανθίσει το παραμικρό, χωρίς πρώτα να διέλθει από την παρασιτική τους βουλιμία. Παρόλα αυτά, ο ελληνικός κόσμος ακόμη και στην Τουρκοκρατία ήταν ένας ηγεμονικός κόσμος στα οικονομικά, πολιτισμικά και πολιτικά, πολύ πέραν της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Το τελικό πλήγμα

Το τελικό πλήγμα εναντίον του Ελληνισμού συντελείται με τη συντριπτική ήττα στην Επανάσταση. Η Επανάσταση στόχευε στη διαδοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και κατέληξε στο θνησιγενές προτεκτοράτο της Πελοποννήσου, στο οποίο ανατέθηκε ο ρόλος να αποδομήσει τον μείζονα Ελληνισμό και να ενοχοποιήσει την ελληνική κοινωνία για τα πεπραγμένα του.

Οι Έλληνες στην Επανάσταση επεδίωκαν την ανασύσταση της ελληνικής οικουμένης, δηλαδή ένα κράτος κοσμοπολιτειακό. Διαφοροποιούνταν, άρα, εντελώς ως προς το απολυταρχικό κράτος της φεουδαλικής Δύσης. Και τούτο διότι προτεραιότητά τους δεν ήταν η μετάβαση από τη φεουδαρχία στη νεότερη εποχή, δηλαδή στις κοινωνίες με ελευθερία. Δεν υπήρχε φεουδαρχία στον ελληνικό κόσμο.

Έχει σημασία να το προσέξουμε αυτό, γιατί όσοι υπερασπίζονται αυτό το κράτος (όχι ως επικράτεια, αλλά ως πολιτικό σύστημα) δηλώνουν ότι δεν είχαν τίποτε οι Έλληνες να προτείνουν στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ως επαναστατικό πρόταγμα. Επομένως, παρέλαβαν αυτό που είχαν επεξεργαστεί οι Δυτικοί. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη υποκρισία ή άγνοια απ’ αυτόν τον ισχυρισμό, διότι ο ελληνικός κόσμος απέβλεπε στην εγκαθίδρυση ενός πιο προωθημένου κράτους, όχι την οπισθοδρόμησή του στην προσολώνεια εποχή.

Ενώ οι επαναστατημένοι Έλληνες διαφοροποιούνται ριζικά από τους Δυτικούς ως προς το τι κράτος θέλουν, υιοθετούν τον τρόπο της Επανάστασης των Δυτικών. Είναι δυνατόν με ένα κάλεσμα, όπως έγινε με τους δουλοπάροικους στη Δύση που είχαν απέναντί τους τους φεουδάρχες, να αποκτήσουν εσωτερική επαναστατική συνοχή κατέναντι μιας αλλογενούς αυτοκρατορίας;

Δυτικός τρόπος εξέγερσης

Έχει σημασία ότι η Επανάσταση απέτυχε λόγω του ότι οι Έλληνες υιοθέτησαν τον δυτικό τρόπο της εξέγερσης, ενώ δεν συνέτρεχαν οι ίδιες προϋποθέσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Φιλικοί και οι άλλοι σχεδίαζαν ουσιαστικά πραξικόπημα στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν δυνατόν με μια προκήρυξη που καλούσε έναν λαό με πολυσήμαντες εσωτερικές (οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές, πολιτισμικές κα) διαφοροποιήσεις και συμφέροντα να εξεγερθεί εναντίον ενός συντεταγμένου πολιτικά εχθρού και να ελπίζει σε επιτυχία;

Κάθε κοινό κήρυξε την επανάσταση, χωρίς εθνική ηγεσία, χωρίς εθνική συνοχή, με αποτέλεσμα η οθωμανική εξουσία να τις καταστείλει μία προς μία. Η Ελληνική Επανάσταση δεν είχε ενότητα, δεν είχε συνοχή, δεν είχε ηγεσία ώστε να μπορέσει να αντεπεξέλθει. Ούτε καν στην Πελοπόννησο και στη Στερεά, όπου επικράτησε για ένα διάστημα. Ήταν αναπόφευκτο στη συνέχεια να διαιτητεύσει η Δύση, σύμφωνα με τα συμφέροντά της, επί του Ελληνισμού. Ειδικά μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια.

Οι ήττες του Ελληνισμού διαπράχθηκαν πάντα δια ελληνικής χειρός. Και υπό το νεοελληνικό κράτος όλες οι ήττες, η ίδια η υπονόμευση του ελληνικού κόσμου, οργανώθηκαν στην Αθήνα. Μόνο αν συγκρατήσουμε αυτήν την αλήθεια θα μπορούμε να συλλάβουμε τις ιστορικές εξελίξεις, τι σημαίνει η επικράτηση του δυτικού παράγοντα και η επιβολή αυτού του κράτους.